Thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử không phải sản phẩm dùng để cai thuốc lá điếu. Thuốc lá làm nóng (thuốc lá nung nóng) và thuốc lá điện tử cần sớm được luật hóa để tiếp cận đúng đối tượng, như một biện pháp giảm thiểu tác hại cho những người hút thuốc lá trưởng thành lựa chọn tiếp tục hút thuốc chứ không phải dùng để cai thuốc.
Mặc dù thường được gọi chung là “thuốc lá thế hệ mới” nhưng thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử hoàn toàn khác biệt về bản chất. Thuốc lá làm nóng là sản phẩm thuốc lá đặc chế chứa nguyên liệu từ lá thuốc lá được làm nóng bằng thiết bị điện. Trong khi đó, thuốc lá điện tử là thiết bị điện tử làm hóa hơi dung dịch tinh dầu chứa hoặc không chứa nicotin.
Dù thuốc lá thế hệ mới đã xuất hiện hơn 3 năm nhưng đến nay vẫn chưa có luật điều chỉnh, quản lý việc buôn bán và tiêu thụ sản phẩm này, dẫn đến tình trạng buôn lậu, quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội. Hệ quả là giới trẻ dễ dàng tiếp cận và sử dụng chúng như một món hàng sành điệu, bất chấp sức khỏe.
Chỉ 8% người hút thuốc lá có thể cai nghiện thành công
Trong 40.000 độc chất sinh ra trong quá trình đốt cháy thuốc lá điếu, có tới 43 chất cực độc tác động trực tiếp đến phổi gây ung thư cũng như gây hại đến tất cả các cơ quan khác.
Thế nhưng, thống kê cũng cho thấy tỷ lệ cai nghiện thành công thuốc lá rất thấp, ở góc độ toàn cầu là 8%. Do đó, bên cạnh việc bỏ thuốc lá hoàn toàn theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới ngày càng được giới y tế công cộng nhận định là “đóng góp quan trọng trong chiến lược cải thiện sức khoẻ cộng đồng."
[Triển vọng mới cho công tác quản lý thuốc lá thế hệ mới]
Thực tế từ các quốc gia tiên tiến như Mỹ, Canada, Thụy Điển, Anh, New Zealand, Nhật Bản… cho thấy việc sử dụng thuốc lá thế hệ mới theo đúng quy định và chỉ dẫn, áp dụng cho những người hút thuốc lá trưởng thành, có thể là biện pháp can thiệp thích hợp nhằm giảm thiểu tác hại gây ra bởi quá trình đốt cháy thuốc lá điếu truyền thống.
Tại Anh, chiến dịch “Stoptober” của Tổ chức Y tế Công cộng Anh (khuyến khích người hút thuốc cai thuốc lá vào tháng 10 hằng năm) khuyến nghị những người hút thuốc lá sử dụng thuốc lá điện tử để thay thế thuốc lá điếu đốt cháy vốn được khoa học học xác định là gây hại nhất. Cơ quan tăng cường Sức khỏe của New Zealand cũng áp dụng hướng tiếp cận tương tự.
Nhật Bản, thị trường thuốc lá làm nóng lớn nhất thế giới với đặc điểm dân trí và tuổi thọ cao, đã và đang có sự chuyển đổi rõ rệt nhất khi một lượng đáng kể người hút thuốc lá điếu đốt cháy dần chuyển sang các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.
Trong nghiên cứu mới nhất, bác sỹ Hiroya Kumamaru, Phó chủ tịch Bệnh viện Đa khoa AOI Nhật Bản kết luận rằng việc phơi nhiễm với khí hơi (aerosol) từ sản phẩm thuốc lá làm nóng trong một khu vực hút thuốc được chỉ định trong các điều kiện thông thường ước tính là có thể chấp nhận được.
Nguy cơ ung thư trọn đời do phơi nhiễm dự kiến sẽ thấp hơn liều lượng gần như an toàn là 1/100.000, thấp hơn ba bậc so với thuốc lá điếu đốt cháy hút trong cùng điều kiện.
Theo các chuyên gia, góp phần nên sự thành công trong việc cải thiện sức khỏe cộng đồng ở phạm vi toàn quốc tại Nhật Bản là do nhà nước đã sớm đưa các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới giảm thiểu tác hại vào quản lý. Bên cạnh đó là việc xây dựng chính sách quản lý ít khắt nghiệt hơn với các sản phẩm này nhằm tạo điều kiện cho những người không thể từ bỏ thói quen hút thuốc dễ dàng chuyển đổi hoàn toàn.
Không nên dùng thuốc lá thế hệ mới để cai thuốc lá điếu
Các chuyên gia khuyến cáo mặc dù thực tế cho thấy nhiều trường hợp đã bỏ hoàn toàn thuốc lá điếu sau khi dùng thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, nhưng không nên nhìn nhận thuốc lá thế hệ mới là biện pháp cai thuốc lá, mà là giải pháp giảm thiểu tác hại áp dụng cho những người đang hút thuốc lá trưởng thành lựa chọn việc tiếp tục hút thuốc.
Tuy nhiên, đến nay tại một số nước trong đó có Việt Nam, việc thiếu luật quản lý các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đã vô hình trung tạo điều kiện cho buôn lậu phát triển. Không nguồn gốc, đa phần nhập từ Trung Quốc với kiểu dáng bắt mắt, giá thành chỉ vài trăm thậm chí cho đến vài chục ngàn, các sản phẩm lậu này được tung hô là không độc hại, dùng để cai thuốc lá điếu.
Trong khi đó, nếu bị bắt thì chỉ xử phạt hành chính, vì chưa có một điều luật nào nặng tay với những hành vi phạm tội có tổ chức và gây thiệt hại cho quốc gia này.
Số người chết vì bệnh liên quan tới khói thuốc tại Việt Nam lớn hơn gấp 3 lần so với số người nhiễm HIV và tai nạn giao thông. Tại Việt Nam, thuốc lá thế hệ mới đã xuất hiện hơn 3 năm nhưng đến nay vẫn “ung dung” nằm ngoài luật pháp. Thời gian qua, Chính phủ đã nhiều lần chỉ đạo sớm đưa các sản phẩm này vào vào quản lý bằng luật nhưng đến nay điều này vẫn còn đang bỏ ngỏ.
Nếu vẫn chần chừ trong việc quản lý sản phẩm, không kịp thời đưa ra những biện pháp ngăn chặn sự tiếp xúc sớm với thuốc lá ở giới trẻ dù là bất kỳ hình thức thuốc lá nào, thì hệ lụy do buôn lậu sẽ còn lớn hơn nữa.
Đã đến lúc các cơ quan, những nhà quản lý sớm xem xét đưa các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới vào luật hiện hành đối với các sản phẩm đã đủ điều kiện và cần có biện pháp nghiêm minh hơn đối với những tội phạm buôn lậu./.
