Bãi tập kết xít than bên trong khu vực Cảng hàng hóa tổng hợp của Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển TTP. (Ảnh: H.V/Vietnam+) Hơn 4 tháng, kể từ khi Báo VietnamPlus phản ánh qua loạt bài “Ma trận vàng đen,” nhiều khu “thiên đường than lậu” trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã bị dẹp bỏ, những “núi” xít than cũng đã được bốc dời, chỉ còn lại bãi đất trống. Vậy nhưng, ẩn sâu bên trong “thiên đường than lậu” tại thành phố Cẩm Phả, một số điểm tập kết, hoạt động vận chuyển, tuyển rửa xít, than vẫn diễn ra nhịp nhàng và sôi động.
Vì sao vậy?
“Dẹp” ngoài, “lấn” trong
Như VietnamPlus đã phản ánh, từ ngày 10/12/2018, “thiên đường than lậu” tồn tại suốt một thập kỷ tại Km6, phường Quang Hanh, đã chính thức bị “khai tử” theo quyết định của Ủy ban nhân dân thành phố Cẩm Phả. Vậy nhưng, vào những ngày cuối tháng 12/2018 và tháng 2/2019, ở nhiều thời điểm khác nhau mà phóng viên có mặt, máy móc phục vụ tuyển rửa xít lấy than vẫn công khai hoạt động.
Các điểm tuyển rửa máy móc nằm sâu trong vịnh Bái Tử Long vẫn hoạt động ầm ầm hết công suất cả ngày, gây khói bụi, nước thải đen đục được xả thẳng xuống vịnh gây ô nhiễm môi trường. Nhiều đoạn, xít thải đổ lấn rộng ra biển.
Ngoài những bến cảng được cấp phép phục vụ hoạt động chế biến, tiêu thụ của TKV và Tổng công ty Đông Bắc, hầu hết là các bến bãi đều sử dụng sai mục đích, chế biến, kinh doanh than trái phép... Nhiều kho chứa than còn được xây dựng nhà công vụ, hàng rào, lắp đặt hệ thống sàng tuyển, chế biến than một cách kiên cố. Một số dự án ở đây cũng biến tướng, làm trái quy định.
Trước tình trạng các cảng bến than trái phép ngang nhiên hoạt động như “chốn vô pháp,” đầu tháng 12/2018, Phó thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình đã yêu cầu Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh chỉ đạo kiểm tra, làm rõ và xử lý “thiên đường than lậu” trên địa bàn và báo cáo Thủ tướng trước ngày 1/2/2019.
Dù vậy, tại thời điểm giữa tháng 2/2019, ghi nhận của phóng viên cho thấy, hoạt động vận chuyển, tập kết, tuyển rửa xít than tại khu vực “thiên đường than lậu”-Km6 vẫn diễn ra nhịp nhàng và sôi động.
[Mega Story ‘Ma trận vàng đen’ trong cơn khát năng lượng]
Sau khi Báo Điện tử VietnamPlus đăng tải loạt bài viết, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có công văn yêu cầu các công ty than kiểm tra; Phó Thủ Thủ tướng Chính phủ Trương Hòa Bình cũng đã yêu cầu Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh chịu trách nhiệm xử lý các vi phạm trong khai thác, kinh doanh than...
Về phía địa phương, ngày 12/4/2019, Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh cũng đã có văn bản yêu cầu Ủy ban Nhân dân thành phố Cẩm Phả chủ trì, phối hợp với các Sở, ngành liên quan kiểm tra, xác minh thông tin về hoạt động tuyển rửa, tuồn lậu xít than trái phép như Báo Điện tử VietnamPlus đã phản ánh.
Một số điểm bãi trong khu vực Cảng hàng hóa tổng hợp còn khoét vào chân núi, lấn ra ngoài vịnh. (Ảnh: H.V/Vietnam+) Không thể phủ nhận, với sự chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường, sự vào cuộc quyết liệt của các cấp ban, ngành tỉnh Quảng Ninh, tình trạng khai thác, tập kết, tuyển rửa xít than tại khu vực Km6, phường Quanh Hanh đã được kiểm soát. Hàng loạt bãi tập kết xít than trái phép “mọc lên” đã bị xóa sổ, nay chỉ còn lại những hố bùn bị đào bới nham nhở do than lậu để lại.
Tuy nhiên, đi sâu vào trong khu vực Cảng km6, hoạt động vận chuyển, tập kết và tuyển rửa xít than vẫn diễn ra nhịp nhàng và sôi động. Ghi nhận của phóng viên VietnamPlus vào các ngày 27-28/7 cho thấy có tới cả trăm lượt xe chở than, xít từ một số mỏ than trên địa bàn, nườm nượp đổ vào khu vực Cảng km6. Do xẻ tải trọng lớn và không được che chắn, nên nhiều đoạn đường chìm trong “bão bụi.”
