Việt Nam đã ban hành các chính sách về mua sắm xanh, mua sắm công xanh, từng bước hình thành được thị trường mua sắm xanh. (Ảnh: TTXVN) Cùng với việc đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng bền vững, Việt Nam đang liên tục cập nhật các chiến lược, kế hoạch và chương trình hướng tới một nền kinh tế xanh, carbon thấp, kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững.
Hình thành thị trường xanh
Tại Hội thảo về “Giải pháp thúc đẩy mua sắm công xanh trong hoạt động đầu tư công” do Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) phối hợp với Tổ chức Hợp tác Phát triển Đức (GIZ) tổ chức, ngày 10/10, ông Hồ Công Hòa, Phó trưởng ban, Ban nghiên cứu các vấn đề xã hội của CIEM, cho biết hoạt động mua sắm công xanh có vai trò hết sức quan trọng trong việc hình thành thị trường xanh ở Việt Nam.
Ông Hòa chỉ ra tổng chi ngân sách nhà nước giai đoạn 2015-2020 chiếm khoảng 25,9-30,2% GDP, trong đó chi đầu tư phát triển trung bình khoảng 19,7-30,8% tổng ngân sách nhà nước và tổng gói thầu mua sắm công chiếm trung bình khoảng 12,5% GDP (bao gồm giá trị mua sắm thường xuyên trung bình khoảng 27,4% và chi cho đầu tư phát triển chiếm tới 72,6%).
[hủ động xây dựng chiến lược phát triển kinh doanh tuần hoàn]
Với vị trí và vai trò đó, ông Hòa cho hay Việt Nam đã ban hành các chính sách về mua sắm công xanh, từng bước hình thành được thị trường mua sắm xanh. Cụ thể, các yêu cầu bảo vệ môi trường được đề cập trong các hồ sơ mời sơ tuyển, hồ sơ mời thầu đối với nhà đầu tư và nhà thầu.
Tuy nhiên, ông Hòa cũng nhấn mạnh các quy định mới chủ yếu yêu cầu về các giải pháp hạn chế tác động đến môi trường của dự án, đặc biệt là giai đoạn thi công. Trên thực tế, một số hồ sơ về mua sắm có quy định yêu cầu nhà thầu cung cấp các thông tin về môi trường nhưng chưa có các tiêu chí cụ thể, cách thức lồng ghép vào các hồ sơ và đánh giá hồ sơ thầu chưa được thể hiện trong hồ sơ yêu cầu sơ tuyển cho đến hồ sơ mời thầu. Các yếu tố liên quan đến đầu vào, phân tích chi phí lợi ích mở rộng (chi phí lợi ích đối với môi trường và khí hậu) chưa được đề cập.
Cần thể chế hóa chính sách mua sắm công xanh
Để triển khai chính sách mua sắm công xanh hiệu quả, ông Hòa cho rằng cần có quy định trực tiếp điều chỉnh hoạt động mua sắm công xanh, như việc bắt buộc và khuyến khích lồng ghép các tiêu chí môi trường vào quá trình mua sắm công để phân tích, đánh giá lựa chọn được đầu tư, lựa chọn nhà thầu. Về lựa chọn nhà thầu, các đơn vị cần tổ chức điều tra, đánh giá doanh nghiệp về khả năng cung ứng hàng hóa và dịch vụ xanh của thị trường.
Thêm vào đó, ông Hòa đề xuất việc thể chế hóa chính sách mua sắm công xanh, nhằm tạo ra những công cụ chính sách quan trọng để thúc đẩy mô hình sản xuất và tiêu dùng bền vững. Chính sách phải đảm bảo công khai, minh bạch và không phân biệt đối xử.
“Cần ban hành các chính sách bắt buộc, ưu đãi, khuyến khích và tạo ra sự thay đổi từ nhận thức đến hành động của doanh nghiệp về sản xuất, tiêu dùng xanh-bền vững và các chương trình, chính sách ưu đãi cho mua sắm công xanh.
Để thực thi các chính sách hiệu quả, yếu tố hàng đầu là con người. Do đó, ông Hòa nhấn mạnh công tác đào tạo về mua sắm công xanh cho người phụ trách tại các cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước là hết sức quan trọng.
Theo đó, các bộ, ngành và địa phương cần lồng ghép các chỉ tiêu tăng trưởng xanh và đặc biệt là các chỉ tiêu về chi tiêu công theo tiêu chuẩn xanh vào lập dự toán ngân sách hàng năm, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội hàng năm và hỗ trợ doanh nghiệp đăng ký hồ sơ chứng nhận ISO 14001 (môi trường); ISO 50001 (năng lượng); ISO 26000 (trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp); báo cáoLớp ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị).
Trong bối cảnh công nghệ phát triển, các bộ ngành, địa phương cần tích hợp quy chế mua sắm công xanh vào các trang điện tử thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư (bao gồm các quy chế đấu thầu, quy chế xây dựng dự toán ngân sách, danh mục các hàng hóa xanh. Mặt khác, cổng thông tin này phải được dẫn chiếu tới trang điện tử của Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Tài nguyên và Môi trường…/.
