“Khung pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam” do Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức. (Ảnh: Đức Duy/Vietnam+) Tại tọa đàm “Khung pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam” diễn ra sáng nay (12/11), đại diện các bộ ngành, chuyên gia tham dự đều cho rằng cần sớm có khung pháp lý cho mặt hàng này nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tránh thất thu ngân sách.
Tràn lan thuốc lá điện tử
Theo ông Nguyễn Kỳ Minh, Phó Chánh Văn phòng Tổng cục quản lý thị trường (Bộ Công Thương), hai năm trở lại đây, trên thị trường xuất hiện tình trạng kinh doanh, mua bán các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng.
Ông Minh cho rằng, đây là các loại thuốc lá thế hệ mới chưa được phép lưu hành tại Việt Nam, chủ yếu nhập vào Việt Nam qua đường xách tay, buôn lậu. Dù chưa được cấp phép nhập và kinh doanh nhưng loại thuốc lá này vẫn được bày bán công khai trên mạng xã hội, sàn thương mại điện tử…
[Có thể cấm hoàn toàn kinh doanh thuốc lá hay không]
Thống kê của đơn vị này, 8 tháng đầu năm 2020, lực lượng Quản lý thị trường đã tịch thu hơn 8 triệu bao thuốc lá nhập lậu, riêng thuốc lá thế hệ mới số vụ ngày càng tăng.
Đơn cử, năm 2019 lực lượng này chỉ phát hiện ở một số địa phương nhưng năm 2020 đã phát hiện và xử lý tại nhiều tỉnh thành trên cả nước.
“Riêng Cục Quản lý thị trường Hà Nội năm 2019 chỉ kiểm tra 6 vụ việc và thu khoảng 1.000 sản phẩm liên quan, trong khi 9 tháng dù COVID-19 thì riêng mặt hàng này đã thu giữ hàng nghìn sản phẩm thuốc lá thế hệ mới,” ông Minh dẫn chứng.
Đáng lưu ý theo ông Minh, không chỉ xuất hiện trên thương mại điện tử, thuốc lá thế hệ mới còn được bán công khai trên thị trường. Hơn nữa, khi bán đến tay người dùng thì lãi gấp 4-5 lần.
Điều đáng nói theo đại diện Tổng cục quản lý thị trường, đến nay vẫn chưa có khung pháp lý cho mặt hàng này. Do đó, cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn trong vấn đề xử lý vi phạm.
"Hầu hết các vụ việc liên quan đến thuốc lá thế hệ mới đều được xử lý dưới dạng hàng lậu, xác định là loại hàng hoá do nước ngoài sản xuất, không có hoá đơn chứng từ chứng minh, chế tài xử phạt nhẹ hơn nhiều so với thuốc lá thông thường," ông Minh cho hay.
Thông tin thêm, ông Vũ Hùng Sơn, Phó Chánh Văn phòng Ban chỉ đạo 389 quốc gia cho biết, do nhu cầu về loại thuốc lá thế hệ mới là khá nhiều, trong khi đó lợi nhuận là vô cùng cao nên các đối tượng vẫn bằng cách này bằng cách khác để “tuồn” vào thị trường.
Do đó, vị này cũng kỳ vọng sớm có khung pháp lý từ khâu sản xuất đến khẩu quản lý, kiểm tra kiểm soát để tránh tình trạng thất thu cho ngân sách.
Ông Nguyễn Kỳ Minh phát biểu tại Tọa đàm về thuốc lá thế hệ mới. (Ảnh: Đức Duy/Vietnam+) Cần định nghĩa đúng để có khung pháp lý điều chỉnh
Thực tế cho thấy, hút thuốc lá là một trong những tác nhân gây hại cho sức khỏe con người. Tuy nhiên, cùng với sự vận động của xã hội, sự phát triển của khoa học công nghệ, nhiều loại hình thuốc lá mới (được gọi chung là thuốc lá thế hệ mới) đã ra đời.
Tại Việt Nam, sản phẩm này đã xuất hiện ở nhiều kênh khác nhau, từ các cửa hàng truyền thống đến các website thương mại điện tử, các mạng xã hội. Đến thời điểm diễn ra buổi tọa đàm, các sản phẩm này đều được nhập lậu và kinh doanh bất hợp pháp tại Việt Nam và tần suất cũng như số lượng thu giữ qua các vụ buôn bán, kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng đang tăng dần lên.
