Tờ Australia Financial Review dẫn lại bài viết đăng tải trên tờ The New York Times của hai tác giả Nathaniel Popper và Cao Li. Bài viết kể về câu chuyện của cô Annabelle Huang, người vừa trúng một giải xổ số trả thưởng bằng đồng tiền kỹ thuật số do Chính phủ Trung Quốc lần đầu tiên thử nghiệm.
Sau khi tham gia vào giải xổ số thông qua ứng dụng WeChat, cô Huang, một chiến lược gia kinh doanh 28 tuổi ở Thâm Quyến, đã nhận được một phong bì chứa 200 đồng tiền nhân dân tệ kỹ thuật số (eCNY) của Trung Quốc, trị giá khoảng 30 nhân dân tệ.
Để tiêu số tiền này, cô Huang đã mua một số loại hạt ngũ cốc và sữa chua tại một cửa hàng bán lẻ gần văn phòng nơi cô đang làm việc. Cách thức tiêu đồng eCNY khá đơn giản, cô chỉ cần sử dụng mã QR cho tiền kỹ thuật số từ trong ứng dụng ngân hàng cá nhân để quét thanh toán tại quầy giao dịch của cửa hàng, tương tự như việc sử dụng ví điện tử cá nhân để thanh toán.
Quốc gia mở đường
Trung Quốc đã trở thành quốc gia tiên phong trong việc mở đường cho hoạt động của một đồng tiền thế hệ mới do chính phủ hậu thuẫn. Đồng tiền kỹ thuật số mà nước này lên kế hoạch phát hành có những đặc tính hoàn toàn khác biệt so với tiền mặt hay các loại tiền gửi kỹ thuật số khác.
Việc thử nghiệm đồng eCNY đã được Ngân hàng trung ương Trung Quốc (PBoC, Ngân hàng Nhân dân) bắt đầu từ cuối năm ngoái tại 4 thành phố nhỏ trực thuộc và gần đây hoạt động này đã được mở rộng sang các thành phố lớn hơn như Bắc Kinh và Thượng Hải.
Những gì mà PBoC đang làm là một trong những nỗ lực mà các ngân hàng trung ương trên khắp thế giới đều đang hướng tới, nhằm thúc đẩy các hình thức tiền tệ kỹ thuật số mới để tạo đà phát triển nhanh hơn, cho phép những người thiệt thòi nhất có thể tiếp cận với các công cụ tài chính trực tuyến.
Rất nhiều quốc gia đã lựa chọn hành động khi chứng kiến những đồng tiền kỹ thuật số như đồng Bitcoin đang ngày càng trở nên phổ biến hơn, với giá trị “tăng cao đáng kinh ngạc.”
Nhưng trong khi đồng Bitcoin được thiết kế với mục đích phi tập trung, nghĩa là không có công ty hay chính phủ nào có thể kiểm soát được đồng tiền này, thì các đồng tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương thiết kế lại hướng tới việc hỗ trợ các chính phủ có nhiều quyền lực hơn về mặt tài chính.
Những đồng tiền kỹ thuật số pháp định có thể cho phép giới hạn thời hạn sử dụng, điều này có nghĩa là giá trị của các đồng tiền này sẽ hết hạn vào một ngày cụ thể nếu chúng không được sử dụng đến, và có thể giúp các chính phủ dễ dàng hơn trong việc theo dõi mọi giao dịch tài chính, nhằm ngăn chặn hành vi trốn thuế.
[Mục tiêu của Trung Quốc đằng sau kế hoạch tiền kỹ thuật số]
Theo thống kê của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), trong vòng 12 tháng qua, có đến hơn 60 quốc gia đã thử nghiệm các loại tiền tệ kỹ thuật số quốc gia, tăng 40% so với một năm trước đó.
Các quốc gia bao gồm Thụy Sỹ đang tiến hành thử nghiệm trong thế giới thực một loại tiền kỹ thuật số có tên gọi là đồng krona, trong khi Bahamas cũng sản xuất đồng Sand Dollar, hiện đã có sẵn để phục vụ tất cả công dân.
