Sau 33 năm thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vào Việt Nam, bên cạnh những mặt tích cực, FDI vẫn tồn tại những tiêu cực. Hiện tượng các doanh nghiệp FDI kê khai, báo lỗ khá phổ biến với nhiều nguyên nhân, song phải kể đến hành vi “chuyển giá.”
Theo giáo sư, tiến sỹ Đoàn Xuân Tiên, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước: “Cả nước có khoảng 50% doanh nghiệp FDI kê khai lỗ, trong đó nhiều doanh nghiệp thua lỗ liên tục trong nhiều năm liên tiếp, như Thành phố Hồ Chí Minh có tới gần 60% trong số trên 3.500 doanh nghiệp FDI thường xuyên kê khai lỗ trong nhiều năm. Tỉnh Bình Dương, một trong những tỉnh thu hút được nhiều dự án FDI, cũng có đến 50% doanh nghiệp FDI báo cáo lỗ từ năm 2006 đến 2011.”
Hoạt động chuyển giá của khu vực FDI đã gây thất thu cho ngân sách hàng chục ngàn tỷ đồng trong nhiều năm qua. Quy mô các khoản thu ngân sách này cũng không nhỏ khi FDI chiếm 20% GDP, khoảng 25% vốn đầu tư toàn xã hội.
“Chúng tôi cho rằng một điều rất bất hợp lý là mặc dù thua lỗ liên tục và lỗ lớn nhưng doanh nghiệp FDI vẫn mở rộng quy mô sản xuất, kinh doanh (các ví dụ điển hình như trường hợp Cocacola hay Pepsi). Điều đáng nói là trong khi doanh nghiệp FDI báo lỗ thì hầu hết các doanh nghiệp trong nước cùng ngành nghề đều có lãi, nhất là trong lĩnh vực may mặc, giày da.
Do đó, sự tham gia của Kiểm toán Nhà nước trong kiểm toán hoạt động chuyển giá là rất cần thiết. Và, các doanh nghiệp liên doanh có phần vốn góp của Nhà nước là khách thể kiểm toán của cơ quan Kiểm toán Nhà nước.
Các cuộc kiểm toán chuyên đề độc lậ̣p về chống chuyển giá sẽ đánh giá tính hiệu quả các chương trình hành động của Chính phủ. Tăng cường trách nhiệm của kiểm toán độc lậ̣p trong kiểm toán Báo cáo tài chính của doanh nghiệp khi có dấu hiệu chuyển giá.
Bên cạnh đó, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam nhấn mạnh: “Cần phát triển hoạt động kiểm toán môi trường trong hoạt động kiểm toán của cơ quan Kiểm toán Nhà nước. Xây dựng các văn bản pháp lý quy định rõ chức năng kiểm toán môi trường của Kiểm toán Nhà nước, xây dựng và phát triển các hướng dẫn, phương pháp kiểm toán môi trường theo hướng tuân thủ Hệ thống chuẩn mực kiểm toán quốc tế, tăng cường nhậ̣n thức và ý thức của các cơ quan, đơn vị và xã hội về kiểm toán môi trường, phát triển tổ chức bộ máy kiểm toán môi trường thuộc Kiểm toán Nhà nước, tăng cường triển khai và tăng cường các cuộc kiểm toán môi trường nhiều và có hiệu quả hơn.”
Theo các chuyên gia để thu hút vốn FDI mới có hiệu quả, Việt Nam cần khẩn trương điều chỉnh hệ thống pháp luật. Đây là giải pháp cơ bản để tăng cường thu hút và nâng cao chất lượng dòng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam./.