Tuy nhiên, các cơ quan chức năng đang gặp lúng túng trong việc xử lý vì sản phẩm này chưa xuất hiện trong bất kỳ một văn bản quy phạm pháp luật nào, chỉ gộp chung vào loại hàng hóa do nước ngoài sản xuất, không có hóa đơn chứng minh nguồn gốc xuất xứ.
Tại Tọa đàm, các đại biểu cũng cho rằng không nên ngay lập tức luật hóa tại thời điểm này mà bỏ qua giai đoạn thí điểm cho phép nhập khẩu, sản xuất và kinh doanh thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam.
Bởi lẽ, thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử là kết quả của việc áp dụng công nghệ trên toàn cầu, hiện vẫn còn rất mới mẻ đối với ngành công nghiệp thuốc lá Việt Nam và các cơ quan quản lý.
Việc thí điểm sẽ giúp Chính phủ và các cơ quan có thẩm quyền có đầy đủ thông tin và cơ sở chính xác để đánh giá tác động kinh tế và xã hội của việc hợp pháp hóa dòng sản phẩm này cũng như đánh giá mức độ rủi ro của sản phẩm.
Từ đó sẽ giúp xây dựng một khung pháp lý phù hợp với chiến lược quốc gia về giảm thiểu tác hại thuốc lá và đảm bảo dung hòa quyền lợi của các chủ thể liên quan, bao gồm Nhà nước, người tiêu dùng, nhà sản xuất thuốc lá và nông dân trồng thuốc lá.
Tuy vậy, theo Trung tá Lê Thiện Thành, Phó phòng Hướng dẫn điều tra tội phạm, Cục phòng chống ma tuý và tội phạm (Bộ đội biên phòng), thủ đoạn chủ yếu của các đầu nậu là thành lập đường dây, tổ chức buôn lậu xuyên biên giới, tìm mọi kẽ hở để vận chuyển trái phép.
Lo ngại hơn, đến nay vẫn chưa có quy định xử phạt với thuốc lá thế hệ mới nên xử lý vẫn còn nhẹ, thất thu ngân sách và chưa bảo vệ được quyền lợi của người tiêu dùng.
Từ thực tế đó, ông Thành khuyến nghị các cơ quan chức năng cần sớm xác định thuốc lá thế hệ mới có phải hàng cấm hay không, đồng thời xác định toàn diện về tác hại của mặt hàng này.
Chia sẻ thêm, bà Trần Tuyết Trang, Vụ chính sách thuế (Tổng cục Thuế) cho biết, việc thu thuế đối với thuốc lá thế hệ mới gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó, thuốc lá truyền thống đang được áp dụng mức thuế rất cao.
Cụ thể, thuốc lá là mặt hàng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt cao và tăng dần qua các năm vì không được khuyến khích tiêu dùng, đến nay đã được nâng lên 75%. Cùng với đó là mức thuế giá trị gia tăng là 10% và thuế thu nhập doanh nghiệp là 20%.
“Thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng là sản phẩm mới chưa được quy định cụ thể tại các văn bản pháp luật cũng như chính sách quản lý của các bộ ngành. Do đó, cần thiết thực hiện nghiên cứu xây dựng ban hành khung pháp lý chính sách các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng tại Việt Nam,” bà Trang nói đồng thời đề nghị áp dụng mức thuế tương đương như thuốc lá hiện nay đối với thuốc lá thế hệ mới.
Về phía Bộ Công Thương, ông Cao Trọng Quý, Trưởng phòng công nghiệp thực phẩm Cục công nghiệp nói thêm, do chưa có cơ chế quản lý sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nên thất thu thuế, thất thu ngân sách do chưa xác định loại hình sản phẩm để quản lý, áp thuế nhập khẩu và thuế tiêu thụ đặc biệt. Hiện nay mặt hàng thuốc lá điếu đang chịu mức thuế nhập khẩu 100 - 135% tùy từng khu vực cùng mức thuế tiêu thụ đặc biệt cao.
“Trong khi đó, thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử là mặt hàng có giá trị cao, nếu áp mức thuế tương đương sản phẩm thuốc lá lưu hành trên thị trường đang ở mức cao hiện nay thì sẽ có nguồn thu đáng kể từ việc quản lý loại hình sản phẩm này,” ông Quý cho biết./.