Ngược lại, Mỹ có những bước tiến khá chậm chạp trong lĩnh vực này. Nền kinh tế lớn nhất thế giới đến nay mới chỉ thực hiện các nghiên cứu cơ bản. Tuy nhiên, tại một sự kiện do Thời báo New York thực hiện trong tuần cuối tháng 2/2021, Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen đã đề cập tới những thay đổi có thể xảy ra khi bà nhận định rằng một loại tiền kỹ thuật số của Mỹ là “hoàn toàn đáng để xem xét,” vì nó “có thể giúp cho hoạt động thanh toán nhanh hơn, an toàn hơn và rẻ hơn.”
Mặc dù vậy, không có bất kỳ cường quốc nào đạt được bước tiến xa như Trung Quốc trong việc phát triển đồng tiền kỹ thuật số. Bức tranh toàn cảnh này báo hiệu phần còn lại của thế giới sẽ đi về đâu trong cuộc cạnh tranh tiền tệ kỹ thuật số.
Yaya Fanusie, thành viên tại Trung tân Sức mạnh Tài chính và Kinh tế, tác giả của một bài báo gần đây, đã phân tích về đồng tiền của Trung Quốc: “Đây không chỉ là về vấn đề tiền bạc. Đó là việc phát triển các công cụ mới để thu thập dữ liệu và tận dụng dữ liệu đó, hỗ trợ nền kinh tế Trung Quốc trở nên thông minh hơn và dựa trên thông tin thời gian thực.”
Trong khi Chính phủ Trung Quốc chưa cho biết khi nào sẽ chính thức giới thiệu đồng eCNY trên toàn quốc, một số quan chức nước này đã đề cập đến việc eCNY hiện đã sẵn sàng cho khách du lịch đến tham quan Thế vận hội Olympics năm 2022 tổ chức ở Bắc Kinh.
Đồng tiền mới, quyền lực mới
Một số bài báo và bài phát biểu gần đây của các quan chức thuộc PBoC đã nhấn mạnh tới những tham vọng và khát vọng trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới thành công trong dự án phát triển đồng tiền kỹ thuật số quốc gia.
Bài viết đăng tải trên tờ Tài chính Trung Quốc, tạp chí của PBoC, vào tháng 9/2020, đề cập: “Quyền phát hành và kiểm soát tiền tệ kỹ thuật số sẽ trở thành một ‘chiến trường mới’ cho việc cạnh tranh giữa các quốc gia có chủ quyền. Trung Quốc có rất nhiều lợi thế và cơ hội trong việc phát hành tiền tệ kỹ thuật số pháp định, vì vậy các nhà chức trách nên tăng tốc để chiếm ưu thế dẫn đầu.”
Trung Quốc bắt đầu phát triển đồng tiền kỹ thuật số quốc gia từ năm 2014, khi PBoC thiết lập một nhóm chuyên gia nội bộ để tiến hành công việc nghiên cứu, ngay sau khi đồng Bitcoin tạo ra sự chú ý trong nước.
Nghiên cứu của Công ty Sino Global Capital cho thấy năm 2016, PBoC đã thiết lập một bộ phận có tên gọi là Viện Tiền tệ Kỹ thuật số. Năm ngoái, cơ quan này bắt đầu thử nghiệm đồng eCNY tại các thành phố Thâm Quyến, Tô Châu, tân khu Hùng An và Thành Đô.
Những người được mời tham gia vào hoạt động thử nghiệm thông qua một giải xổ số trên ứng dụng WeChat, hoặc các ứng dụng khác, có thể nhấp vào liên kết và nhận được một giải thưởng trị giá 200 đồng nhân dân tệ điện tử.
Số tiền này đôi khi được hiển thị trong ứng dụng ngân hàng của họ bằng hình ảnh một tờ tiền cũ của Trung Quốc, in hình Chủ tịch Mao Trạch Đông.
Để tiêu số tiền này, người dùng có thể sử dụng ứng dụng eCNY quét mã QR tại các cửa hàng bán lẻ hoặc tạo mã QR để người bán có thể quét thanh toán được.
