Sáng 19/10 theo giờ Brussels, bên lề Hội nghị cấp cao Á-Âu lần thứ 12, dưới sự chứng kiến của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường và ông Sebastian Kurz - Thủ tướng Áo, hiện đảm nhiệm vị trí Chủ tịch Hội đồng Liên minh châu Âu (EU); cùng bà Federica Mogherini, Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu, đại diện cấp cao của EU về đối ngoại và an ninh đã ký Hiệp định đối tác tự nguyện về thực thi luật lâm nghiệp, quản trị rừng và thương mại lâm sản (VPA/FLEGT).
Cốt lõi của Hiệp định VPA/FLEGT giữa Việt Nam và EU là hệ thống đảm bảo gỗ hợp pháp Việt Nam (VNTLAS), đảm bảo gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam xuất khẩu sang EU là có nguồn gốc hợp pháp, bất kể là gỗ khai thác trong nước hay nhập khẩu vào Việt Nam.
Nếu như việc cấp phép FLEGT chỉ áp dụng cụ thể cho thị trường EU thì hệ thống VNTLAS sẽ là hệ thống quốc gia được áp dụng cho cả thị trường trong nước và thị trường xuất khẩu.
Hiệp định này bao trùm cả gỗ nhập khẩu, nguồn gỗ nguyên liệu chính của Việt Nam, và tất cả nguồn gỗ trong nước tại Việt Nam, bao gồm gỗ từ rừng tự nhiên và rừng trồng, gỗ bị tịch thu (trong điều kiện cụ thể), gỗ từ trang trại, vườn nhà và cây trồng phân tán, và gỗ cao su.
Phạm vi các sản phẩm gỗ nằm trong phạm vi của Hiệp định này, bao gồm tất cả các sản phẩm chính được xuất khẩu sang EU, cụ thể là 5 sản phẩm bắt buộc được định nghĩa trong Quy chế FLEGT 2005 (gỗ tròn, gỗ xẻ, tà vẹt, ván ép và gỗ dán), và các sản phẩm gỗ khác như dăm gỗ, sàn gỗ, ván dăm gỗ và đồ nội thất bằng gỗ.
[Ủy ban châu Âu thông qua Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU]
Bà Federica Mogherini nói: “Hôm nay đánh dấu sự khởi đầu của một quan hệ đối tác quan trọng mà thông qua đó Việt Nam và EU sẽ cùng hợp tác để giải quyết tình trạng khai thác gỗ bất hợp pháp và các hệ quả nguy hại của tình trạng này."
Bà Federica Mogherini cũng cho biết EU hoan nghênh tiến bộ mà Việt Nam đã đạt được nhằm chuẩn bị cho việc thực thi VPA/FLEGT và các bước đầu tiên trong việc tăng cường kiểm soát gỗ nhập khẩu.
Tuy nhiên, cần phải làm nhiều hơn thế nữa bởi việc kiểm soát tính hợp pháp của gỗ nhập khẩu sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thực thi đầy đủ Hiệp định VPA/FLEGT và góp phần đảm bảo rằng gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam xuất khẩu sang EU có nguồn gốc hợp pháp.
Bà khẳng định: "EU sẽ duy trì liên hệ chặt chẽ với phía Việt Nam để hỗ trợ Việt Nam trong việc xây dựng và triển khai trên thực tế và hy vọng sẽ đạt được những kết quả cụ thể."
Còn theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, thương mại gỗ và sản phẩm gỗ hợp pháp và bền vững phù hợp với các mục tiêu phát triển và nỗ lực của Việt Nam nhằm bảo vệ rừng và hạn chế biến đổi khí hậu. Việt Nam là nước có ngành công nghiệp chế biến gỗ phát triển mạnh tăng trưởng theo cấp số nhân trong thập kỷ qua, đóng một vai trò quan trọng trong thị trường toàn cầu.
Các nhà lãnh đạo, cộng đồng doanh nghiệp và các tổ chức phi chính phủ của Việt Nam đều ủng hộ Hiệp định VPA/FLEGT và tiếp tục tham gia vào quá trình hoàn thiện chính sách ngành lâm nghiệp.
Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường khẳng định: "Việt Nam đảm bảo rằng gỗ khai thác bất hợp pháp không được đưa vào thị trường Việt Nam và sẽ thực hiện các biện pháp cần thiết để giải quyết vấn đề này thông qua việc thực thi pháp luật hiệu quả."
Để thực hiện Hiệp định, Việt Nam sẽ xây dựng hệ thống đảm bảo gỗ hợp pháp (VNTLAS) toàn diện và tin cậy nhằm đảm bảo gỗ nhập khẩu và sản phẩm gỗ có nguồn gốc hợp pháp thông qua hệ thống xác minh đối với gỗ trong nước và gỗ nhập khẩu được khai thác và kinh doanh tuân thủ quy định pháp luật của nước khai thác.
Hiệp định VPA/FLEGT cũng quy định việc thiết lập hệ thống kiểm tra và cân bằng như cơ chế khiếu nại và đánh giá độc lập cũng như cam kết có sự tham gia của các bên liên quan trong quá trình thực thi Hiệp định và công bố các thông tin chính của ngành lâm nghiệp. Các nội dung chính này của Hiệp định sẽ tiếp tục được cải thiện để tăng cường hệ thống đảm bảo gỗ hợp pháp Việt Nam.
Trên thực tế, các cam kết của Hiệp định VPA/FLEGT đã được quy định trong Luật Lâm nghiệp Việt Nam, có hiệu lực từ tháng 01/1/2019. Luật mới này nghiêm cấm việc nhập khẩu gỗ được sản xuất bất hợp pháp vào Việt Nam.
Chính phủ Việt Nam cũng đang xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, trong đó có xem xét các quy định của Hiệp định VPA để thực thi Luật, bao gồm quy định về thực hiện trách nhiệm giải trình của các nhà nhập khẩu và các chế tài xử phạt đầy đủ, phù hợp và có tính răn đe theo quy định của Hiệp định VPA/FLEGT.
Việt Nam đã có kế hoạch chuẩn bị cho việc thực thi Hiệp định VPA/FLEGT, với sự tham gia tích cực của đại diện từ các hiệp hội, tổ chức phi chính phủ Việt Nam và các đối tác phát triển thông qua nhóm nòng cốt đa bên.
Ủy ban thực thi chung Việt Nam-EU sẽ giám sát việc áp dụng trên thực tế các điều khoản của Hiệp định VPA/FLEGT và sẽ có một đánh giá chung trước khi hệ thống cấp phép FLEGT chính thức vận hành.
Bên cạnh những lợi ích về mặt môi trường, kinh tế và xã hội gắn với việc quản lý ngành lâm nghiệp Việt Nam tốt hơn, cơ chế cấp phép FLEGT sẽ đảm bảo đáp ứng các yêu cầu của Quy chế gỗ của EU, ngăn chặn việc đưa gỗ bất hợp pháp vào thị trường EU.
Cho đến khi bắt đầu cấp phép FLEGT, gỗ và sản phẩm gỗ nhập khẩu từ Việt Nam và thị trường EU vẫn phải tuân thủ các yêu cầu của Quy chế gỗ của EU./.