Theo chủ trương của Bộ Giao thông Vận tải, lĩnh vực đường thủy nội địa bắt đầu bước vào giai đoạn xã hội hóa đầu tư nhằm cải thiện chất lượng kết cấu hạ tầng, dịch vụ, tạo sự liên thông giữa các tuyến đường thủy.
Đặc biệt, Luật Giao thông đường thủy nội địa (sửa đổi, bổ sung) vừa có hiệu lực với nhiều quy định mới kỳ vọng sẽ khuyến khích các nguồn lực xã hội đầu tư vào lĩnh vực vốn lâu nay bị lãng quên.
"Năm 2015, đường thủy nội địa sẽ thoát khỏi tư duy bao cấp đeo bám bấy lâu để kêu gọi đầu tư xã hội hóa. Với lợi thế giá rẻ, đường thủy sẽ cạnh tranh mạnh với các lĩnh vực vận tải khác," Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Đinh La Thăng nhấn mạnh tại hội nghị triển khai nhiệm vụ năm 2015 của Cục Đường thủy nội địa Việt Nam vừa tổ chức mới đây.
Để thực sự tạo bước chuyển mạnh mẽ trong ngành đường thủy, Bộ trưởng Đinh La Thăng cho rằng cần triển khai mạnh mẽ đề án xã hội hóa đầu tư vào lĩnh vực hạ tầng, đề án kết nối đường sắt, đường thủy, đường bộ giữa các tỉnh Quảng Ninh-Hải Phòng-Hà Nội-Phú Thọ và đề án kết nối vận tải ở các tỉnh khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
Bên cạnh đó, Cục Đường thủy nội địa Việt Nam phải thay đổi mạnh mẽ trong điều hành, quản lý nhà nước.
Theo Cục Đường thủy nội địa Việt Nam, việc thực hiện xã hội hoá kêu gọi nhiều nguồn lực đầu tư vào lĩnh vực đường thủy đang đi đúng hướng với nhiều điều kiện thuận lợi. Cụ thể, ngay tháng đầu năm nay, 10 Đoạn Quản lý đường thủy nội địa còn lại trực thuộc Cục đã hoàn thành việc chuyển sang doanh nghiệp cổ phần hóa theo đúng yêu cầu của Bộ Giao thông Vận tải.
Trước đó, 5 Đoạn đã được cổ phần hóa xong. Từ nay, công tác bảo trì đường thủy được thực hiện theo phương thức xã hội hóa (đặt hàng, hợp đồng, tiến tới đấu thầu).
Đây cũng là bước đi quan trọng nhằm tách bạch giữa công tác quản lý Nhà nước của Cục với hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Trước đó, nhằm xã hội hóa công tác bảo trì đường thủy, Cục đã kêu gọi đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho 46 dự án nạo vét đường thủy kết hợp tận thu sản phẩm và đang hoàn thiện cơ chế, thủ tục nhằm thúc đẩy hình thức này, để giảm đầu tư từ ngân sách.
Bộ trưởng Đinh La Thăng khẳng định, sẽ đề nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép tiếp tục thoái hết phần vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp cổ phần quản lý đường thủy để tăng tính chủ động cho doanh nghiệp, để doanh nghiệp đấu thầu, cạnh tranh bình đẳng dịch vụ bảo trì đường thủy.
Mặt khác, cuối năm nay, Cộng đồng ASEAN ra đời sẽ kết nối các loại hình vận tải, đường thủy nội địa cũng phải chủ động tái cơ cấu để kết nối với Cộng đồng ASEAN.
Theo ông Phạm Minh Nghĩa, Chủ tịch Hội Vận tải thủy nội địa Việt Nam, cổ phần hóa các doanh nghiệp, đấu thầu dịch vụ bảo trì đường thủy là hướng đi đúng, loại bỏ bao cấp và tiết kiệm chi phí bảo trì.
Khi doanh nghiệp nhận dịch vụ bảo trì đường thủy, họ sẽ đưa ra phương án quản lý tốt nhất và nếu có định mức kinh tế kỹ thuật phù hợp nhất, có thể tiết kiệm được khoảng 30% chi phí bảo trì so với hiện nay.
Ông Cao Văn Định, Giám đốc Công ty cổ phần Quản lý đường sông số 6 cho rằng, bản thân mỗi doanh nghiệp cũng phải tự vận động, thích nghi với kinh tế thị trường. Có thể xã hội hóa mạnh mẽ dịch vụ bảo trì đường thủy nội địa hơn nữa bằng cách bán trọn gói dịch vụ bảo trì phao tiêu, báo hiệu… cho doanh nghiệp.
Một tín hiệu vui khác cho ngành đường thủy là lần đầu tiên đã có các dự án đầu tư theo hình thức BOT vào lĩnh vực này, đây là dự án cải tạo luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi (Thành phố Hồ Chí Minh) tới cảng Bến Súc (Bình Dương) với vốn đầu tư 1.008 tỷ đồng gồm hạng mục nâng cao khoang thông thuyền cầu lên 4,5m và cải tạo 62km luồng, đảm bảo tàu hơn 300 tấn đi qua.
Trong đó, phần vốn BOT khoảng 852 tỷ đồng. Sắp tới, dự án xây dựng cầu Đuống mới (sông Hồng, Hà Nội) cũng được đầu tư bằng nguồn vốn xã hội hóa, giúp tạo sự liên thông trên hệ thống các tuyến đường thủy khu vực này.
Điều thuận lợi cho các doanh nghiệp vận tải là mới đây, Bộ trưởng Đinh La Thăng đã cho phép thí điểm nhượng quyền khai thác vận tải tuyến đường sắt Lào Cai-Hải Phòng và một số tuyến đường thủy sông Hồng, Đáy, Ninh Cơ cho Tổng công ty Vận tải thủy - Công ty cổ phần nhằm tạo sự chủ động kết nối tốt nhất giữa vận tải thủy và đường sắt từ Lào Cai đi Hải Phòng.
Năm 2014, tổng trọng tải hàng hóa thông qua các cảng, bến thủy đạt gần 233 triệu tấn, tăng gần 45% so với năm trước. Có được kết quả như vậy là nhờ thời gian vừa qua, Cục Đường thủy nội địa Việt Nam đã xác định mục tiêu chính của ngành lúc này là phát triển vận tải để “chia lửa” với đường bộ.
Vì vậy, Cục đã tiến hành mở thêm các tuyến vận tải, đồng thời có các giải pháp nâng cao năng lực vận tải tại một số tuyến đường thủy quan trọng.
Một số tuyến mới mở thu hút sự tham gia của doanh nghiệp vận tải như tuyến vận tải ven biển từ Quảng Ninh-Kiên Giang, dành cho tàu vận tải sông pha biển (VR-SB).
Đến nay, đã có hơn 300 tàu thường xuyên hoạt động trên tuyến này, ước tính mỗi tháng vận chuyển tương đương gần 3.000 xe tải nặng bằng đường bộ.
Một số tuyến đường thủy phía Bắc như sông Hồng, tuyến vận tải container Hải Phòng đến Việt Trì đã tạo thêm hàng chục cảng, bến thủy và hàng trăm tàu chở khoáng sản, hàng lâm sản từ các tỉnh Tuyên Quang, Phú Thọ về Hải Dương, Hải Phòng thay vì chở bằng đường bộ./.