Theo kết quả đến hết ngày 30/11/2022, trong số người bệnh hoàn thành điều trị đã thực hiện xét nghiệm tải lượng virus viêm gan C lần 2 (là xét nghiệm cần thiết để đánh giá kết quả điều trị viêm gan C) thì tỷ lệ khỏi điều trị viêm gan C là 96,6%. Việc lồng ghép điều trị viêm gan C tại các cơ sở y tế điều trị người nhiễm HIV khả thi, hiệu quả.
Đây là kết quả rất khích lệ, cung cấp các bằng chứng khoa học và thực hiện về hiệu quả điều trị khỏi viêm gan C tại Việt Nam và không có sự khác biệt về tỷ lệ khỏi bệnh khi điều trị viêm gan C giữa cơ sở y tế tuyến huyện, tuyến tỉnh và tuyến trung ương.
Thông tin trên được Phó giáo sư Phan Thị Thu Hương - Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) cho biết tại Hội thảo sơ kết triển khai điều trị Viêm gan C cho người nhiễm HIV và người đang điều trị Methadone.
900.000 người nhiễm viêm gan C mạn tính
Bệnh viêm gan virus C là một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng ảnh hưởng tới 185 triệu người trên thế giới. Mỗi năm trên thế giới có khoảng 3% dân số mắc và có khoảng 130-170 triệu người bị nhiễm viêm gan C. Trong số này có 70% người chuyển thành viêm gan C mạn tính. Năm 2019 toàn cầu có 1,5 triệu người nhiễm mới viêm gan virus C và 290.000 người tử vong vì viêm gan virus C.
[Bệnh lý viêm gan virus B tại Việt Nam thuộc khu vực cao nhất thế giới]
Phó giáo sư Phan Thị Thu Hương nhấn mạnh virus viêm gan C lây truyền qua đường máu, đường quan hệ tình dục và mẹ truyền cho con. Do có đường lây truyền giống HIV nên tình trạng người có hành vi nguy cơ cao đồng nhiễm HIV và mắc viêm gan virus C là khá phổ biến. Người đồng nhiễm HIV và viêm gan virus C có nguy cơ tiến triển thành xơ gan hoặc bệnh lý gan mất bù cao hơn so với người chỉ nhiễm viêm gan C.
Tại Việt Nam, theo kết quả giám sát được Bộ Y tế thực hiện năm 2018 thì tỷ lệ nhiễm virus viêm gan C mạn tính ở người nhiễm HIV khoảng 30% (22-44%), ở người tiêm chích ma túy từ 40-90%. Như vậy, có thể thấy viêm gan virus C đang là một vấn đề sức khỏe ở người có hành vi nguy cơ cao hiện nay ở Việt Nam.
Ước tính Việt Nam hiện có khoảng 6,6 triệu người nhiễm viêm gan B mạn tính và hơn 900.000 người nhiễm viêm gan C mạn tính. Xơ gan và ung thư gan tiếp tục tăng nếu không mở rộng nhanh bao phủ chẩn đoán và điều trị viêm gan B và viêm gan C. Ước tính có trên 50.000 người nhiễm HIV mắc viêm gan C mạn tính. Việt Nam là quốc gia đứng thứ năm trong số 10 quốc gia có tỷ lệ tử vong do ung thư gan cao nhất trên toàn cầu.
Trong những người đồng nhiễm HIV/viêm gan C có xơ gan giai đoạn đầu, tỷ lệ sống được 3 năm là 87%. Ngược lại, nếu có xơ gan giai đoạn cuối tỷ lệ sống được 2 năm chỉ có 50%. Việc điều trị viêm gan C cho các bệnh nhân đồng nhiễm HIV đã giúp cho họ sống vui khỏe, tiếp tục ổn định điều trị ARV.
Theo Chiến lược Y tế toàn cầu của WHO về HIV, viêm gan virus và bệnh lây truyền qua đường tình dục giai đoạn 2022-2030 thì để viêm gan C không còn là không còn là mối đe dọa sức khỏe cộng đồng vào năm 2030 thì các quốc gia cần ưu tiên, tối ưu hóa đáp ứng với HIV, viêm gan virus và bệnh lây truyền qua đường tình dục trong quần thể đích có hành vi nguy cơ cao như tiêm chích ma túy, nam quan hệ tình dục đồng giới... Việc điều trị viêm gan C ở người nhiễm HIV cũng là một trong các mục tiêu cần phải đạt được để chấm dứt bệnh dịch AIDS vào năm 2030 ở Việt Nam.
Đã có những tiến bộ vượt bậc
Trong năm 2022, Cục Phòng chống HIV/AIDS đã điều trị cho 16.000 bệnh nhân ARV (điều trị bằng thuốc kháng HIV) và bệnh nhân Methadone (điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone) bằng thuốc DAAs do Dự án Quỹ Toàn cầu tài trợ.
