Người dân Iraq mừng thành phố cổ Mosul được giải phóng hoàn toàn khỏi IS ngày 9/7. (Nguồn: AFP/TTXVN) Việc quân đội Iraq và các lực lượng ủng chính phủ Iraq giải phóng hoàn toàn thành phố Mosul đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong cuộc chiến chống khủng bố nói chung và tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng nói riêng.
Nói vậy là vì ba năm trước, đây chính là nơi các thủ lĩnh cấp cao IS đã tuyên bố thành lập cái gọi là “Vương quốc Hồi giáo” (caliphate) để từ đó từng bước bành trướng ra toàn bộ khu vực Trung Đông, tạo bàn đạp cho các lực lượng thánh chiến tại các điểm nóng khác trên thế giới.
Tuy nhiên, niềm vui giải phóng không đồng nghĩa với bình yên toàn vẹn, bởi tiếp sau chiến thắng là chồng chất thách thức không chỉ đối với chính quyền Iraq mà cả cộng đồng quốc tế.
[Iraq tuyên bố đập tan sức kháng cự của quân IS tại Mosul]
Mosul là thành phố lớn thứ hai của Iraq, cách thủ đô Baghdad khoảng 400km và có vị trí địa chiến lược hết sức quan trọng, kết nối miền Bắc Iraq và miền Đông Syria.
Từ khi bị IS kiểm soát vào tháng 6/2014, Mosul đã trở thành thành trì chủ chốt của lực lượng này tại Iraq.
IS đã tuyên bố thành lập một “Vương quốc Hồi giáo” bao gồm cả các vùng đất chiếm được của Syria.
Vì vậy, Mosul không chỉ là một thành phố lớn mà còn có ý nghĩa về tinh thần rất lớn đối với cả chính quyền Iraq lẫn lực lượng khủng bố.
Từ tháng 10 năm ngoái, các lực lượng Iraq với sự yểm trợ của lực lượng Mỹ và các đồng minh, đã bắt đầu chiến dịch quy mô lớn nhằm giành lại thành phố Mosul.
Hàng chục nghìn binh sỹ Iraq, được hậu thuẫn của các máy bay và lực lượng đặc biệt của Phương Tây, đã chiến đấu trong suốt gần 9 tháng để truy quét các phần tử thánh chiến.
Người dân sơ tán tới khu vực do các lực lượng Iraq giành quyền kiểm soát ở khu vực Thành cổ phía Tây Mosul ngày 30/6. (Nguồn: EPA/TTXVN) Các chuyên gia phân tích nhận định việc chính thức công bố chiến thắng và giành lại được thành phố Mosul, lực lượng chính phủ Iraq có thể thu hồi được 50% diện tích mà IS đã chiếm giữ ở miền Bắc nước này, từ đó có thể chặn đứng tuyến đường di chuyển của các tay súng và vận tải vũ khí của chúng. Rõ ràng, mất Mosul là một thiệt hại lớn đối với “thanh thế” của IS.
Ngược lại, đánh bại IS tại Mosul là thắng lợi lớn đối với chính quyền của Thủ tướng Haider al-Abadi trong bối cảnh đang phải nỗ lực để giành sự tín nhiệm của người dân. Kết thúc sự thống trị của IS ở Mosul cũng đồng nghĩa với việc Chính phủ Iraq lấy lại được một khu vực giàu tiềm năng dầu mỏ.
Không những thế, thắng lợi tại Mosul cũng sẽ giúp đưa ra những bài học về cách thức, quy mô và sự phối hợp cần thiết trong các chiến lược chống khủng bố trên khắp thế giới.
Theo số liệu của Chính phủ Iraq, tham gia chiến dịch chống IS tại Mosul có 140.000 quân, trong đó có 60.000 quân của Lực lượng An ninh Iraq (ISF), 14.000 dân quân địa phương, 40.000 quân Peshmerga của lực lượng người Kurd và các chiến binh của các bộ tộc người Shiite.
Đứng sau chiến dịch này là cả một với lực lượng binh sỹ và lính đặc nhiệm của hàng chục nước tham gia liên minh chống khủng bố do Mỹ đứng đầu gồm 9.000 người, trong đó có 5.200 lính Mỹ.
Trong khi đó, IS chỉ có khoảng 6.000 phiến quân, bao gồm cả 1.000 quân là “lính đánh thuê” thuộc các quốc tịch khác nhau và các tay súng khác ở các khu vực lân cận.
Mặc dù liên quân do Mỹ dẫn đầu có thế áp đảo về quân số, song nếu không có sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa các đơn vị tác chiến, thời gian giải phóng Mosul chắc chắn sẽ kéo dài hơn nữa.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo các lực lượng an ninh Iraq và liên quân không được phép "ngủ quên trên chiến thắng" và đây chưa thể coi là ngày tàn của IS khi có quá nhiều thách thức phía trước.
Trước tiên, đó là thách thức về khủng hoảng nhân đạo và tái thiết thành phố. Mosul đã được giải phóng, nhưng là một thành phố bị tàn phá nghiêm trọng còn các lực lượng an ninh tại đây đã kiệt sức.
Chiến thắng đi cùng một cái giá không hề nhỏ: thành phố lớn thứ hai Iraq đã bị tàn phá gần như hoàn toàn, hàng nghìn người thương vong, trong khi hàng triệu người buộc phải rời bỏ nhà cửa.
