Thủ tướng Anh Boris Johnson phát biểu tại cuộc họp báo ở Belfast, Bắc Ireland. (Ảnh: THX/TTXVN) Anh và Liên minh châu Âu (EU) sẽ tiến hành đàm phán thỏa thuận thương mại tự do vào tuần tới.
Liên quan đến vấn đề này, ngày 25/2 phía EU đã công bố những hướng dẫn định hướng đàm phán cho người đứng đầu đoàn đàm phán EU là ông Michel Barnier.
Trong khi đó, Anh ngày 27/2 cũng sẽ công bố chi tiết các mục tiêu đàm phán và ranh giới đỏ của mình.
Tờ Thời báo Tài chính ngày 25/2 đã đưa ra nhận định về một số trở ngại chính và những con đường để có thể dẫn tới thỏa hiệp hai bên như sau:
Thỏa thuận thương mại nào mà Anh và EU muốn hướng tới?
Những ranh giới đỏ mà Thủ tướng Anh Boris Johnson nói đến là quyết tâm của ông nhằm "lấy lại quyền nắm giữ tiền, pháp luật và đường biên giới" của nước Anh, áp đặt một số hạn chế lên loại hình thỏa thuận thương mại mà EU đã chuẩn bị để đưa ra mời chào.
Ông Johnson gọi đơn giản là "thỏa thuận thương mại tự do theo mô hình Canada," theo đó chủ yếu sẽ là áp dụng miễn thuế khóa và hạn ngạch cho các hàng hóa sản xuất. EU, khối đạt được 94 tỷ bảng Anh thặng dư trong quan hệ giao thương hàng hóa với Anh trong năm 2018, chắc chắn sẽ sẵn sàng đồng ý.
[Anh thể hiện quan điểm cứng rắn trong đàm phán thương mại với EU]
Các hoạt động dịch vụ, ngành mà Anh đạt được 28 tỷ bảng thặng dự trong thương mại với EU, sẽ ít được hưởng lợi từ thỏa thuận theo mô hình của Canada, đặc biệt là do thời gian eo hẹp, và với yêu cầu dứt khoát chấm dứt thời kỳ chuyển đổi vào 31/12/2020 sẽ làm cho mảng dịch vụ bất lợi hơn.
Ông Johnson sẽ chấp nhận mô hình khiêm tốn của thỏa thuận thương mại. Điều này có thể dẫn đến hoạt động thương mại diễn ra chậm chạp và tăng chi phí tại cửa khẩu đường biên như việc điền mẫu đơn, các loại thuế, kiểm tra thủ tục.
Dù vậy, cũng có lập luận cho rằng đó là cái giá cần phải trả để nước Anh đổi lấy quyền tự quyết của mình trong việc đưa ra các luật lệ quy định của mình.
Điều gì có thể sai ở đây?
Vấn đề cản trở lớn nhất ở đây đó là EU đưa yêu cầu bất cứ thỏa thuận thương mại nào cũng đều phải gắn chặt với những điều khoản "sân chơi bình đẳng" nhằm giữ Anh phải cùng nhịp với các tiêu chuẩn của EU và ngăn chặn Anh đưa ra những quy định thấp hơn 27 nước Anh để tạo ra lợi thế cạnh tranh cho mình.
Chính phủ Anh tuần trước đã cáo buộc EU đưa thêm các điều kiện mới cho bất cứ thỏa thuận thương mại nào, và đưa ra tranh luận rằng thỏa thuận thương mại của EU với các nước như Canada và Nhật Bản thì không hề áp đặt thêm một số yêu cầu tại một số lĩnh vực như viện trợ nhà nước, luật lao động và môi trường.
Tuy nhiên, ông Johnson năm 2019 đã ký một tuyên bố chính trị với EU - lặp lại mục đích đàm phán mới của khối - đó là "do địa lý cận kề bên nhau và kinh tế đan xen với nhau, giữa hai bên đòi hỏi phải có những cam kết mạnh mẽ về một "sân chơi bình đẳng."
Chính phủ Anh muốn được toàn quyền độc lập đưa ra những luật lệ quy tắc của mình, nhưng định hướng đàm phán thỏa thuận của EU công bố ngày 25/2 cho thấy EU muốn những tiêu chuẩn của khối trên các lĩnh vực như biến đổi khí hậu, thuế và tiêu chuẩn việc làm cần được coi như là "chuẩn mực để xem xét."
Đối với lĩnh vực trợ giúp nhà nước, EU muốn đi xa hơn nữa. Khối này cho rằng thỏa thuận thương mại phải đảm bảo "việc áp dụng những quy định viện trợ nhà nước của liên minh châu Âu tại Vương Quốc Anh."
Tuy nhiên, ý tưởng này đã bị Anh ngay lập tức bác lại. Mặc dù EU đã rút lại những yêu cầu của Pháp cho rằng Anh buộc phải chấp nhận bất cứ những quy định mới nào trên các lĩnh vực như lao động và các tiêu chuẩn môi trường, cái được gọi là "liên kết năng động" sẽ gây tranh cãi lớn trong tiến trình đàm phán.
Các điểm gây tranh cãi khác?
Từ đầu tiên bật ra từ các nhà ngoại giao EU khi được hỏi rào cản lớn nhất đối với thỏa thuận thương mại là "cá." Mặc dù hoạt động đánh bắt cả chỉ chiếm có 0,1% sản lượng kinh tế của Anh, song việc kiểm soát các vựa cá là rất quan trọng đối với những người thuộc phe ủng hộ Anh rời EU.
