Không phải tất cả sự phục hồi sau đại dịch đều đồng đều như nhau.
Theo CNN, các nền kinh tế giàu nhất trên thế giới đã đi theo những con đường khác nhau để phục hồi sau những tác động tàn khốc của dịch COVID-19.
Vào thời điểm hàng loạt cuộc khủng hoảng - chiến tranh, căng thẳng địa chính trị, dư chấn kéo dài của đại dịch, lạm phát và chi phí vay cao - đè nặng lên tăng trưởng toàn cầu, có rất ít điểm sáng.
Nền kinh tế Mỹ là một trong số ít điểm sáng đó. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ tăng trưởng ở mức đáng chú ý 5,2% trong quý 3/2023, vượt qua Trung Quốc - quốc gia châu Á vốn từ lâu là một động lực tăng trưởng toàn cầu.
“Mỹ đã thực sự vượt trội so với các nước khác trong năm qua” - Innes McFee, nhà kinh tế trưởng toàn cầu của Oxford Economics, nói với CNN.
Mỹ đã dẫn trước Liên minh Châu Âu (EU), Vương quốc Anh, Nhật Bản, Canada và các nền kinh tế tiên tiến khác trong năm nay.
Tháng trước, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã trở thành cơ quan liên chính phủ mới nhất nâng cấp dự báo tăng trưởng của Mỹ trong năm nay và năm tới, đồng thời hạ triển vọng của 20 quốc gia sử dụng đồng euro.
Điều đó diễn ra sau những động thái tương tự của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vào tháng 10.
IMF hiện kỳ vọng GDP của Mỹ sẽ tăng 2,1% trong năm nay và 1,5% vào năm 2024, cao hơn gấp đôi tốc độ tăng trưởng dự báo cho nền kinh tế Anh và vượt xa khu vực đồng euro - khu vực được dự đoán sẽ tăng 0,7% trong năm nay và 1,2% trong năm sau.
Lời giải thích ngay lập tức cho “vận mệnh” khác nhau của các nền kinh tế tiên tiến nhất thế giới là sự khác biệt về giá năng lượng, các biện pháp kích thích thời đại dịch và tác động của lãi suất cao hơn.
Nhưng cũng có những yếu tố mang tính cấu trúc, dài hạn hơn góp phần tạo nên sự khác biệt, giúp Mỹ “chiếm thế thượng phong.” Dù vậy, nền kinh tế Mỹ được nhiều người dự đoán sẽ tăng trưởng với tốc độ chậm hơn nhiều trong những tháng cuối năm do tiền tiết kiệm thời đại dịch giảm dần và chi phí đi vay vẫn ở mức cao nhất trong 22 năm.
Giá năng lượng
Nhà kinh tế trưởng Clare Lombardelli của OECD nói với các phóng viên vào tuần trước rằng tác động của việc giá năng lượng tăng vọt vào năm ngoái là nguyên nhân chính dẫn đến khoảng cách giữa nền kinh tế Mỹ và khu vực đồng euro.
Lạm phát ở châu Âu cao hơn ở Mỹ vì khu vực này, bao gồm cả Vương quốc Anh, là nhà nhập khẩu ròng năng lượng. Nền kinh tế Vương quốc Anh và khu vực đồng euro chịu ảnh hưởng nặng nề trước sự tăng vọt của giá khí đốt tự nhiên sau khi cuộc xung đột Nga-Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022, khiến hóa đơn năng lượng của các hộ gia đình và doanh nghiệp tăng cao kỷ lục.
Kinh tế Mỹ sẽ không suy thoái trong 2024 dù hoạt động sản xuất bị thu hẹp
Dù hoạt động kinh tế Mỹ dự kiến sẽ chậm lại đáng kể trong quý 4 do tác động của lãi suất cao khiến nhu cầu giảm, song hầu hết các nhà kinh tế hiện dự báo sẽ không có một cuộc suy thoái vào năm 2024.