Với sự hỗ trợ từ Quỹ toàn cầu phòng, chống HIV/AIDS trong năm 2021- 2022, có 16.000 người nhiễm HIV và người đang điều trị Methadone tại 36 tỉnh/thành phố được điều trị viêm gan virus C. Đây là các thuốc kháng virus tác dụng trực tiếp (DAAs) an toàn cao, khả năng dung nạp tốt, ít tương tác với thuốc ARV, thuốc methadone, phù hợp với mọi kiểu gene viêm gan C.
Trong những năm gần đây, điều trị viêm gan C đã có những tiến bộ vượt bậc. Trước năm 2011, phác đồ điều trị viêm gan C có thời gian điều trị kéo dài tới 48 tuần kèm theo nhiều tác dụng phụ, độ bao phủ các kiểu gene cũng bị hạn chế. Điều này dẫn đến số người điều trị viêm gan C thấp, hiệu quả chưa cao.
Sự ra đời của các thuốc có tác dụng trực tiếp (còn gọi tắt là thuốc DAA) đã mang lại những hiệu quả lớn trong điều trị viêm gan C do rút ngắn thời gian điều trị cũng như tăng sự bao phủ đối với các kiểu gene khác nhau của virus viêm gan C. Điều này dẫn đến người bệnh điều trị phác đồ này có tỷ lệ khỏi bệnh cao.
Tiến sỹ Angela Pratt - Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam cho hay ở Việt Nam người nhiễm HIV và tiêm chích ma tuý là những đối tượng cao có nguy cơ mắc viêm gan C. Do vậy, sự hỗ trợ từ Qũy toàn cầu đã đóng vai trò quan trọng giúp phòng tránh viêm gan C ở Việt Nam.
“Việc cung cấp các giải pháp điều trị cho đối tượng này đặt ra là vấn đề cần thiết. Hiện nay chúng ta đã có thuốc điều trị khỏi hoàn toàn viêm gan C, bằng thuốc kháng virus trong vòng 12 tuần. Chiến lược điều trị viêm gan C đang triển khai là chiến lược hiệu quả về y tế, chi phí, giảm biến chứng về ung thư gan, xơ gan và tử vong do bệnh nhân mắc bệnh gan, đem lại lợi ích to lớn cho người điều trị HIV và Methadone,” Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam đánh giá.
Chúc mừng những thành quả của Việt Nam trong chiến lược kiểm soát viêm gan virrus C, Tiến sỹ Angela Pratt nhấn mạnh WHO khuyến cáo Việt Nam cần có sàng lọc chẩn đoán điều trị viêm gan C trong các gói chăm sóc cho bệnh nhân. Từ phía WHO cam kết đồng hành với Bộ Y tế trong chiến lược điều trị viêm gan C cho ng nhiễm HIV và nguy cơ tiến tới loại trừ viêm gan C vào năm 2030.
Mặc dù đã đạt được kết quả tốt sau 2 năm triển khai điều trị viêm gan C cho người nhiễm HIV và người đang điều trị Methadone do Dự án Quỹ toàn cầu hỗ trợ trên, nhưng vẫn còn các khoảng trống cần được tiếp tục thực hiện thời gian tới.
Hiện điều trị viêm gan C đã được bảo hiểm y tế chi trả. Tuy nhiên, giá thành điều trị viêm gan C ở Việt Nam còn cao và bảo hiểm y tế chỉ thanh toán cho các trường hợp điều trị viêm gan C từ tuyến tỉnh trở lên.
Đây là rào cản rất lớn đối với người bệnh HIV cũng như người đang điều trị Methadone vì phần lớn trong số họ là có điều kiện kinh tế khó khăn và đang điều trị tại các cơ sở y tế tuyến huyện. Việc điều trị viêm gan C cho các bệnh nhân đồng nhiễm HIV đã giúp cho họ sống vui khỏe, tiếp tục ổn định điều trị ARV.
Tại hội thảo, các đơn vị có liên quan sơ kết và chia sẻ bài học kinh nghiệm triển khai điều trị viêm gan C trên người bệnh đồng nhiễm HIV/VGC do Dự án Quỹ toàn cầu tài trợ tại 31 tỉnh, thành phố trong bối cảnh tác động của dịch COVID-19 năm 2020 - 2022. Bên cạnh đó thống nhất kế hoạch triển khai điều trị viêm gan C trên người bệnh đồng nhiễm HIV/viêm gan C, người đang điều trị methadone nhiễm viêm gan C do Dự án Quỹ toàn cầu tài trợ năm 2023.
Các đại biểu đã thảo luận về các kết quả và bài học kinh nghiệm, thành công cũng như các khó khăn, vướng mắc đã gặp phải trong thời gian qua, đề xuất các giải pháp, chính sách phù hợp trong thời gian tới. Đặc biệt, các đơn vị tiếp tục điều phối, sử dụng hiệu quả nguồn hỗ trợ từ Dự án Quỹ toàn cầu phòng chống HIV/AIDS và huy động nguồn lực quốc tế để điều trị sớm viêm gan C cho người nhiễm HIV, người đang điều trị Methadone./.