Bên đàm phán EU muốn giữ quyền được vào vùng biển đánh cá với tỷ lệ chia sẻ hạn ngạch đánh bắt ổn định phân chia giữa các ngư dân đánh cá Anh và EU. Trong khi đó, Anh muốn đưa ra đề xuất cho phép ngư dân các nước EU vào vùng biển của nước này đánh bắt dựa trên cơ sở từng năm.
Vấn đề ngư nghiệp phải được hai bên nhất trí thông qua vào ngày 1/7/2020 và việc không đạt được sự nhất trí sẽ làm trệch đường ray các cuộc đàm phán thỏa thuận thương mại.
Cùng với đó, một thể chế mới các các dịch vụ tài chính cũng đang được thảo luận trong cùng khung thời gian với vấn đề đánh bắt cá, dẫn đến có thể có những tác động xấu ảnh hưởng lẫn nhau đối với hai vấn đề nói trên.
Trong khi đó, các ngoại trưởng EU ngày 24/2 đã đưa ra cảnh báo rằng các cuộc đàm phán thương mại có thể sẽ bị trệch hướng nếu như ông Johnson cứ công gắng luồn lách, tránh khỏi các cam kết, được thể hiện bằng hiệp ước quốc tế đối với vấn đề thương mại Bắc Ireland.
Ông Johnson khăng khăng rằng sẽ không có kiểm tra trên biển Ireland trong hoạt động kinh doanh giữa Anh và Bắc Ireland, nhưng EU thì tin rằng họ không thể tránh khỏi, bởi vì khu vực Bắc Ireland sẽ nằm trong bộ luật hải quan của EU - một phần của thỏa thuận để giữ đường biên giới trên bộ mở tại Ireland.
Bộ trưởng phụ trách vấn đề châu Âu của Đức Michael Roth cho biết thông điệp của ông đưa ra với Anh rất rõ ràng "hãy giữ lời hứa của mình." Chính phủ Anh khăng khăng cho rằng Anh sẽ gắn với những cam kết pháp lý của mình, nhưng đưa ra ngụ ý rằng bất cứ sự trượt lại về phía sau nào cũng sẽ làm mất đi sự tin cậy trong các cuộc đàm phán thương mại ở quy mô rộng lớn hơn.
Đối với các hoạt động dịch vụ tài chính, EU cho biết, họ sẽ phải chuẩn bị để đưa ra quyền tiếp cận dựa trên cơ sở "các khuôn khổ tương đương" với điều kiện những quy định của Anh phải gần giống với những quy chuẩn của EU. Anh lo ngại EU có thể đột ngột rút lại các quyền tiếp cận đối với các thị trường tài chính. Do vậy, Anh đang tìm kiếm để có được mối quan hệ ổn định hơn đối với lĩnh vực này.
Liệu hai bên có đi tới một thỏa thuận?
Bất chấp căng thẳng diễn ra trước khi đàm phán bắt đầu và những ồn ào ngoại giao, các chuyên gia thương mại tin rằng một thỏa thuận sẽ đạt được và yêu cầu được đặt ra cho cả hai bên Anh và EU là hãy để cho các nhà đàm phán có một khoảng trổng đủ rộng để đưa ra những thỏa hiệp nếu như các chính trị gia có thiện chí.
Chuyên gia thương mại Sam Lowe làm việc tại Trung tâm Nghiên cứu Cải cách châu Âu nhận định hai bên sẽ có những bất đồng, song ông tin rằng thỏa thuận thương mại giữa Anh và EU sẽ đạt được trong năm nay dù ông nghĩ đó không phải là một thỏa thuận tốt khi mà việc gián đoạn giao thương có thể xảy ra.
Trong khi đó, yêu cầu cho cả EU và Anh là làm sao để cả hai bên có đất thỏa hiệp và cuối cùng đi đến được một thỏa thuận chung, mặc dù những nhà đàm phán giàu kinh nghiệm tin rằng sẽ mất vài tháng để hai bên tranh cãi nhau và đến mùa Thu thì những thỏa hiệp thực sự giữa hai bên mới bắt đầu lộ diện.
Chuyên gia Georgina Wright làm việc tại viện nghiên cứu độc lập về Chính phủ cho rằng mệnh lệnh của EU là có sự linh hoạt mềm dẻo đối với vấn đề sân chơi bình đẳng. Ông lưu ý: "EU không nói là Anh và EU phải có cùng chung các tiêu chí mà chỉ là những tiêu chuẩn cao tương ứng và sử dụng những tiêu chuẩn của EU làm căn cứ thước đo."
Các nhà ngoại giao châu Âu cho rằng thỏa thuận này có thể được chế biến dưới dạng Anh sẽ nói họ có thể không giống với các quy định của EU, nhưng EU sẽ nói những quy định của Anh không khác nhiều so với các quy định của họ.
Đối với vấn đề đánh bắt cá, các nhà ngoại giao châu Âu cho rằng điều này sẽ dẫn đến một thỏa thuận mà một số sẽ được vào vùng biển của Anh dài lâu, và có khoảng 20% là đồng ý việc cho phép vào đánh bắt trong vùng biển của Anh sẽ được xem xét theo từng năm./.
