"Vinalines đã đầu tư dàn trải, gây thất thoát vốn"

Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra hàng loạt những tồn tại, sai phạm về đầu tư, mua tàu, sử dụng vốn... của Vinalines giai đoạn 2007-2010.

Việc đầu tư mua tàu biển, đầu tư xây dựng cảng biển, cơ sở sửa chữa tàu biển chưa có sự tính toán kỹ đến các yếu tố tài chính, thị trường, dự án đầu tư thiếu căn cứ khoa học đều sử dụng vốn vay phát sinh chi phí lãi vay đã làm cho Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines) kinh doanh thua lỗ và nợ đọng đã làm xấu đi hình ảnh đội tàu quốc gia.

Đó là kết luận của Thanh tra Chính phủ vừa báo cáo Thủ tướng Chính phủ về kết quả thanh tra Vinalines giai đoạn 2007-2010. Mua nhiều tàu cũ Kết thúc thanh tra việc chấp hành pháp luật trong công tác quản lý và sử dụng vốn, tài sản tại Vinalines giai đoạn 2007 - 2010, Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra hàng loạt những tồn tại, sai phạm liên quan đến Tổng Công ty này. Từ năm 2005 - 2010, Vinalines đầu tư mua 73 tàu, đa số các tàu mua là của nước ngoài, đã qua sử dụng, với năng lực vận tải 2.004.961 DWT, tổng số vốn là 22.853 tỷ đồng. 85% vốn mua tàu là vay thương mại, thậm chí dự án mua tàu Sky, Ocean, Global sử dụng 100% vốn vay... Số liệu kết quả thanh tra cho thấy, Vinalines có 17 tàu trên 15 tuổi không đủ điều kiện đăng ký tại Việt Nam, thậm chí tàu Lively Falcon 30 tuổi vẫn được mua và được Bộ Giao thông Vận tải cho phép đăng ký treo cờ nước ngoài (Mông Cổ, Panama). Điển hình trong số này có đội tàu của Công ty cổ phần vận tải dầu khí Việt Nam (Falcon) mua tuổi bình quân là 26 năm và hiện 7/10 tàu treo cờ nước ngoài. Theo báo cáo của Thanh tra Chính phủ, đội tàu của Vinalines thời điểm cao nhất có 149 tàu, thời điểm ít nhất có 100 tàu, nhưng phân bố dàn trải, phân tán và manh mún ở 18 đơn vị khai thác, trong đó cá biệt có đơn vị chỉ có 1 tàu, nhiều nhất là 29 tàu. Ngoài ra, cơ cấu đội tàu của Vinalines chưa phù hợp với quy hoạch được duyệt, chủ yếu là tàu vận chuyển hàng khô, tàu tải trọng lớn, ít chú ý đến tàu chuyên dùng. Tiến độ đóng mới tàu chậm so với kế hoạch 7 năm, làm tăng chi phí đầu tư. Báo cáo cũng nêu rõ, hầu hết các dự án mua tàu được lập sơ sài, nội dung và thực tế thực hiện không thống nhất. Dự án nào cũng nêu hiệu quả kinh tế cao, thời gian thu hồi vốn nhanh nhưng thực tế có 5/27 tàu đóng mới, 34/73 tàu mua về đưa vào khai thác lỗ, thậm chí có tàu lỗ nặng phải bán. Tuy nhiên, theo cơ quan chức năng, dù việc khai thác đội tàu được thực hiện dưới hai hình thức là cho thuê định hạn và tự tổ chức vận chuyển, nhưng trên thực tế, trong giai đoạn 2005 - 2010, Vinalines chủ yếu cho thuê định hạn. Thậm chí có đơn vị cho thuê định hạn 100%. Đánh giá của Thanh tra Chính phủ cho rằng, chính việc tổ chức vận tải phân tán, thiếu kinh nghiệm trong điều hành, dẫn đến tình trạng tàu của Vinalines bị nước ngoài bắt giữ phải ngừng hoạt động, người thuê tàu hủy hợp đồng, phát sinh chi phí nộp phạt, tranh chấp dẫn đến tàu bị nước ngoài bắt giữ và ngừng hoạt động. Đơn cử, tàu Việt NamL Global và tàu từ Vinashin chuyển sang liên tục bị bắt giữ và xảy ra các tranh chấp, bị hủy hợp đồng đã “ngốn” thiệt hại gần 6 triệu USD. Kết quả kinh doanh của cả đội tàu Vinalines trong giai đoạn 2005 – 2010 thấp,  riêng việc khai thác của Công ty mẹ lỗ 935 tỷ đồng. Đầu tư dàn trải, sử dụng vốn sai mục đích Theo kế hoạch 2005-2010, Vinalines tiếp tục đầu tư chiều sâu để nâng cao năng lực cạnh tranh của các cảng biển hiện có, tiến hành đầu tư xây dựng các cảng biển mới như: Đình Vũ, Cái Lân, Hiệp Phước, Cái Mép, Thị Vải…để bảo đảm năng lực tiếp nhận hàng hóa. Giai đoạn 2007 - 2010, Vinalines đã quyết định đầu tư 14 dự án xây dựng cảng gồm 1 cảng cạn, 1 cảng sông và 12 cảng biển. Tuy nhiên, hầu hết các dự án này sau khi được thanh tra đều phát hiện sai phạm trong việc quản lý việc thiết kế, thẩm định, phê duyệt thiết kế, dự toán và quản lý thi công các hạng mục công trình không chặt chẽ, trái quy định, làm tăng vốn đầu tư. Cụ thể, Vinalines mua ụ nổi No83M đã 43 tuổi, vượt 28 tuổi so với quy định đã gây ra hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Sau