Preston Caldwell, nhà kinh tế trưởng Hoa Kỳ của Morningstar Research Services, cho biết: “Dầu là hàng hóa toàn cầu, nhưng khí đốt tự nhiên lại được phân chia theo khu vực. Mặc dù giá khí đốt tự nhiên đã tăng (ở Mỹ), nhưng ở châu Âu, giá đã tăng cao hơn nhiều... ảnh hưởng lớn đến sản lượng.”
Ông Caldwell cho biết một số trong những thực trạng trên vẫn còn tiếp diễn.
Đức cảm nhận được toàn bộ cú sốc năng lượng vì lĩnh vực sản xuất khổng lồ của nước này và sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga vào thời điểm đó.
Sản lượng tại nền kinh tế lớn nhất châu Âu giảm nhẹ trong quý 3 và một số nhà kinh tế dự đoán sẽ có một cuộc suy thoái kỹ thuật - được định nghĩa là sản lượng giảm trong hai quý liên tiếp - xảy ra ở Đức.
Chính sách tài khóa và tiền tệ
Trong khi các quan chức ở cả hai bờ Đại Tây Dương tung ra các biện pháp kích thích tài chính để hỗ trợ nền kinh tế của họ khỏi tác động của COVID-19, thì Mỹ đã làm như vậy ở quy mô lớn hơn nhiều.
Sự hỗ trợ “hào phóng” đó của Chính phủ, bao gồm cả việc hoãn trả nợ, kết hợp với sự thay đổi mô hình tiêu dùng và “sự bùng nổ tái cấp vốn” trong bối cảnh lãi suất thấp kỷ lục đã giúp lấp đầy “kho bạc” của người Mỹ.
Carsten Brzeski, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu kinh tế vĩ mô toàn cầu tại Ngân hàng ING của Hà Lan, cho biết khoản tiết kiệm tích lũy trong thời kỳ đại dịch cho phép người tiêu dùng Mỹ tiếp tục chi tiêu bất chấp giá cả tăng cao. Điều đó bù đắp cho tác động tiêu cực của lạm phát đối với tiêu dùng - động lực chính của nền kinh tế Mỹ.
Tuy nhiên, người Mỹ đã khai thác quá mức “những chú heo đất” của mình trong vài năm qua, trong khi các tài khoản tiết kiệm ở các quốc gia khác hầu như không bị ảnh hưởng. McFee tại Oxford Economics cho biết điều đó có thể tạo ra “những lỗ hổng” cho Mỹ trong tương lai.
Ngoài ra, Mỹ vẫn chưa cảm nhận được toàn bộ tác động của lãi suất cao hơn.
Sự chậm lại của Trung Quốc
Rất hiếm khi tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ sánh ngang được với tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc. Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã có một khởi đầu năm mới vững chắc sau ba năm hạn chế vì đại dịch COVID-19.
Tuy nhiên, sự phục hồi [của Trung Quốc] đã vấp phải trở lực lớn trong quý từ tháng Tư đến tháng Sáu, trong bối cảnh chi tiêu tiêu dùng yếu, bất động sản sụt giảm dai dẳng và nhu cầu toàn cầu đối với hàng hóa sản xuất của nước này giảm sút.
Theo Julian Evans-Pritchard, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Capital Economics, nền kinh tế của Trung Quốc dường như “dừng lại hoàn toàn” trong mùa Hè.
Trong cuộc họp trực tuyến với các nhà báo và nhà đầu tư hồi đầu tuần, chuyên gia này cho biết kinh tế Trung Quốc đã lấy lại được một số động lực trong những tháng gần đây, với niềm tin của các hộ gia đình được cải thiện và doanh số bán lẻ tăng tốc.
Việc chính phủ tăng tốc chi tiêu để hỗ trợ nền kinh tế cũng sẽ “mang lại một số động lực.” Tuy nhiên, tình hình suy thoái tiếp tục diễn ra trong lĩnh vực bất động sản khổng lồ và khả năng xuất khẩu suy yếu.
