Ứng dụng đặt xe của Didi Global Inc trên điện thoại tại Trung Quốc. (Nguồn: Bloomberg) Cheng Wei, tỷ phú sáng lập kiêm Giám đốc điều hành của công ty ứng dụng gọi xe Didi Global tại Trung Quốc, hầu như không có thời gian để say sưa với đợt phát hành cổ phiếu ra công chúng lần đầu (IPO) trị giá 4,44 tỷ USD trên sàn New York của công ty vừa qua.
Bởi chỉ trong vòng 48 giờ sau, các nhà quản lý ở Bắc Kinh đã "làm hỏng bữa tiệc." Ngày 2/7, Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc (CAC) cho biết, CAC đã mở một cuộc điều tra về công ty. Thông báo này đã làm giá cổ phiếu của Didi giảm 5%.
Hai ngày sau, cơ quan quản lý yêu cầu rút ứng dụng di động của Didi khỏi các cửa hàng ứng dụng ở Trung Quốc, ngừng cho phép khách hàng mới tham gia dịch vụ.
CAC đưa ra cáo buộc rằng Didi đã thu thập và sử dụng bất hợp pháp dữ liệu cá nhân. Didi nói rằng, họ sẽ “cố gắng khắc phục mọi vấn đề,” nhưng cảnh báo về “tác động tiêu cực đến doanh thu của công ty ở Trung Quốc.”
Có thể dự đoán rằng, lệnh cấm cũng ảnh hưởng xấu đến giá trị thị trường của công ty. Khi thị trường Mỹ mở cửa trở lại vào ngày 6/7 sau ngày nghỉ lễ Quốc khánh, Didi đã nhanh chóng bán hơn 1/5 trong số này. Hiện giá trị của công ty chỉ còn khoảng 22 tỷ USD, giảm mạnh trong vòng chưa đầy một tuần.
Động thái của CAC là dấu hiệu cho thấy sự leo thang trong cuộc trấn áp của Trung Quốc đối với các công ty công nghệ lớn. Vào ngày 5/7, các nhà quản lý Trung Quốc đã yêu cầu ba ứng dụng khác, gồm Yunmanman và Huochebang - vận hành các ứng dụng gọi xe tải và chở hàng - và Boss Zhipin - một dịch vụ tuyển dụng trên Internet - ngừng cho phép đăng ký người dùng mới.
Các dịch vụ vận tải đường bộ-hợp nhất với nhau dưới tên Full Truck Alliance - và Kanzhun - công ty sở hữu Boss Zhipin - đã cùng nhau huy động được 2,5 tỷ USD trong các đợt IPO ở Mỹ vào tháng trước.
[Trung Quốc có ra tay cứu các tập đoàn lớn trong nước?]
Theo thống kê, các công ty Trung Quốc đã huy động được 13 tỷ USD tại Mỹ trong năm nay và 76 tỷ USD trong thập kỷ qua. Khoảng 400 công ty Trung Quốc có danh sách niêm yết tại Mỹ, gần gấp đôi so với năm 2016.
Trong giai đoạn đó, giá trị thị trường của các công ty này đã tăng từ dưới 400 tỷ USD lên 1.700 tỷ USD. Những khoản đầu tư này hiện đang gặp "nguy hiểm."
Vào ngày 6/7, các nhà chức trách Trung Quốc cho biết nước này sẽ thắt chặt các quy định đối với các công ty có danh sách niêm yết ở nước ngoài hoặc những người đang tìm kiếm chúng. Đây là nỗ lực rõ ràng nhất nhằm "tách rời" các doanh nghiệp Trung Quốc khỏi các thị trường vốn của Mỹ.
Bên cạnh việc quy định những dữ liệu công ty nào có thể và không được chia sẻ với người nước ngoài, các quy tắc mới sẽ nhắm mục tiêu “hoạt động chứng khoán bất hợp pháp” và tạo ra luật ngoài lãnh thổ để quản lý các công ty Trung Quốc có niêm yết nước ngoài.
Theo hãng tin Bloomberg, các cơ quan quản lý Trung Quốc cũng muốn hạn chế việc sử dụng các cấu trúc pháp lý nước ngoài giúp các công ty Trung Quốc vượt qua các giới hạn ở nơi sở tại về sở hữu nước ngoài.
Gần như tất cả các gã khổng lồ công nghệ của Trung Quốc được liệt kê ở Mỹ, bao gồm Alibaba, một tập đoàn thương mại điện tử trị giá 570 tỷ USD, cũng như Didi, đều sử dụng “các thực thể có lợi ích thay đổi.”
Thực thể này được đặt tại một thiên đường thuế, như Quần đảo Cayman và chấp nhận người nước ngoài làm nhà đầu tư. Sau đó, nó thành lập một công ty con ở Trung Quốc, công ty này nhận một phần lợi nhuận từ công ty Trung Quốc sử dụng cấu trúc này.