Tới khu vực Cảng km6, các xe chở than, xít lại bất ngờ tách ra, chạy vào các điểm bãi tập kết xung quanh. Phần lớn xe đổ vào khu vực bãi tập kết than trong Cảng hàng hóa tổng hợp tại Cụm cảng km6 của Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển TTP, một số xe lại tạt vào điểm tập kết than tự phát ngay bên ngoài. Các điểm này hoàn toàn tách biệt nhau và được rào chắn, có đội quân bảo vệ nghiêm ngặt.
Bên trong khu vực Cảng hàng hóa tổng hợp tại Cụm cảng km6, than, xít được tập kết thành hàng loạt bãi lớn, không được che chắn, cũng không có hệ thống ngăn nước thải xuống biển. Một số điểm bãi còn khoét sâu vào chân núi, lấn ra tận ngoài vịnh Bái Tử Long. Bên cạnh, máy móc, xe cộ vẫn hoạt động như một “đại công trường” lấn biển, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến cảnh quan của vịnh.
Điều đáng nói là, không lâu sau khi phóng viên gọi điện thông tin tới lãnh đạo thành phố Cẩm Phả, lãnh đạo Ủy ban Nhân dân phường Quang Hanh đề nghị phối hợp kiểm tra các điểm tập kết, hơn chục xe ôtô bán tải và xe máy liên tục bám theo, dùng điện thoại quay phim, có hai đối tượng đi xe máy còn chỉ tay vào mặt nhóm phóng viên. Chỉ đến khi, lãnh đạo phường Quang Hanh, cùng lực lượng công an thành phố Cẩm Phả xuất hiện, những đối tượng “chim lợn” mới rút lui.
[Yêu cầu xử lý hoạt động tuồn bán ‘vàng đen’ trái phép tại Quảng Ninh]
Sau khi ghi nhận hàng loạt đống than, xít tập kết thành từng bãi và dàn máy sàng tuyển tại Cảng hàng hóa tổng hợp của Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển TTP, phóng viên tiếp tục đề nghị kiểm tra một số điểm tập kết than, xít bên ngoài, tuy nhiên, ông Hoàng Mạnh Thắng, Phó Chủ tỉnh Ủy ban Nhân dân phường đã “từ chối” bởi lý do “tất cả khu vực cụm cảng đều do TTP thống lĩnh.” Sau đó, ông Thắng gợi ý lên thành phố làm việc vì lãnh đạo công ty không xuống hiện trường.
Trái ngược với lời lãnh đạo phường Quang Hanh, tại buổi làm việc với ông Đinh Văn Nghị - Phó Giám đốc Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển TTP, vị này khẳng định công ty không liên quan gì đến những điểm tập kết tự phát bên ngoài.
Xe chở than, xít nườm nượp chạy vào khu vực Cụm cảng km6 gây bụi mù mịt. (Ảnh: H.V/Vietnam+) Ông Nghị cũng cho biết, Cảng hàng hóa tổng hợp của Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển TTP đã được Ủy ban Nhân dân tỉnh cho thuê đất và được phép làm dịch vụ, kho bãi, xuất than. Trong đó, TTP có ký hợp đồng dịch vụ với duy nhất một đơn vị là Công ty Cổ phần than Sông Hồng thuộc Tổng công ty Đông Bắc.
Tuy nhiên, dù ký hợp đồng dịch vụ với Công ty Cổ phần than Sông Hồng, cho xe chở than vào tập kết tại khu vực Cảng hàng hóa tổng hợp, ông Nghị lại cho rằng “chúng tôi chỉ làm theo hợp đồng dịch vụ là bốc, xúc, xuất than, còn xe của công ty họ vận chuyển thế nào, hoạt động ra sao, chúng tôi không quan tâm.”
“Đụng chạm đến nhiều người”
Tương tự khu vực Cụm cảng km6, mặc dù chính quyền thành phố Cẩm Phả đã nỗ lực “dẹp than lậu,” song đến nay, hoạt động tập kết than, sàng tuyển xít trái phép tại “thiên đường than lậu” ở phường Cẩm Thịnh vẫn chưa được xử lý triệt để.
Ghi nhận của phóng viên cho thấy, so với trước thời điểm Báo VietnamPlus phản ánh, và Phó Thủ tướng Chính phủ Trương Hòa Bình yêu cầu Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh chỉ đạo kiểm tra, làm rõ và xử lý các trường hợp vi phạm, than lậu đã bị “đánh chặn.” Thực tế, hàng loạt bãi than, xít trái phép được chất cao như núi đã phải di dời, san phẳng, chỉ còn những bãi đất trống.