“Chúng tôi nghĩ rằng nền kinh tế [Trung Quốc] sẽ lại chậm lại vào cuối năm tới” - Evans-Pritchard nói.
Trong một dấu hiệu khác về triển vọng ảm đạm của nền kinh tế số hai thế giới, Moody's hôm 5/11 đã cảnh báo hạ xếp hạng tín nhiệm của Trung Quốc - hạ triển vọng về nợ chính phủ của nước này từ "ổn định" xuống "tiêu cực."
Cơ quan xếp hạng dự kiến tốc độ tăng trưởng hằng năm của Trung Quốc sẽ giảm xuống 4% trong cả năm 2024 và 2025, và trung bình 3,8% một năm từ năm 2026 đến năm 2030. Để so sánh, trong thập kỷ trước đại dịch, nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng trung bình 7,7% mỗi năm - theo BlackRock.
Mặt khác, theo IMF, Ấn Độ được dự báo sẽ tăng trưởng 6,3% trong năm nay và năm tới. Điều này sẽ khiến Ấn Độ trở thành nền kinh tế lớn tăng trưởng nhanh nhất thế giới, đồng nghĩa thách thức ngày càng tăng đối với quốc gia láng giềng.
Tăng trưởng của Mỹ chậm lại nhưng AI đang bùng nổ
Mặc dù hiệu suất “nóng bỏng” của nền kinh tế Mỹ đã vượt kỳ vọng, các nhà kinh tế cho rằng điều này khó có thể tiếp diễn.
Thay vào đó, nền kinh tế Mỹ dự kiến sẽ trải qua một đợt suy thoái “khiêm tốn” trong quý này và trong năm tới. Caldwell của Morningstar dự đoán tốc độ tăng trưởng hằng năm của Mỹ đạt dưới 1% trong quý 2 và quý 3.
“Tăng trưởng đang đi vào vùng thấp, nhưng không phải vùng tiêu cực, không phải vùng suy thoái. Tôi cho rằng suy thoái có thể xảy ra, nhưng đó không phải là trường hợp cơ bản mà tôi dự đoán” - ông Caldwell cho hay.
Trong khi đó, các Giám đốc Điều hành (CEO) của một số ngân hàng lớn, bao gồm Jane Fraser của Citigroup và Jamie Dimon của JPMorgan Chase, cảnh báo nền kinh tế Mỹ có thể sớm rơi vào tình trạng kém chắc chắn hơn.
Nhưng về lâu dài, bức tranh có vẻ sáng sủa hơn và có thể củng cố thêm vị thế dẫn đầu của Mỹ so với châu Âu trong những năm tới.
Đạo luật Giảm Lạm phát của Tổng thống Mỹ Joe Biden, dự kiến phân bổ 369 tỷ USD cho các dự án năng lượng sạch, có thể thu hút nhiều đầu tư hơn nữa vào Mỹ - quốc gia vốn đã là một trong những nơi tốt nhất để huy động vốn trên toàn cầu.
Theo dữ liệu của OECD, chỉ riêng trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), vốn đầu tư mạo hiểm tích lũy ở Mỹ đã đạt gần 450 tỷ USD trong thập kỷ qua. Con số này cao hơn gấp đôi mức đầu tư vào AI ở Trung Quốc và gần gấp 10 lần so với ở Liên minh châu Âu hoặc Vương quốc Anh.
Andrew Kenningham, nhà kinh tế trưởng về châu Âu tại Capital Economics, cho biết sự tập trung của các công ty công nghệ tiên tiến và sự tiếp thu nhanh chóng các công nghệ mới đã giúp Mỹ đạt mức tăng năng suất mạnh mẽ, đặc biệt là so với châu Âu và Vương quốc Anh.
Với việc Mỹ sẵn sàng tận dụng tối đa sự phát triển của AI, khoảng cách đó có thể ngày càng mở rộng - theo ông Kenningham./.