Hàng nghìn người dân xã Tứ Xã và các vùng lân cận đã về xem lễ hội Trò Trám - lễ hội độc đáo của người dân xóm Trám, xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ được tổ chức hàng năm vào đêm 11 và ngày 12 tháng Giêng.
Lễ hội gồm ba phần chính. Vào đêm 11 tháng Giêng, các trò đi cày, cấy, câu cá, đánh lờ, dệt lụa, cung bông, thợ mộc, mua Xuân-bán Xuân và dạy học được trình diễn tại sân miếu Trò. Chính người dân Tứ Xã tham gia diễn trò “Tứ dân chi nghiệp”, còn gọi là “bách nghệ khôi hài” - một màn kịch dân gian vui nhộn khắc họa 4 nghề chính trong đời sống (sỹ, nông, công, thương) với những làn điệu dân ca riêng biệt của vùng quê đất Tổ.
Hấp dẫn và thu hút sự quan tâm của người xem hơn cả là lễ mật, mong cho nòi giống sinh sôi, được thực hiện vào nửa đêm ngày 11, rạng sáng ngày 12 tháng Giêng (âm lịch) tại miếu Trò.
Sau lễ tế (bắt đầu vào lúc 23 giờ) do các cụ cao tuổi trong làng thực hiện đến đúng 0 giờ (ngày 12 tháng Giêng), cụ thủ từ miếu Trò thắp hương và rước "nõ nường" - hai vật tượng trưng cho giới tính nam và nữ (được làm bằng gỗ, sơn màu đỏ) thờ trong miếu Trò và trao cho đôi nam nữ đã được chọn từ trước.
Nam đóng khố, cởi trần, đầu chít khăn đỏ, cầm "nõ"; nữ mặc yếm đỏ, váy thâm, đầu vấn khăn, cầm "nường". Sau khi làm lễ khấn thần miếu xong, cụ thủ từ hô ba lần khẩu lệnh "Linh tinh tình phộc!". Lúc này, tất cả đèn, nến đều tắt. Sau mỗi câu "Linh tinh tình phộc", đôi nam nữ chạm mạnh "nõ nường" vào nhau. Người xưa quan niệm, hai vật này chạm đúng vào nhau thì năm đó dân làng sẽ gặp nhiều may mắn, sản xuất, chăn nuôi... thu được nhiều thắng lợi.
Xưa kia, sau 3 câu khẩu lệnh “Linh tinh tình phộc,” cụ thủ từ sẽ hô to "tháo khoán." Mọi người hò reo, nam nữ đuổi bắt nhau. Và đêm ấy là đêm của tình yêu. Thanh niên, nam nữ được tự do tâm tình, cởi mở tấm lòng... Những đứa trẻ sinh ra từ đêm “Linh tinh tình phộc” được làng trọng thưởng.
Ngày nay, lễ hội không còn tục “tháo khoán” chỉ là hò reo vui vẻ nhưng tín ngưỡng phồn thực vẫn được tôn vinh và trở thành linh thiêng, chứa đựng ý niệm tốt đẹp, nguyện vọng tha thiết nghìn đời của cư dân nông nghiệp.
Sang ngày hôm sau (12 tháng Giêng) là lễ rước lúa "thần" cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Những bông lúa thu hoạch từ vụ trước thờ trong miếu được lấy ra rước đến đền Xa Lộc, nơi thờ vị tướng thời Trần có tên là Phùng Lân Hổ, sau đó tiếp tục rước xung quanh làng.
Trong khi rước lúa trên đường làng, các trò diễn tiếp tục được thực hiện tạo không khí nhộn khắp cả làng. Cuối cùng là lễ cúng thập bái thực hiện tại miếu Trò để kết thúc hội.
Ông Nguyễn Hồng Toàn, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Tứ Xã cho biết đặc điểm nổi bật của lễ hội Trò Trám là "lễ mật"’, diễn ra vào giờ "lành" lúc nửa đêm. Đó là phút "khởi nguyên" sự sống cho một vòng đời, mong cho mọi người được đông đúc, xã hội ngày càng phát triển phồn thịnh.