khi mua về phải sửa chữa nhiều lần. Giá mua và chi phí sửa chữa hai lần tại Việt Nam tính đến ngày 30/9/2011 là 489,6 tỷ đồng (khoảng 26,3 triệu USD), tương đương 70% giá đóng ụ nổi mới (giá đóng mới 37,5 triệu USD). Dự án xây dựng Cảng trung chuyển quốc tế Vân Phong có tổng mức đầu tư điều chỉnh là 6.177,6 tỷ đồng và triển khai dự án, tổ chức khởi công xây dựng khi chưa có nguồn vốn đầu tư theo quy định. Đến nay, chưa có tổ chức tài chính nào bảo đảm vốn đầu tư cho dự án nhưng đã tổ chức khởi công xây dựng từ 31/10/2009. Tính riêng số tiền khởi công đã chi 4,114 tỷ đồng, vượt quá 80 lần so với quyết định của Thủ tướng cho phép chi phí khởi công không vượt quá 50 triệu đồng. Chỉ tính hai dự án đầu tư Cảng trung chuyển Quốc tế Vân Phong và Nhà máy sửa chữa tàu Vinalines phía Nam, số tiền lãng phí đã lên đến trên 520 tỷ đồng, đặc biệt tại dự án đầu tư xây dựng Nhà máy sửa chữa tàu biển Vinalines phía Nam có biểu hiện của việc làm trái quy định pháp luật, gây lãng phí trên 513,8 tỷ đồng vốn đầu tư. Bên cạnh đó, Vinalines cũng sử dụng 1.000 tỷ đồng nguồn trái phiếu Chính phủ sai mục đích. Tính đến ngày 8/9/2011, Vinalines chỉ sử dụng 560,7 tỷ đồng đúng mục đích của phương án huy động vốn. Số tiền còn lại 423,9 tỷ đồng đã được sử dụng không đúng mục đích của phương án huy động vốn, trong đó 249,4 tỷ đồng để góp vốn thành lập các doanh nghiệp mới, chi phí cho các tòa nhà Ocean Park và văn phòng Vinalines lên đến hơn 174 tỷ đồng. Qua thanh tra phát hiện một số sai phạm về hạch toán dẫn đến số tiền thuế thu nhập doanh nghiệp của Công ty Cổ phần vận tải Biển Bắc và Công ty Trách nhiệm hữu hạn MTV cảng Sài Gòn phải nộp bổ sung vào ngân sách Nhà nước số tiền 8.000 tỷ đồng. Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, giai đoạn 2007-2010, Vinalines đã dành phần lớn vốn đầu tư tài chính dài hạn để phát triển mạnh về số lượng các doanh nghiệp (158 doanh nghiệp). Tuy nhiên, việc góp vốn vào các doanh nghiệp còn dàn trải, hiệu quả thấp, quản lý vốn còn nhiều bất cập làm giảm hiệu quả sử dụng. Đến nay, có khoảng 1.836 tỷ đồng đầu tư dang dở không phát huy hiệu quả, gây lãng phí lớn. Để xảy ra những tồn tại, sai phạm trên, Thanh tra Chính phủ cho rằng, ngoài nguyên nhân khách quan do tình hình khủng hoảng kinh tế toàn cầu làm vận tải biển thua lỗ, phát triển chậm còn có nguyên nhân chủ quan từ sự yếu kém trong công tác quản lý. “Việc đầu tư mua tàu biển, đầu tư xây dựng cảng biển, cơ sở sửa chữa tàu biển chưa có sự tính toán kỹ đến các yếu tố tài chính, thị trường, dự án đầu tư thiếu căn cứ khoa học đều sử dụng vốn vay phát sinh chi phí lãi vay,” Thanh tra Chính phủ đáng giá.
Xử lý nghiêm trách nhiệm cá nhân Để khắc phục các sai phạm trên và tránh lặp lại vết xe đổ của Vinalines, Thanh tra Chính phủ kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Nội vụ, Bộ Tài Chính rà sóa, sửa đổi một số quy định về đăng ký, mua bán tàu biển, bổ sung quy định về quản lý vốn đầu tư ra ngoài doanh nghiệp đặc biệt là người đại diền phần vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp để tránh lãng phí thất thoát vốn. Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo liên bộ tổ chức, hướng dẫn các thành viên Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc và giám đốc, trưởng các ban quản lý dự án của Vinalines qua các thời kỳ từ 2005 – 2010 có sai phạm tự kiểm điểm trách nhiệm, tự đề xuất hình thức xử lý để Thủ tướng xem xét, xử lý trách nhiệm người để xảy ra khuyết điểm sai phạm trên. Mặt khác, Thanh tra Chính phủ cũng chuyển hồ sơ sang Bộ Công an để tiếp tục điều tra làm rõ những vi phạm trong việc đầu tư mua nổi No83M thuộc dự án xây dựng nhà máy sửa chữa tàu biển Vinalines phía Nam./.

Theo số liệu báo cáo của Thanh tra Chính phủ, năm 2009, Vinalines lỗ 412,325 tỷ đồng; năm 2010 lỗ 1.273,892 tỷ đồng (không bao gồm 5 đơn vị chuyển từ Vinashin sang). Năm 2007 nợ phải trả là 17.071 tỷ đồng chiếm 65,8%, năm 2010 là 36.599,7 tỷ đồng chiếm 91,4% tổng nguồn vốn. Hiệu quả sử dụng vốn giảm mạnh, tỷ suất sinh lời của vốn chủ sở hữu từ 14,15% năm 2007 xuống còn âm 14,8% năm 2010.

Việt Hùng (Vietnam+)