Ảnh minh họa. (Nguồn: Getty Images) Trang mạng harakahdaily.net (Malaysia) nhận định, các nước thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á cần xúc tiến Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (Biển Hoa Nam), viết tắt là COC, mà họ đang thúc đẩy vì lợi ích của tất cả các bên liên quan trong tranh chấp. COC sẽ giúp hạn chế các sự cố có thể ảnh hưởng tiêu cực tới an ninh và ổn định khu vực.
Việc hoàn thiện COC có tầm quan trọng đáng kể không chỉ trong việc đảm bảo Biển Đông là vùng biển trung lập và an toàn cho tất cả, mà còn là để bảo vệ lợi ích của các quốc gia ven biển thành viên của ASEAN.
Việc tàu và máy bay Trung Quốc liên tục xâm phạm vùng biển và sự hình thành một liên minh an ninh mới giữa Mỹ, Anh và Australia (AUKUS) chắc chắn sẽ góp phần làm gia tăng căng thẳng trong khu vực.
[Australia gây thêm căng thẳng ở Đông Nam Á sau khi ký thỏa thuận AUKUS]
Theo nhóm chuyên gia về Biển Đông, COC có thể làm rõ và cụ thể hóa các khía cạnh của trật tự quốc tế dựa trên luật lệ được áp dụng cho Biển Đông và thiết lập các quy tắc và quy trình quan trọng để quản lý căng thẳng trong thời gian chờ ngã ngũ những tranh chấp cuối cùng.
Giáo sư, Tiến sỹ địa chiến lược Azmi Hassan cho rằng COC có thể giúp ngăn chặn các hành vi bành trướng ở Biển Đông, đặc biệt là trong Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Malaysia.
Theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS), các quốc gia ven biển có đặc quyền trong việc khám phá và sử dụng các nguồn tài nguyên biển trong khu vực.
Ám chỉ của ông Hassan liên quan đến các hành vi xâm phạm mới của Trung Quốc ngoài khơi bang Sabah và Sarawak. Bộ Ngoại giao Malaysia (Wisma Putra) đã triệu đại sứ Trung Quốc vào ngày 4/10 để truyền đạt quan điểm của Malaysia và phản đối sự hiện diện cũng như hoạt động của các tàu Trung Quốc trong EEZ nước này.
Đây là lần thứ hai Malaysia triệu nhà ngoại giao Trung Quốc trong năm nay, sau khi tàu và máy bay của nước này đi vào vùng biển và vùng trời mà Kuala Lumpur kiểm soát hôm 3/6.
Tuy nhiên, những vụ xâm phạm này chỉ là "phần nổi của tảng băng chìm".
Tháng 7/2020, Báo cáo Tổng Kiểm toán Malaysia cho biết trong giai đoạn 2016-2019, tàu tuần duyên và tàu hải quân của Trung Quốc đã xâm phạm vùng biển Malaysia tổng cộng 89 lần.
Ông Azmi cho rằng các quốc gia ASEAN cần phải hợp tác hiệu quả để đảm bảo COC có thể được xúc tiến và hoàn thành “càng sớm càng tốt”.
Tiến sỹ Dr Roy Anthony Rogers, Giảng viên cấp cao Khoa Nghiên cứu và Chiến lược Quốc tế, thuộc trường Đại học Malaysia, nhấn mạnh rằng Malaysia và các quốc gia ASEAN khác cần tiếp tục lên tiếng về các quan ngại đối với Bắc Kinh ở vùng biển có nhiều tranh cãi này.
Ông nói: “Trung Quốc muốn thể hiện tham vọng và sức mạnh. Tuy nhiên, với tư cách là một quốc gia đang phát triển, Malaysia cần tận dụng các kênh ngoại giao, cùng với luật pháp quốc tế như UNCLOS 1982 và Công ước Vienna về Quan hệ Ngoại giao năm 1961”.
Tuy nhiên, ông nhấn mạnh Trung Quốc cũng cần nhận thức được rằng việc họ xâm phạm EEZ của các quốc gia khác ở Biển Đông là khó chấp nhận được. Trao đổi với hãng tin Bernama, ông nói: “Nếu họ (Trung Quốc) tiếp tục giữ thái độ này, dần dần các quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam, Philippines, Indonesia và cả Malaysia có thể sẽ ủng hộ AUKUS để cân bằng với Trung Quốc. Điều đó còn hơn cả tuyệt vọng”.
Giới phân tích nhìn nhận AUKUS, thỏa thuận ba bên được Tổng thống Mỹ Joe Biden công bố ngày 15/9, là một động thái nhằm kiềm chế ảnh hưởng ngày càng gia tăng của Trung Quốc tại Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, song lo ngại AUKUS có thể sẽ góp phần “đổ thêm dầu vào lửa” những căng thẳng địa chính trị và khiến khu vực sa lầy trong đối đầu Mỹ-Trung.
Ông Rogers nhấn mạnh: “Bởi vậy, chúng ta không thể dựa vào các giải pháp quân sự, mà phải căn cứ vào COC”.
Truyền thông dẫn lời Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị phát biểu tại Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 52 ở Bangkok hồi tháng 8/2019 rằng ASEAN và Trung Quốc đã hoàn tất lần đọc thứ nhất dự thảo COC và dự kiến bộ quy tắc này sẽ được hoàn thiện trong 3 năm tiếp theo.
Tuy nhiên, dịch COVID-19 hoành hành trên khắp thế giới từ đầu năm 2020 đã làm trì hoãn tiến trình này./.