Trò Trám và các hoạt động trong lễ hội Trò Trám được khôi phục hoàn toàn vào năm 2000 với nghi lễ truyền thống./.
Lễ hội gồm ba phần chính. Vào đêm 11 tháng Giêng, các trò đi cày, cấy, câu cá, đánh lờ, dệt lụa, cung bông, thợ mộc, mua Xuân-bán Xuân và dạy học được trình diễn tại sân miếu Trò. Chính người dân Tứ Xã tham gia diễn trò “Tứ dân chi nghiệp”, còn gọi là “bách nghệ khôi hài” - một màn kịch dân gian vui nhộn khắc họa 4 nghề chính trong đời sống (sỹ, nông, công, thương) với những làn điệu dân ca riêng biệt của vùng quê đất Tổ.
Hấp dẫn và thu hút sự quan tâm của người xem hơn cả là lễ mật, mong cho nòi giống sinh sôi, được thực hiện vào nửa đêm ngày 11, rạng sáng ngày 12 tháng Giêng (âm lịch) tại miếu Trò.
Sau lễ tế (bắt đầu vào lúc 23 giờ) do các cụ cao tuổi trong làng thực hiện đến đúng 0 giờ (ngày 12 tháng Giêng), cụ thủ từ miếu Trò thắp hương và rước "nõ nường" - hai vật tượng trưng cho giới tính nam và nữ (được làm bằng gỗ, sơn màu đỏ) thờ trong miếu Trò và trao cho đôi nam nữ đã được chọn từ trước.
Nam đóng khố, cởi trần, đầu chít khăn đỏ, cầm "nõ"; nữ mặc yếm đỏ, váy thâm, đầu vấn khăn, cầm "nường". Sau khi làm lễ khấn thần miếu xong, cụ thủ từ hô ba lần khẩu lệnh "Linh tinh tình phộc!". Lúc này, tất cả đèn, nến đều tắt. Sau mỗi câu "Linh tinh tình phộc", đôi nam nữ chạm mạnh "nõ nường" vào nhau. Người xưa quan niệm, hai vật này chạm đúng vào nhau thì năm đó dân làng sẽ gặp nhiều may mắn, sản xuất, chăn nuôi... thu được nhiều thắng lợi.
Xưa kia, sau 3 câu khẩu lệnh “Linh tinh tình phộc,” cụ thủ từ sẽ hô to "tháo khoán." Mọi người hò reo, nam nữ đuổi bắt nhau. Và đêm ấy là đêm của tình yêu. Thanh niên, nam nữ được tự do tâm tình, cởi mở tấm lòng... Những đứa trẻ sinh ra từ đêm “Linh tinh tình phộc” được làng trọng thưởng.
Ngày nay, lễ hội không còn tục “tháo khoán” chỉ là hò reo vui vẻ nhưng tín ngưỡng phồn thực vẫn được tôn vinh và trở thành linh thiêng, chứa đựng ý niệm tốt đẹp, nguyện vọng tha thiết nghìn đời của cư dân nông nghiệp.
Sang ngày hôm sau (12 tháng Giêng) là lễ rước lúa "thần" cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Những bông lúa thu hoạch từ vụ trước thờ trong miếu được lấy ra rước đến đền Xa Lộc, nơi thờ vị tướng thời Trần có tên là Phùng Lân Hổ, sau đó tiếp tục rước xung quanh làng.
Trong khi rước lúa trên đường làng, các trò diễn tiếp tục được thực hiện tạo không khí nhộn khắp cả làng. Cuối cùng là lễ cúng thập bái thực hiện tại miếu Trò để kết thúc hội.
Ông Nguyễn Hồng Toàn, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Tứ Xã cho biết đặc điểm nổi bật của lễ hội Trò Trám là "lễ mật"’, diễn ra vào giờ "lành" lúc nửa đêm. Đó là phút "khởi nguyên" sự sống cho một vòng đời, mong cho mọi người được đông đúc, xã hội ngày càng phát triển phồn thịnh.
Trò Trám và các hoạt động trong lễ hội Trò Trám được khôi phục hoàn toàn vào năm 2000 với nghi lễ truyền thống./.
Trương Văn Quân (TTXVN/Vietnam+)
