Liên quan đến việc “dựng chui” bia đá tại di tích cấp quốc gia đặc biệt Khu di tích lăng mộ và đền thờ các vị vua triều Trần (huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Bình đã có văn bản số 35/BC-SVHTTDL báo cáo Ủy ban Nhân dân tỉnh Thái Bình về vụ việc; đồng thời, kiến nghị Ủy ban Nhân dân tỉnh chỉ đạo khắc phục những sai phạm, khiếm khuyết trong quá trình tu bổ, tôn tạo tại di tích này.
Theo báo cáo của Sở Văn hóa, Thể Thao và Du lịch tỉnh Thái Bình, sau khi nhận được thông tin Ban quản lý di tích Khu lăng mộ và đền thờ các vị vua triều Trần huyện Hưng Hà dựng bia tại di tích cấp quốc gia đặc biệt; ngày 20/4 Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Bình đã tổ chức đoàn kiểm tra tại di tích. Tại thời điểm kiểm tra, Ban quản lý di tích huyện Hưng Hà đã hoàn tất việc dựng bia.
Cụ thể, tại đền thờ các vị vua triều Trần đã dựng bia có kích thước cao 2,75m, rộng 1,7m, chân bia cao 0,5m làm theo hình thức “rồng ổ.” Chất liệu bằng đá xanh; lòng bia (mặt trước) khắc nội dung văn bia “Trần triều đế miếu” bằng tiếng Việt và tiếng Anh.
Trước đền Thánh và đền Mẫu cũng dựng ở mỗi bên một bia đá có kích thước như bia dựng tại đền Vua nhưng hình thức chân bia ở đền Thánh khắc hình tượng “rùa đội bia,” chân bia ở đền Mẫu khắc họa hình tượng hoa Sen; nội dung văn bia “Đức Thánh Trần linh từ” và “Mẫu Trần triều linh từ”, thể hiện bằng tiếng Việt và tiếng Anh trên cùng một mặt.
Tại khu mộ các vị Vua Trần, phía trước 3 gò mộ đều được dựng thêm 1 bia đá xanh có kích thước cao 2,42m, rộng 1,47m, chân bia cao 0,35m khắc họa hình tượng rùa đội bia, nội dung 3 bia đá dựng mới này thể hiện bằng tiếng Anh. (Trước lễ hội Xuân năm 2014, Ban quản lý di tích huyện Hưng Hà đã cho dựng 2 tấm bia, một tấm bằng đồng và một tấm bằng đá).
Nội dung các văn bia được Sở văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Bình đánh giá là thể hiện nhiều điểm sai lệch về nội dung, lời văn lủng củng, sử dụng văn cổ kết hợp với văn hiện đại, không đúng với ngữ pháp tiếng Việt, bản văn bia thể hiện bằng tiếng Anh lẫn lộn tiếng Việt không phù hợp với nguyên tắc dịch thuật; hình thức trang trí hoa văn trên các bia, nhất là phần chân bia không tuân thủ theo truyền thống mỹ thuật cổ Việt Nam. Một số bia đã được khắc chữ hoàn chỉnh nhưng lại bị tẩy xóa, sửa chữa nhem nhuốc làm mất mỹ quan nơi di tích tôn nghiêm…
Về sai phạm của Ban quản lý di tích của huyện Hưng Hà trong vụ việc, báo cáo chỉ rõ việc tự tiện đặt bia ở Khu lăng mộ và đền thờ các vị Vua triều Trần nhưng không báo cáo cơ quan có thẩm quyền là một hành vi vi phạm Luật di sản văn hóa năm 2009, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật di sản văn hóa năm 2009 và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Hành vi không báo cáo cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã vi phạm Khoản 2, Điều 15 Luật Di sản văn hóa năm 2001 “thực hiện các biện pháp bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; thông báo kịp thời cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong trường hợp di sản văn hóa có nguy cơ bị làm sai lệch giá trị, bị hủy hoại, bị mất.”
Hoạt động tự tiện đặt bia trong khu di tích là hoạt động tôn tạo nhằm phát huy giá trị của di tích nhưng chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép đã vi phạm Nghị định 70/2012/NĐ-CP (ngày 18/9/2012) của Chính phủ quy định thẩm quyền, trình tự, thủ tục lập, phê duyệt quy hoạch, dự án bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử-văn hóa, danh lam thắng cảnh và Thông tư 18/2012/TT-BVHTTDL (ngày 28/12/2012) của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quy định chi tiết một số quy định về bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích.
Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Bình: Di tích cấp quốc gia đặc biệt Khu lăng mộ và đền thờ các vị vua triều Trần (huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình) là công trình, địa điểm gắn liền với sự kiện đánh dấu bước chuyển biến đặc biệt quan trọng của lịch sử dân tộc, danh nhân tiêu biểu có ảnh hưởng to lớn đối với tiến trình lịch sử dân tộc. Do vậy, mọi hoạt động tuyên truyền phát huy giá trị di tích, hoạt động nhằm bảo quản, tu bổ, tôn tạo di tích phải hết sức thận trọng, khoa học và tuân thủ các quy định của pháp luật.
Từ quan điểm đó, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch kiến nghị Ủy ban Nhân dân tỉnh Thái Bình chỉ đạo Ủy ban Nhân dân huyện Hưng Hà tổ chức kiểm điểm trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan đến việc sai phạm trong quá trình đặt bia tại di tích để kịp thời xử lý, rút kinh nghiệm; chỉ đạo Ủy ban Nhân dân huyện Hưng Hà, Ban quản lý di tích của địa phương trước mắt phải bao che toàn bộ các bia đá dựng trong khu vực di tích; Việc bao che phải đảm bảo mỹ quan cho di tích, không làm ảnh hưởng xấu đến không gian, cảnh quan kiến trúc của di tích.
Đồng thời cho phép Ủy ban Nhân dân huyện Hưng Hà lập báo cáo kinh tế kỹ thuật để làm căn cứ xử lý dứt điểm những bia đã đặt tại di tích. Việc làm này phải tuân thủ các quy định tại các văn bản liên quan mà Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành, nhằm đảm bảo tính khách quan, khoa học và tuân thủ quy định của pháp luật về bảo tồn di tích./.