Các quan chức của PBoC cho biết thiết kế của eCNYvay mượn một số yếu tố kỹ thuật nhỏ từ đồng Bitcoin, nhưng không sử dụng cái gọi là công nghệ blockchain, một hệ thống giống như sổ cái, mà hầu hết các đồng tiền kỹ thuật số khác dựa vào.
Theo một gợi ý về tính chất bất thường của tiền tệ, người được nhận những đồng tiền kỹ thuật số mới chỉ có vài tuần để chi tiêu trước khi chúng biến mất khỏi ứng dụng. Cho đến nay, chỉ có một số lượng hạn chế các nhà bán lẻ nhận thanh toán bằng loại tiền này.
Nhưng những người dùng ban đầu cho biết trải nghiệm sử dụng loại tiền mới rất giống với các tùy chọn thanh toán kỹ thuật số của Trung Quốc như Alipay và WeChat Pay, do đó việc chuyển đổi sang sử dụng tiền tệ kỹ thuật số sẽ không quá khó khi chúng được triển khai rộng rãi trên toàn quốc.
Yifan Gao, một nhà phân tích tài chính 30 tuổi ở Thâm Quyến, đã sử dụng 200 đồng eCNY mà cô nhận được để mua vài loại đồ ăn nhẹ ở cửa hàng 7-Eleven. Cô chia sẻ: “Tôi thấy hoàn toàn ổn khi thanh toán bằng đồng eCNY. Chúng đủ nhanh và mượt.”
Cô Gao cho rằng eCNY sẽ trở thành xu hướng phổ biến nếu mọi người có thể gửi cho bạn bè, điều hiện chưa thể thực hiện được với các phiên bản dùng thử.
Eswar Prasad, cựu Giám đốc bộ phận Trung Quốc của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), cho biết một trong những yếu tố quan trọng thúc đẩy đồng eCNY là sự thành công của hai ứng dụng thanh toán WeChat và Alipay. Hai ứng dụng này đã đem tới một hệ thống tài chính thay thế mới, khiến các quan chức Trung Quốc lo lắng. Ông Prasad nói: “eCNY thực sự là một cơ chế phòng thủ để giữ cho tiền tệ của ngân hàng trung ương trụ vững.”
Nếu eCNY thành công, đồng tiền này sẽ mang lại cho ngân hàng trung ương những quyền lực mới, bao gồm các loại chính sách tiền tệ giúp phát triển nền kinh tế quốc gia.
Trong một kịch bản mà các nhà kinh tế đã thảo luận, một ngân hàng trung ương có thể lập trình cho đồng tiền kỹ thuật số của mình từ từ mất giá nhằm khuyến khích người tiêu dùng chi tiêu ngay lập tức.
Một số nhà kinh tế cho biết đồng tiền kỹ thuật số của Trung Quốc cũng sẽ giúp đồng NDT dễ dàng cạnh tranh hơn so với đồng USD, như một loại tiền tệ toàn cầu vì đồng tiền kỹ thuật số này có thể di chuyển ra quốc tế với ít rào cản hơn. Nhưng các quan chức và nhà phân tích Trung Quốc đã nói rằng cần nhiều thay đổi khác nữa để điều đó có thể xảy ra.
Ngoài những tham vọng đó, eCNY ngay lập tức có thể cung cấp cho Chính phủ Trung Quốc nhiều quyền lực hơn trong việc giám sát dòng chảy tài chính, bởi vì một hệ thống tiền tệ kỹ thuật số có thể ghi lại mọi giao dịch. Điều đó đặt ra những lo ngại về quyền riêng tư.
Ông Prasad nói: “Nếu ngay cả việc tôi mua cho bạn một ly càphê cũng bị chính phủ theo dõi, tôi sẽ lo lắng rằng điều này có nghĩa là gì.” Tuy nhiên, khác với ông Prasad, cô Huang lại cho rằng giả định hầu hết các dữ liệu cá nhân của cô có thể bị theo dõi và cô trở nên quen thuộc với việc đó. Cô nói: “Tôi chọn hy sinh một chút riêng tư để có được sự thuận tiện”./.
