Vì sao người Mỹ lái xe bên phải còn người Anh lái xe bên trái? Peter Valdes-Dapena, cây viết chuyên về ôtô của CNN Business, lý giải điều này qua “câu chuyện dài” dưới đây:
“Tôi lái xe đến vùng nông thôn Amish của Pennsylvania để gặp một người để tìm hiểu về xe ngựa. Tôi muốn tìm ra câu trả lời cho câu hỏi của mình từ năm 2015, khi tôi đến Anh trong một chuyến công tác.
Trở lại thời gian khi tôi đang lái xe ở London, rất cẩn thận, trên chiếc Mini Cooper, tôi đã tự hỏi: Tại sao tôi lại lái xe ‘nhầm’ phần đường? Tôi đến từ Mỹ, nơi khởi đầu là một loạt thuộc địa cũ của Anh. Ít nhiều chúng tôi nói cùng một ngôn ngữ. Nhưng chúng tôi lái xe ‘trái lề’ nhau, đôi khi gây ra những hậu quả nguy hiểm.
Và tất nhiên, Vương quốc Anh không phải là quốc gia duy nhất như vậy. Khoảng 30% các nước trên thế giới quy định lái xe bên trái, còn khoảng 70% còn lại - đi bên phải. Để lý giải điều này là cả một câu chuyện dài.
Ở châu Âu, Napoléon Bonaparte đóng vai trò trung tâm. Ở Mỹ, người ta thường ‘quy’ chuyện này cho Henry Ford. Tuy nhiên, câu chuyện còn đi xa hơn nhiều - trở về trước - so với Ford. Giao thông không chỉ đúng với những chiếc ôtô thời xưa mà nó còn có từ trước cả thời kỳ thành lập nước Mỹ.
Đó là lý do vì sao tôi đến một nhà kho phơi thuốc lá cũ ở Conestoga, Pennsylvania, để xem một chiếc xe ngựa - chỉ vài ngày sau khi tôi lái thử chiếc Tesla Cybertruck , ‘hậu duệ’ chạy điện hiện đại của nó.
John Stehman, người có gia đình sở hữu đất canh tác ở vùng này từ năm 1743, đã gặp tôi. Anh ấy là chủ tịch của Hiệp hội Lịch sử Khu vực Conestoga, và như tôi đã học được từ nghiên cứu về lịch sử đường bộ và việc lái xe, cỗ xe ngựa Conestoga là chìa khóa cho toàn bộ câu chuyện này.
Những chiếc xe ngựa
Những chiếc xe ngựa lớn này, với mái vòm cao bằng vải, đã trở thành biểu tượng cho sự mở rộng về phía Tây của nước Mỹ khi chúng 'thồ' đồ đạc của những người tiên phong từ phía Đông ra biên giới. Tuy nhiên, trở lại đầu những năm 1700, phía Tây Pennsylvania là biên giới xa xôi.
Xe ngựa Conestoga được các thợ mộc và thợ rèn địa phương phát triển để chở hàng hóa, bao gồm nông sản và các mặt hàng được trao đổi từ người Mỹ bản địa đến các chợ ở Philadelphia.
Vào thời điểm đó, Philadelphia là một trong những thành phố lớn nhất ở các thuộc địa. Người ‘lái xe’ có thể cưỡi một trong những con ngựa hoặc ngồi trên một “tấm ván lười” bên thành xe. Nhưng khi cần kiểm soát hơn, anh ta sẽ đi bên cạnh những con ngựa, kéo tay đòn và dây thừng.
Stehman nói: ‘Anh ta sẽ ra lệnh bằng lời nói, 'Gee,' 'Haul' hoặc bất cứ điều gì, và chúng sẽ nghe thấy điều đó. “Anh ta cũng có thể sẽ kéo cái này (dây cương bằng da) một hoặc hai lần."
Tôi tưởng tượng mình đang bước xuống một con đường dài đầy bụi dẫn đầu một đội ngựa kéo chiếc xe sơn xanh này. Tôi thuận tay phải, giống như hầu hết mọi người. Vì lý do đó, cỗ xe Conestoga có ‘bộ điều khiển’ ở bên trái, gần tay phải của người lái xe. Điều đó có nghĩa là người lái xe đang ở giữa đường và chiếc xe ở bên phải.
Cuối cùng, có quá nhiều hoạt động thương mại và giao thông giữa Quận Lancaster, Pennsylvania và Philadelphia đến nỗi đường cao tốc lớn đầu tiên của Mỹ đã được xây dựng.
Đường Philadelphia và Lancaster Turnpike ‘mở cửa’ vào năm 1795. Trong số các quy tắc được ghi trong điều lệ của nó - theo cuốn sách “Ways of the World” (Tạm dịch: “Những Con Đường trên Thế giới) của M.G. Lay - là tất cả xe cộ phải đi về bên phải, giống như những cỗ xe Conestoga đã từng.
