Chính phủ và Quốc hội trong những năm qua đặc biệt quan tâm đến chính sách đối với các sản phẩm thuốc lá mới, gồm thuốc lá nung nóng và thuốc lá điện tử.
Đầu tháng 5/2024, Phiên giải trình tại Nhà Quốc hội về trách nhiệm nhà nước trong quản lý, phòng chống tác hại của thuốc lá mới được thống nhất với kết luận, các bộ ngành cần đề xuất phương án quản lý cụ thể để Chính phủ, Quốc hội thông qua trong năm nay.
Các bằng chứng khoa học và kinh nghiệm thực tế từ những quốc gia tiên phong cũng là yếu tố được nhấn mạnh. Theo giới chuyên gia, các cơ quan hữu trách cần tham khảo khoa học toàn diện từ các viện nghiên cứu chuyên ngành, hiệp hội y học, trường đại học trong nước nhằm hỗ trợ tham mưu Chính phủ.
Đã có các sở cứ khoa học trong nước về thuốc lá mới
Chính phủ, Quốc hội yêu cầu các phương án ứng xử, gồm cấm hoặc hợp pháp hóa thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử, đều cần dựa trên khoa học để đánh giá toàn diện về quyền lợi của các đối tượng doanh nghiệp, người dùng, kinh tế nhà nước, sức khỏe cộng đồng.
Theo ông Tạ Văn Hạ, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, không cần bàn cãi về tính độc hại của thuốc lá, nhưng so sánh mức độ độc hại với thuốc lá truyền thống thì cần định lượng cụ thể. Ông cũng nhấn mạnh vào các nghiên cứu về tác động của sản phẩm đối với tỷ lệ người hút thuốc trên thị trường tăng hay giảm.
Ở góc độ kỹ thuật, ông Lê Thành Hưng, Trưởng phòng Tiêu chuẩn nông nghiệp thực phẩm, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam, Bộ Khoa học-Công nghệ cho hay từ năm 2020 cơ quan này đã nghiên cứu và đề xuất 3 tiêu chuẩn quốc gia về thuốc lá nung nóng nhằm hỗ trợ mục tiêu quản lý của Nhà nước.
Về độc tính học, tạp chí Nghiên cứu Y học của Đại học Y Hà Nội tháng 7/2024 đã công bố nghiên cứu của nhóm chuyên gia y học gia đình, Trường Đại học Y Hà Nội, về mức độ gây hại thấp đáng kể của thuốc lá nung nóng so với thuốc lá điếu, đánh giá trên chỉ điểm sinh học phơi nhiễm.
Tháng 5/2024, trang ScienceDirect cũng công bố một nghiên cứu có chuyên gia người Việt tham gia về “Ảnh hưởng của việc cai thuốc lá điếu lên các biến chứng liên quan đến bệnh tiểu đường,” cho thấy các sản phẩm nicotine ít hại hơn như thuốc lá nung nóng là phù hợp cho bệnh nhân tiểu đường không cai được thuốc lá, nhờ giảm tiếp xúc với chất độc hại.
Như vậy trong nước đã có những nghiên cứu đầu tiên do các cơ quan chuyên môn, chuyên gia thực hiện, dựa trên những công bố từ các cơ quan y tế quốc tế như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) và các công trình nghiên cứu khoa học cấp quốc gia tại nhiều nước trên thế giới. Theo đánh giá, các nghiên cứu trong nước cũng tuân thủ các quy trình, tiêu chuẩn thực hiện từ các tổ chức toàn cầu.
Các dữ liệu này có thể là một trong những căn cứ để các cơ quan quản lý tham khảo, tham mưu cho Chính phủ trong đánh giá toàn diện, khách quan đối với thuốc lá mới, cụ thể là thuốc lá nung nóng.
Dùng phương pháp khoa học để đánh giá mức độ ảnh hưởng của thuốc lá mới lên sức khỏe cộng đồng
Việc kêu gọi đóng góp từ các nhà khoa học y tế công cộng cũng phổ biến tại nhiều quốc gia đi trước, như Hoa Kỳ. Những công bố của FDA về các sản phẩm thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử đều dựa trên nghiên cứu của CDC Hoa Kỳ (Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh), nhằm tiết kiệm thời gian nghiên cứu lâm sàng và tăng tỷ lệ dự đoán chính xác nhờ phương pháp mô hình hóa.
Trong nước, lực lượng thực hiện các nghiên cứu này đến từ các viện nghiên cứu, trường đại học, các cơ quan về y tế công cộng, y học dự phòng, đặc biệt là các chuyên gia đầu ngành, nhằm đưa ra góc nhìn chuyên môn sâu.
Thực tế đã có nhiều đóng góp lớn từ các nhà khoa học đứng đầu ngành y tế công cộng gần đây, hỗ trợ tham mưu Chính phủ trong hoạch định chính sách y tế, gồm phòng chống dịch SARS, cúm H5N1 hay đại dịch COVID-19.
Các cơ quan trên có thể tổng hợp từ các nghiên cứu độc lập trên toàn cầu, thay vì tự thực hiện nghiên cứu, hoặc tham khảo các quốc gia giống Việt Nam về kinh tế, xã hội, văn hóa và nhân chủng học, nhằm rút gọn thời gian, nguồn lực.
Các cơ quan hữu trách có thể dựa trên kết quả này để thực hiện khảo sát thực tiễn trong nước và đưa ra kết luận khách quan về tác động của sản phẩm đối với sức khỏe cộng đồng.
Trên cơ sở đó, Chính phủ, Quốc hội và các bộ ngành cần có quyết sách phù hợp, thống nhất đối với thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử, sau gần 10 năm “bỏ ngỏ.”
Kết luận khách quan, toàn diện về khoa học, kỹ thuật và thực tiễn cần xuất phát từ việc sử dụng hiệu quả nguồn lực trong nước, gồm các chuyên gia y tế cộng đồng, nhằm đóng góp toàn diện về lý thuyết và phương án hiệu quả cho công tác hoạch định chính sách./.
Chuyên gia WHO nhận định thuế thuốc lá Việt Nam ở mức quá thấp
Các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần tăng thuế thuốc lá để đạt được mục tiêu giảm số người hút thuốc và giảm những gánh nặng bệnh tật do thuốc lá gây ra.