Nhân kỷ niệm 48 năm ngày thành lập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) (8/8/1967-8/8/2015) và trong bối cảnh người dân ASEAN đang trông đợi vào một Cộng đồng mang lại sự thịnh vượng bền vững sẽ chính thức hình thành vào cuối năm nay, Tổng Thư ký ASEAN Lê Lương Minh đã có cuộc trả lời phỏng vấn của phóng viên TTXVN tại Jakarta.
Tổng Thư ký đã điểm lại những bước tiến quan trọng của ASEAN, nhất là từ khi hình thành ý tưởng thành lập ngôi nhà chung "Cộng đồng ASEAN."
Tổng Thư ký cho rằng ASEAN là một trong những tổ chức đa dạng nhất thế giới. Nước giàu nhất ASEAN có thu nhập bình quân đầu người cao gấp 76 lần nước nghèo nhất. Nước thành viên lớn nhất có dân số lớn gấp 600 lần nước nhỏ nhất.
ASEAN đã biến sự đa dạng đó thành một lợi thế đối với công cuộc phát triển và hội nhập của mỗi nước cũng như của cả Hiệp hội; chủ động hợp tác cùng với Liên minh châu Âu, được nhìn nhận là một trong hai tổ chức khu vực thành công nhất, để không ngừng lớn mạnh và trưởng thành.
Tổng Thư ký cho biết, trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiệp ước thân thiện và hợp tác ở Đông Nam Á gồm tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, bình đẳng và bản sắc dân tộc của mọi quốc gia; không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau; giải quyết khác biệt và tranh chấp bằng biện pháp hòa bình; không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, ASEAN đã phát triển và nuôi dưỡng được một nền văn hóa hiệp thương, tham vấn, nguyên tắc đồng thuận kết tinh trong “phương cách ASEAN,” qua đó tạo dựng sự tin cậy giữa các quốc gia thành viên, đảm bảo hòa bình và ổn định ở khu vực, tạo điều kiện cho các nước thành viên tập trung vào công cuộc phát triển kinh tế xã hội.
Chỉ trong hơn 1 thập kỷ vừa qua (2001-2013), ASEAN đã đạt được 3 thành công lớn.
Một là tổng thu nhập quốc nội của ASEAN đã tăng gấp 3 lần, đạt gần 2.800 tỷ USD năm 2014, trở thành nền kinh tế lớn thứ 7 thế giới, dự báo sẽ trở thành nền kinh tế lớn thứ 5 vào năm 2030 và lớn thứ 4 vào năm 2050.
Hai là chính sự phát triển đã tạo điều kiện cho ASEAN đóng vai trò trung tâm trong các cơ chế đảm bảo hòa bình, an ninh, ổn định ở khu vực như Diễn đàn khu vực ASEAN, Diễn đàn cấp cao Đông Á, Cơ chế hợp tác ASEAN+3, Hội nghị các Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN. Đây là các diễn đàn tin cậy cho đối thoại hợp tác trên cơ sở các nguyên tắc của Hiệp ước thân thiện và hợp tác ở Đông Nam Á, tăng cường lòng tin, giảm thiểu khả năng xảy ra xung đột.
Ba là ASEAN đã không ngừng đổi mới, từ một liên minh an ninh hình thành trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh trở thành một tổ chức với trọng tâm hoạt động là hợp tác phát triển kinh tế, xã hội và ý tưởng xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN đã ra đời trong quá trình tự đổi mới này.
Đánh giá về vai trò và vị trí của ASEAN hiện nay, Tổng Thư ký cho rằng ASEAN là chủ thể quan trọng trong việc bảo đảm hòa bình và an ninh tại khu vực với nhiều biện pháp xây dựng lòng tin, ngăn ngừa và quản lý xung đột thông qua nhiều khuôn khổ và cơ chế khu vực.
ASEAN cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hòa bình và an ninh ở Biển Đông với việc không ngừng nỗ lực xây dựng lòng tin và bảo đảm hòa bình, an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Đông, thúc đẩy đối thoại và hợp tác về các vấn đề trên biển.
Trong lĩnh vực kinh tế, ASEAN đang trở thành một khu vực ngày càng năng động với tốc độ tăng trưởng cao. Trong bối cảnh kinh tế thế giới liên tục suy giảm, các nền kinh tế ASEAN vẫn tăng trưởng ổn định bình quân khoảng 5%/năm.