Chính phủ Trung Quốc từ lâu đã ngầm ủng hộ thỏa thuận mong manh này, dựa vào hàng trăm tỷ USD đầu tư của Mỹ. Giờ đây, họ muốn các công ty Trung Quốc tìm kiếm sự chấp thuận rõ ràng cho cấu trúc này. Giả thiết là Bắc Kinh sẽ do dự trong việc cho phép điều này nhưng những thực thể hiện tại cũng có thể được giám sát kỹ lưỡng.
Một lời nhắn nhủ chính thức từ Bắc Kinh có thể giúp tránh được loại khó khăn mà Didi đã mắc phải. Vào tháng Tư, công ty nằm trong số 30 công ty được CAC và Cục Thuế nhà nước gọi vào.
Didi đã được đưa ra thời gian một tháng để tự kiểm tra lại hoạt động. Điều này đã đưa ra cảnh báo bổ sung rằng “không thể đảm bảo với các nhà đầu tư rằng các cơ quan quản lý sẽ hài lòng với kết quả tự kiểm tra của chúng tôi” đối với những rủi ro được liệt kê trong bản cáo bạch, cùng với việc chống độc quyền, định giá, bảo vệ quyền riêng tư, an toàn thực phẩm, chất lượng sản phẩm và thuế.
Chuyên gia Angela Zhang của Đại học Hong Kong (Trung Quốc) cho biết, việc trừng phạt công ty ngay sau khi niêm yết giống như một sự trả đũa có chủ ý vì đã gây áp lực trước khi các cơ quan quản lý thực hiện xong việc thăm dò.
Kết quả là các nhà đầu tư đại chúng mới của Didi đã bị ảnh hưởng nặng, giống như các nhà đầu tư tư nhân trong Ant Group vào tháng 11 năm ngoái, khi đợt phát hành IPO 37 tỷ USD bị đình chỉ hai ngày trước khi cổ phiếu của công ty bắt đầu giao dịch ở Hong Kong và Thượng Hải.
Tất cả những điều này đang "làm nguội" sự thèm muốn niêm yết ở nước ngoài của các công ty Trung Quốc và "sự thèm khát" của các nhà đầu tư nước ngoài đối với cổ phiếu Trung Quốc, chứ không chỉ ở Mỹ.
Một ngày sau lệnh cấm của Didi, bốn tập đoàn công nghệ lớn nhất có niêm yết ở Hong Kong - Tencent, Alibaba (có danh sách niêm yết kép), Meituan và Kuaishou - đã mất tổng cộng 60 tỷ USD vốn hóa thị trường.
Những tác động đối với một số công ty sáng tạo và tạo ra giá trị nhất thế giới trong thập kỷ qua có thể bị tê liệt, đặc biệt là khi chính phủ Mỹ giám sát chặt chẽ hơn các công ty Trung Quốc.
Các cơ quan quản lý của Mỹ từ lâu đã tìm cách buộc các công ty Trung Quốc niêm yết trên các sàn của Mỹ phải nộp tài liệu kiểm toán cho một cơ quan giám sát có tên là Ủy ban Giám sát Kế toán Công ty Đại chúng.
Vào tháng 12 năm ngoái, Quốc hội Mỹ đã thông qua luật yêu cầu cung cấp thông tin như vậy với sự ủng hộ của lưỡng đảng. Đồng thời, các cơ quan quản lý Trung Quốc đã từ chối cho phép các công ty Trung Quốc tiết lộ như vậy, tuyên bố các tài liệu kiểm toán là bí mật nhà nước. Nếu tình trạng bế tắc không giảm bớt, các nhóm Trung Quốc cuối cùng có thể bị buộc phải từ bỏ thị trường Mỹ.
Cho đến nay tình trạng căng thẳng này vẫn chưa có dấu hiệu giảm bớt. Trước đợt IPO của Didi, Marco Rubio, một thượng nghị sỹ đảng Cộng hòa từ Florida, đã kêu gọi Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ chặn giao dịch. Ông cho rằng sự nổi dậy này “rất cần chúng tôi đổ USD vào Bắc Kinh và khiến các khoản đầu tư của những người về hưu Mỹ gặp rủi ro.”
Mới đây ông gọi quyết định để tiếp tục phát hành IPO là “liều lĩnh và vô trách nhiệm”. Tổng thống Mỹ Joe Biden bớt cứng rắn hơn, nhưng đảng Dân chủ của ông cũng muốn kiềm chế sức mạnh kinh tế và công nghệ của Trung Quốc.
Khi mối quan hệ cộng sinh giữa các công ty Trung Quốc và các nhà đầu tư Mỹ bị phá vỡ, cả hai đều sẽ bị ảnh hưởng. Thị trường vốn đầu tiên đang mất quyền truy cập vào các thị trường vốn sâu nhất thế giới, sau đó một số cổ phiếu sẽ mất đi độ nóng nhất của nó.
Giá trị thị trường của các công ty Trung Quốc ở Mỹ đã giảm 6% kể từ khi xảy ra sự cố Ant Group vào mùa Thu năm ngoái, báo hiệu sự thay đổi "cách nhìn" ở Bắc Kinh, ngay cả khi chỉ số S&P500 của các công ty lớn đã tăng 30%. Didi sẽ không phải là nạn nhân cuối cùng./.