Khu vực bãi xít “khổng lồ” lớn nhất nhì tỉnh Quảng Ninh, do Công ty tuyển than Cửa Ông-TKV thải ra khoảng 1 triệu tấn xít/năm, được hai “bà trùm” P.T và L “Xít” thống lĩnh, tự do tuyển rửa, đưa đi tiêu thụ trong và ngoài nước, nay cũng chỉ còn lại những hố sâu, cỏ mọc um tùm.
Vậy nhưng, ẩn sâu sau những bãi xít bỏ hoang được bao phủ bởi cỏ cây ấy, một số điểm tập kết xít than nhỏ lẻ vẫn ngang nhiên hoạt động như chốn không người. Sôi động nhất là khu vực quanh Nhà máy nhiệt điện Cẩm Phả. Tại đây, hoạt động vận chuyển, tập kết, sàng tuyển xít than vẫn diễn ra nhịp nhàng.
[‘Ma trận vàng đen’: Tỉnh và Bộ vào cuộc, ngành than ‘lặng thinh’?]
Thông tin với phóng viên, ông Bùi Đình Việt - Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân phường Cẩm Thịnh cho biết, ngay sau khi nhận được thông tin phản ánh của báo chí, sự chỉ đạo của Ủy ban Nhân dân tỉnh và thành phố, địa phương đã tổ chức rà soát, yêu cầu tất cả các trường hợp vi phạm phải di dời, dừng ngay mọi hoạt động.
Hoạt động tập kết, tuyển rửa xít than quanh khu vực Nhà máy nhiệt điện Cẩm Phả. (Ảnh: H.V/Vietnam+) “Đây là vấn đề nhạy cảm, đụng chạm đến nhiều người, nên việc xử lý gặp không ít khó khăn. Tuy nhiên, đến nay, hầu hết các trường hợp vi phạm đã tự nguyện di dời, trả lại địa bàn. Riêng khu vực quanh Nhà máy nhiệt điện Cẩm Phả, là điểm tập kết của ông B.V.M. Vì liên quan máy móc nên họ xin được chuyển dần. Đây cũng là trường hợp vi phạm, chúng tôi đã từng lập biên bản xử phạt hai lần,” ông Việt nói.
Về hướng xử lý, ông Việt khẳng định đối với những trường hợp đang lén lút hoạt động, địa phương sẽ cắt cử cán bộ thường xuyên đi kiểm tra và yêu cầu dừng ngay hoạt động tập kết, sàng tuyển, chấp hành nghiêm túc việc di dời, trả lại mặt bằng.
Về phía thành phố, ông Phạm Văn Kính, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Cẩm Phả cho biết, hoạt động tập kết, tuyển rửa xít than trái phép trên địa bàn đến nay đã cơ bản được dẹp bỏ. Tuy nhiên, một số nơi, hoạt động vận chuyển than vẫn chưa đảm bảo môi trường, tình trạng tập kết than, khoét núi trong thời gian qua là đúng thực tế.
Qua thông tin phóng viên cung cấp, ông Kính khẳng định sẽ tiếp tục chỉ đạo cơ quan chuyên môn, Ủy ban Nhân dân các phường tổ chức kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
“Riêng hoạt động tại Cảng hàng hóa tổng hợp của Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển TTP ở phường Quang Hanh, chúng tôi sẽ yêu cầu doanh nghiệp chấn chỉnh hoạt động, cũng như chấp hành việc đảm bảo môi trường,” ông Kính nhấn mạnh.
Liên quan đến thông tin, lãnh đạo Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển TTP ký hợp đồng dịch vụ với Công ty cổ phần than Sông Hồng, nhưng doanh nghiệp vận chuyển than vào Cảng thế nào, hoạt động ra sao, TTP “không quan tâm,” Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Cẩm Phả cho rằng “không ai để người ngoài vào nhà mình làm gì thì làm, mà bảo không quan tâm được.”
“Về việc này, chúng tôi sẽ nhắc nhở phía Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển TTP và yêu cầu doanh nghiệp chấp hành nghiêm túc, đảm bảo hoạt động tuân thủ theo quy định pháp luật, cam kết trong Báo cáo đanh giá tác động môi trường của dự án,” ông Kính nói thêm./.
Tại Cụm cảng km6, than, xít không được che chắn, không có hệ thống ngăn nước thải xuống biển. (Ảnh: H.V/Vietnam+) 