Báo cáo của Liên hợp quốc cho biết khoảng 920.000 người đã phải rời bỏ quê hương kể từ khi cuộc chiến tại Mosul bắt đầu từ mùa Thu năm ngoái.
Ngoài ra, nhiều chuyên gia lo ngại về tiến trình hòa giải hậu chiến, điều có thể còn khó khăn hơn nhiều các chương trình tái thiết kinh tế. Tình hình tại Mosul và nhiều khu vực khác ở Iraq rất phức tạp bởi nhiều phe phái và cộng đồng sắc tộc sẽ nhanh chóng tìm cách tranh giành quyền lực.
Thù hận và mâu thuẫn đã bị khoét sâu từ khi IS kiểm soát Mosul, và việc IS bị đánh bại có thể sẽ dẫn đến bạo loạn cũng như các vụ giết chóc, đẩy thành phố lại rơi vào vũng lầy xung đột.
Bên cạnh đó, các phe phái ở Iraq có thể sẽ tìm mọi cách để tái chi phối tình hình chính trị theo hướng có lợi cho mình trong giai đoạn hậu IS.
Cần lưu ý tới thực tế là lực lượng giải phóng Mosul cấu thành từ nhiều phe phái, và họ đã nhiều lần xung đột do những mâu thuẫn vốn có xuất phát từ những nền tảng và quan điểm sắc tộc, tôn giáo khác biệt.
Một thách thức nữa đó là đối phó với sự hiện diện của IS ở khắp mọi nơi. Theo nhà phân tích Patrick Martin thuộc Viện Nghiên cứu Chiến tranh, giải phóng Mosul không đồng nghĩa với việc xóa sổ IS.
Trên thực tế, tổ chức khủng bố này “vẫn đang kiểm soát những vùng thành thị rộng lớn,” nhất là ở Syria và cả ngay tại Iraq.
Nếu các lực lượng an ninh không có những biện pháp ngăn ngừa hữu hiệu, IS vẫn có thể sẽ lại trỗi dậy. IS hiện vẫn đang kiểm soát các thị trấn ở phía Bắc Iraq như Tal Afar và Hawijah, cũng như phần phía Tây tỉnh Anbar của Iraq.
Để cố giữ tàn dư của “Vương quốc Hồi giáo,” tổ chức khủng bố này nhiều khả năng sẽ tập trung vào một chiến lược mà chúng đang theo đuổi là các cuộc tấn công nhỏ lẻ và đánh bom khắp nơi, thay vì tìm cách đánh chiếm các vùng lãnh thổ như đã làm trước đây. Mục tiêu của chúng là phủ nhận tuyên bố của Chính phủ Iraq về sự sụp đổ của “Vương quốc Hồi giáo” và Iraq có thể tiếp tục chìm trong bạo loạn.
[Các tay súng IS tuyên bố sẽ tử chiến tại thành cổ Mosul]
Mối đe dọa IS chưa thể kết thúc trong một sớm một chiều, bởi chúng có thể sẽ tìm cách tái tập hợp lực lượng và tiến hành các vụ tấn công trả thù trên khắp thế giới. Thất bại tại Mosul có thể sẽ buộc IS phải tìm một mảnh đất khác để tiếp tục “giấc mơ thánh chiến” của chúng.
Khói bốc lên từ khu vực đền al-Oula trong khi lực lượng chống khủng bố Iraq tiến về phía thành phố Mosul ngày 8/7. (Nguồn: AFP/TTXVN) Các phiến quân IS có thể sẽ chạy trốn tới một số vùng lãnh thổ xa xôi và biệt lập tại Iraq, lợi dụng những phần tử đang lẩn trốn, trà trộn trong dân ở các vùng thành thị để tấn công trong tương lai.
Hầu hết các chuyên gia đều cho rằng thất bại trên các chiến trường Trung Đông sẽ trở thành động lực để IS tiến hành các cuộc tấn công trả thù, nhất là ở các nước phương Tây.
Giáo sư chuyên ngành quan hệ quốc tế Itler Turan, thuộc Đại học Istanbul Bilgi (Thổ Nhĩ Kỳ) cho rằng IS, cũng giống như các tổ chức khủng bố đang bị suy yếu khác, sẽ có những hành động để thể hiện rằng “chúng vẫn tồn tại và hoạt động tốt.”
Một loạt tay súng từng được đào tạo và chiến đấu sát cánh với IS ở Iraq và Syria đã trở lại châu Âu, và hiện có khả năng đào tạo lại cũng như tuyên truyền tư tưởng cực đoan cho những đối tượng khác. Như vậy, bằng cách dựa vào các cuộc tấn công của những "con sói đơn độc," IS có thể vươn tầm với rộng hơn để tiếp tục gieo rắc nỗi sợ hãi.
Iraq đang là đại diện tiêu biểu của thế giới trong cuộc chiến chống chủ nghĩa khủng bố, và rất cần sự phối hợp, hỗ trợ của quốc tế để chấm dứt hoàn toàn cuộc chiến này, đem lại ổn định cũng như tái thiết các vùng đất bị tàn phá sau các chiến dịch truy quét IS. Và rõ ràng, cuộc chiến chống IS nói riêng và chống khủng bố nói chung vẫn tiếp diễn./.