Trong lĩnh vực văn hóa xã hội, ASEAN đã đạt nhiều kết quả thực chất, nhất là về xây dựng và tăng cường thể chế, cơ chế chính sách nhằm phát triển con người, thúc đẩy các quyền xã hội, phúc lợi và bảo vệ xã hội, bảo đảm môi trường bền vững, nâng cao bản sắc ASEAN. Về đối ngoại, ASEAN đã xây dựng quan hệ đối tác chiến lược hoặc toàn diện với 10 nước đối thoại, 83 quốc gia và tổ chức khu vực đã cử đại sứ tại ASEAN.
Về tiến độ thành lập Cộng đồng ASEAN, Tổng Thư ký cho biết kể từ năm 2003, khi ý tưởng thành lập Cộng đồng chính thức được thông qua tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 9, ASEAN đã có những bước tiến quan trọng.
Sau 6 năm thực hiện, ASEAN đã cơ bản hoàn tất thực hiện lộ trình xây dựng Cộng đồng với hơn 93% tổng thể các biện pháp trên cả 3 trụ cột. Sự hình thành Cộng đồng ASEAN cuối năm nay sẽ làm cho ASEAN trở thành một thực thể chính trị-kinh tế gắn kết và có vai trò quan trọng ở khu vực.
ASEAN cũng đạt được những buớc tiến đáng mừng trong việc triển khai sáng kiến liên kết về thu hẹp khoảng cách phát triển và kế họach tổng thể về kết nối ASEAN. Sự ra đời của Hiến chương ASEAN năm 2008 là một dấu mốc quan trọng góp phần hoàn thiện cơ sở pháp lý và khuôn khổ thể chế cho ASEAN.
Hiệp hội đã có nhiều nỗ lực kiện toàn tổ chức, bộ máy và đổi mới phương thức hoạt động theo hướng nâng cao năng lực thể chế, hiệu quả phối hợp. Mức độ hợp tác và liên kết giữa các thành viên ngày càng sâu rộng và toàn diện, có sự thay đổi về chất trên cơ sở hữu nghị, hiểu biết, tin cậy, đoàn kết và hỗ trợ lẫn nhau, hợp tác chặt chẽ cả song phương và đa phương.
Về tầm nhìn của Cộng đồng ASEAN sau 2015, Tổng thư ký cho biết ngoài những lộ trình hợp tác mới nhằm đẩy mạnh liên kết nội khối, ASEAN sẽ ưu tiên tăng cường thể chế và nâng cao hiệu quả phối hợp giữa ba trụ cột an ninh - chính trị, kinh tế và văn hóa - xã hội.
Điểm nhấn quan trọng của tầm nhìn là ASEAN sẽ trở thành một cộng đồng hướng tới người dân và lấy người dân làm trung tâm.
Theo đó, người dân ASEAN sẽ được sống trong môi trường hòa bình, ổn định và hòa hợp, được tạo điều kiện phát triển bền vững và thình vượng trong một không gian kinh tế mở, có khả năng cạnh tranh cao, được tiếp cận với các dịch vụ và phúc lợi xã hội toàn diện với các giá trị và bản sắc văn hóa đặc sắc được gìn giữ và tôn trọng.
Về kinh tế, ASEAN sẽ tiếp tục theo đuổi mục tiêu hoàn thiện một thị trường chung và cơ sở sản xuất thống nhất, trong đó trao đổi thương mại, dịch vụ và đầu tư sẽ được tự do hóa hoàn toàn.
Phát triển kinh tế bền vững và đồng đều sẽ là xu thế chủ đạo trong lộ trình liên kết kinh tế của ASEAN trong 10 năm tới. ASEAN cũng sẽ tiếp tục tăng cường kết nôi, nhất là về cơ sở hạ tầng để tạo nền tảng thuận lợi hơn nữa cho liên kết kinh tế khu vực.
Để biến Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 trở thành hiện thực, Tổng thư ký cho biết các kế hoạch tổng thể trên 3 trụ cột sẽ bao gồm những biện pháp cụ thể, thiết thực và khả thi. Những biện pháp này sẽ có thời hạn rõ ràng, nhằm tạo ra những tác động tích cực và thực chất đối với đời sống của người dân.
Điều này sẽ góp phần thúc đẩy “văn hóa thực thi” và tăng cường đoàn kết, thống nhất và nêu cao vai trò trung tâm của ASEAN trong việc duy trì hòa bình và an ninh ở khu vực và luôn giữa vai trò chủ đạo trong cấu trúc khu vực đang định hình./.