Năm 1804, New York trở thành tiểu bang đầu tiên quy định giao thông phải đi bên phải trên tất cả các con đường và cao tốc.
Một số người tin rằng Henry Ford đã tiêu chuẩn hóa giao thông ở phía bên phải đường của Mỹ bởi vào năm 1908, Ford Motor Co. đã đặt vôlăng ở phía bên trái của mẫu xe Model T cực kỳ phổ biến. Tuy nhiên, thực sự, Ford chỉ ‘đáp ứng’ những thói quen lái xe đã được hình thành từ lâu.
Điều thật sự kỳ lạ là hầu hết phần còn lại của châu Âu, ngoài Anh, đều lái xe bên phải giống như người Mỹ.
Cuộc hành quân của Napoleon qua châu Âu
Tại sao người Anh lại là ‘ngoại lệ’ ở ngay trên lục địa của họ? – [Có thể] quy, hoặc ‘đổ lỗi’ cho người Pháp.
Chính phủ cách mạng Pháp dưới thời Maximilien Robespierre đã quy định mọi người lái xe bên phải.
Theo quy ước văn hóa lâu đời, phía bên trái của con đường được dành cho xe ngựa và những người cưỡi ngựa. Nói cách khác, [phía trái dành cho] các tầng lớp giàu có hơn. Người đi bộ, những người nghèo hơn, đi bên phải.
Buộc mọi người đi cùng một bên đường, bên cạnh việc tốt cho giao thông, là một phần của việc xóa bỏ ‘sự phân biệt giai cấp hợm hĩnh này.’ Các tầng lớp thượng lưu có thể đã thuận theo quy định vì vào thời đó, việc bị coi là quý tộc không chỉ không hợp thời mà còn khá nguy hiểm.
Chính sách của Pháp được cho là đã được Napoleon truyền bá khi quân đội của ông hành quân qua châu Âu. Một số bằng chứng cho điều này có thể được tìm thấy khi nhìn vào bản đồ của đế chế Napoleon vào năm 1812.
Có một quốc gia ‘không phải là thần dân hay đồng minh’ của Napoleon. Đó là Thụy Điển. Các tài xế ở Thụy Điển lái xe bên trái, cho đến ‘một ngày đẹp trời’ vào năm 1967, họ bất ngờ chuyển sang bên phải.
Nước Anh, theo nghĩa đen, đã đi theo con đường khác với Pháp.
Theo quan điểm của nhà sử học Lay, điều đó liên quan đến việc sử dụng các loại phương tiện vận chuyển khác nhau. Ở Anh có ít cỗ xe cỡ công nghiệp hơn và có nhiều cỗ xe nhỏ và người cưỡi ngựa cá nhân hơn. Những người cưỡi ngựa thích ở bên trái để giữ tay phải hướng về phía xe cộ đang chạy tới để chào hỏi, và cả ‘giao chiến’ nếu cần.
Tập trung khi lái xe
Dù lý do là gì đi nữa, việc ‘đổi bên’ khi lái xe đôi khi gây ra những hậu quả thực sự, những va chạm nghiêm trọng.
William Van Tassel, trưởng bộ phận đào tạo lái xe của AAA, khuyến cáo các tài xế nên tập trung khi lái xe ‘trái lề.’ Chẳng hạn, hãy tắt radio.
‘Tôi nghĩ bạn có thể nói chuyện một mình trong khi lái xe. Điều đó buộc bạn tập trung vào việc lái xe’ - anh nói. “Ok, giữ sát lề trái hoặc xa lề phải. Quan sát dòng xe cộ đến từ bên phải chứ không phải bên trái...’
Tại Avis Budget Group, nơi cho thuê rất nhiều xe ôtô cho người Mỹ lái xe ở Vương quốc Anh, các đại lý cho thuê luôn nhắc nhở khách hàng về việc lái xe bên trái.
‘Ngoài ra, tất cả xe của chúng tôi trên khắp Vương quốc Anh đều có dán nhãn 'Lái xe bên trái' và tại những địa điểm chính, chúng tôi phát vòng đeo tay ‘Lái xe bên trái.’ Chúng tôi khuyên khách hàng luôn đeo dây đeo này ở cổ tay trái để nhắc họ về phần đường lái xe” - Avis Budget cho biết.
Van Tassel của AAA cũng gợi ý nên có một hành khách đi cùng như ‘có thêm một đôi mắt.’ Điều này đã giúp ích cho tôi khi lái xe, mặc dù đôi khi tôi khiến cô ấy sợ hãi.”./.
