(Ảnh: Vnmath.com) Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán của Việt Nam liên tục được Hội Toán học châu Âu công nhận là trung tâm toán học xuất sắc khu vực các giai đoạn 2013-2017 và 2019-2023.
Sau 10 năm hoạt động, Viện đã góp phần quan trọng trong việc nâng thứ hạng của toán học Việt Nam từ vị trí thứ 55 lên vị trí khoảng 35-40 trên thế giới và đứng đầu trong khối ASEAN (xét trên tiêu chí số lượng công bố quốc tế).
Ngôi nhà chung của cộng đồng toán học
Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán được thành lập năm 2010 theo Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2020-2020. Đây là chương trình trọng điểm quốc gia đầu tiên về một ngành khoa học cơ bản. Theo giáo sư Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Chương trình này thể hiện sự quyết tâm của Chính phủ trong việc phát triển toán học Việt Nam.
Với uy tín khoa học của giáo sư Ngô Bảo Châu, Giám đốc khoa học và các thành viên Hội đồng khoa học của Viện, bao gồm các nhà toán học đầu ngành trong nước và quốc tế, Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán đã tạo dựng được một môi trường học thuật tiên tiến, trở thành ngôi nhà chung, trung tâm nghiên cứu chung của cộng đồng toán học Việt Nam và quốc tế.
Phó giáo sư Lê Minh Hà, Giám đốc thường trực Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán cho hay Viện đã hỗ trợ cho các hoạt động nghiên cứu và đào tạo đỉnh cao về toán học đối với các giảng viên đại học, các nhà toán học, nhà khoa học trẻ, các nghiên cứu sinh đến thực hiện các ý tưởng, các đề tài nghiên cứu toán học xuất sắc, có ý nghĩa khoa học và ứng dụng cao.
Số lượng các nhóm nghiên cứu, nghiên cứu viên và khách mời đến làm việc tại Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán qua các năm. Viện đã hỗ trợ gần 300 giảng viên ở các tỉnh, thành phố ngoài Hà Nội đến làm việc, tổ chức tập huấn cho 600 giảng viên, chuyên gia. Viện cũng hỗ trợ 23 tỷ đồng cho 736 công trình công bố quốc tế, thúc đẩy việc nghiên cứu của giảng viên. Nếu năm 2005, có đến 50% số công bố quốc tế về toán học của Việt Nam là từ Viện Toán học (thuộc Viện Hàn lâm khoa học công nghệ Việt Nam) thì đến năm 2019, tỷ lệ này chỉ còn 15-17% dù tổng số công trình công bố quốc tế tăng lên nhiều lần. Số công bố quốc tế về toán của Việt Nam năm 2010 chỉ khoảng 300 bài báo thì năm 2019 đã là 767 bài, tăng 2,5 lần. Tỷ lệ giảng viên khoa Toán ở một số đại học lớn đạt trình độ tiến sỹ đạt từ 75 đến 100%, vượt so với mục tiêu 70% đề ra.
Với vai trò là đơn vị thường trực điều phối triển khai các nhiệm vụ của Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học, Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán còn tham gia tích cực trong việc xây dựng các quy định, quy chế và triển khai các hoạt động của Chương trình.
Không chỉ đào tạo đỉnh cao, Viện còn đặc biệt quan tâm đến các công tác phổ biến toán học, thu hút sự quan tâm của học sinh, nhà trường, cộng đồng, gia đình và xã hội. Rất nhiều chương trình đã được Viện tổ chức thường niên như Ngày hội toán học mở, Trường hè toán học, học bổng toán học... với rất nhiều hoạt động sôi nổi, thiết thực, gắn toán học với đời sống, với các hoạt động vui chơi, nghiên cứu để mang toán học đến gần với học sinh, phụ huynh hơn.
Học sinh tham gia Ngày hội Toán học mở. (Ảnh: viasm.edu) Các hoạt động này đã gây tiếng vang lớn, góp phần rất tích cực trong việc khơi gợi niềm say mê khám phá, tìm hiểu thế giới, tìm hiểu khoa học của trẻ em và rộng hơn là nâng cao nhận thức, văn hóa và tri thức của người dân, từ đó góp phần phát hiện tài năng khoa học, toán học trẻ, góp phần quan trọng trong việc đào tạo, xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.
Trung tâm toán học xuất sắc khu vực
Không chỉ là ngôi nhà chung của các nhà toán học trong nước, với mô hình và cơ chế hoạt động chuẩn mực quốc tế, Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán đã thu hút sự tham gia của nhiều nhà khoa học quốc tế đến làm việc tại Việt Nam và là nơi để các nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài trở về. Đã có 315 lượt nhà khoa học nước ngoài đến từ 27 nước và 76 lượt nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài đến làm việc tại Viện. Trong đó có nhiều nhà khoa học hàng đầu thế thới.
Viện đã tổ chức thành công nhiều hội thảo, hội nghị toán học quốc tế lớn có tầm ảnh hưởng trong cộng đồng toán học thế giới tại Việt Nam với sự tham gia của hàng trăm nhà toán học như Hội thảo Việt-Pháp 2012, Hội thảo Lý thuyết số châu Á PANT 2013, Hội nghị Mật mã châu Á ASIACRYPT 2016… Những hoạt động này đã thực sự tạo ra sức hút và ảnh hưởng của Viện nói riêng và toán học Việt Nam nói chung trong khu vực.
[Phấn đấu đến 2030 có 5 trường đại học vào top 500 thế giới về toán học]
Các hoạt động trao đổi, hợp tác quốc tế đã không chỉ góp phần nâng cao về mặt số lượng mà cả chất lượng các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học trong nước, giúp cho các hướng nghiên cứu trong nước được cập nhật, hòa chung với dòng chảy các xu hướng chính của toán học thế giới.
Với những chương trình toán học phong phú, chất lượng cao, hiệu quả và cách tổ chức chuyên nghiệp, chuẩn mức quốc tế, năm 2013, chỉ sau ba năm thành lập và đi vào hoạt động, Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán đã được Hội Toán học châu Âu công nhận là một trong số ít các Trung tâm Toán học xuất sắc khu vực của các nước đang phát triển giai đoạn 2013-2017.
Năm 2018, Viện tiếp tục được công nhận là Trung tâm Toán học xuất sắc khu vực giai đoạn 2019-2023. Viện cũng là thành viên của Hiệp hội Toán trong công nghiệp khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Thống kê các công bố của Việt Nam và một số nước trên hệ thống Mathscinet. Trong 10 năm hoạt động, cùng với sự nỗ lực của cộng đồng toán học Việt Nam, Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao vị thế toán học Việt Nam.
Lần đầu tiên hai ngành Toán học của hai đại học Việt Nam (gồm Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Bách khoa Hà Nội) được xếp bảng xếp hạng QS. Toán học Việt Nam được xác định ở vị trí trong khoảng 35-40 trên thế giới và đứng đầu trong khối ASEAN (xét tiêu chí số lượng công bố quốc tế).
“Đây là thành tích rất ấn tượng trong bối cảnh nhiều nước trên thế thới và ngay ở trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Indonesia đã đầu tư rất mạnh cho khoa học cơ bản với kinh phí rất lớn,” phó giáo sư Lê Minh Hà nói./.
