Trong khi tác hại của khói thuốc lá đối với sức khỏe là vấn đề không cần bàn cãi thêm, thì con số 90% người hút thuốc lá gặp thất bại trong nỗ lực cai nghiện tiếp tục là một thực tế nan giải.
Bởi vậy, giới chuyên môn và dư luận thời gian qua đang dành nhiều sự quan tâm cho những thông tin khoa học về việc thuốc lá làm nóng ít gây tác hại hơn thuốc lá điếu, có thể được coi là giải pháp thay thế cho những người không thể cai nghiện thuốc lá.
Khoảng 90% số người cai thuốc lá thất bại
Mọi sản phẩm thuốc lá đều có hại cho sức khỏe. Y lệnh của các bác sỹ luôn là cai bỏ hoàn toàn thuốc lá đối với các bệnh nhân có bệnh lý liên quan đến việc hút thuốc lá hay tiêu dùng các sản phẩm có chứa nicotin.
Tuy hiểu rất rõ nguy cơ của khói thuốc lá đối với sức khỏe bản thân lẫn người xung quanh nhưng có đến khoảng 90% người hút thuốc lá gặp thất bại khi nỗ lực cai bỏ thuốc lá.
Đã có nhiều chương trình hỗ trợ của chính phủ và các tổ chức y tế để giúp cho người nghiện thuốc lá sớm từ bỏ thói quen gây hại này. Mặc dù vậy, kết quả thu nhận được là không nhiều.
[Cảnh báo nhiều ca bệnh tử vong vì sử dụng thuốc lá điện tử]
Phó Giáo sư-Tiến sỹ-bác sỹ Trần Văn Ngọc, Phó chủ tịch Hội Phổi Việt Nam, Chủ tịch Liên chi Hội Hô hấp Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ: “Chương trình cai nghiện thuốc lá thành công trên thế giới rất khiêm tốn, chỉ trên dưới 10% (Việt Nam báo cáo thành công 25%), nhưng trong đó “tỷ lệ tái nghiện lại gần phân nửa.”
Bác sỹ Lê Đình Phương, Trưởng khoa Nội Tổng quát và Y học Gia đình, Bệnh viện FV, cho biết có khoảng 90% người hút thuốc lá muốn bỏ thuốc lá nhưng bỏ không được. “Lý do của việc không cai bỏ được hoặc tái nghiện thuốc lá là do hai yếu tố: nghiện nicotin và nghiện hành vi (động tác hút thuốc).”
Đã có một số trường hợp được ghi nhận, có những người đã bị chẩn đoán mắc ung thư nhưng vẫn không bỏ thuốc. Khi càng đối diện với những vấn đề nan giải, lo lắng, họ lại càng hút thuốc lá nhằm tìm kiếm sự giải tỏa, và như vậy thì bệnh trạng càng nặng thêm.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng công bố, tiến trình đáp ứng mục tiêu toàn cầu các quốc gia đặt ra là giảm 30% tỷ lệ người hút thuốc lá vào năm 2025 vẫn không đạt được kết quả mong đợi.
Thuốc lá làm nóng và những người có bệnh lý nền
Theo thống kê, Việt Nam vẫn đang nằm trong nhóm 15 nước có tỷ lệ tiêu thụ thuốc lá cao, kéo theo tình trạng số người mắc các bệnh lý liên quan đến thuốc lá cũng tăng lên mỗi năm.
“Trong quá trình công tác, tôi luôn nói với bệnh nhân phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), ung thư phổi, đái tháo đường, tim mạch về tác hại vô cùng lớn nếu tiếp tục hút thuốc lá. Nhưng thực sự, trong thực tế, nhiều bệnh nhân của tôi dù hiểu rõ tác hại của thuốc lá nhưng họ vẫn không thể cai thuốc lá do bị nghiện nicotine,” Phó Giáo sư-Tiến sỹ-bác sỹ Trần Văn Ngọc đưa ra dẫn chứng.
Đến nay các sản phẩm không khói như thuốc lá làm nóng, mặc dù không hoàn toàn vô hại, nhưng đã có một số nghiên cứu khoa học bước đầu cho thấy có sự cải thiện sức khỏe cho bệnh nhân COPD lựa chọn tiếp tục hút thuốc.
Cụ thể, Trung tâm Xuất sắc về Chiến lược Giảm thiểu Tác hại (Centre of Excellence for the acceleration of Harm Reduction - CoEHAR) thuộc Đại học Catania (Ý) do Giáo sư Riccardo Polosa đứng đầu đã thực hiện một nghiên cứu khoa học độc lập mang tính đột phá kéo dài 3 năm nhằm xác định những tác động lâu dài đến sức khỏe của bệnh nhân COPD đang hút thuốc lá điếu khi chuyển đổi sang dùng sản phẩm thuốc lá làm nóng.
Các kết quả nghiên cứu quan trọng khẳng định rằng việc sử dụng sản phẩm thuốc lá làm nóng đã làm giảm hơn 40% số đợt cấp (đợt bệnh nhân có biến cố cấp tính với các triệu chứng hô hấp xấu đi nghiêm trọng) của COPD.
Bên cạnh đó kết quả cũng cho thấy có những cải thiện đáng kể trên lâm sàng trong các chỉ số Chất lượng Cuộc sống và khả năng tập thể dục, trong khi không có thay đổi nào được ghi nhận ở những bệnh nhân COPD tiếp tục hút thuốc lá điếu đốt cháy.
Các chuyên gia y tế cũng chia sẻ bên cạnh việc ủng hộ các chính sách của ngành y tế khuyến khích cai thuốc, việc có giải pháp cho những người hút thuốc lá trưởng thành không thể cai hoặc lựa chọn tiếp tục hút thuốc, nên cần được nhắc như là một giải pháp nhân văn.
“Hút thuốc lá nguy hiểm cho sức khỏe dù dưới bất cứ hình thức nào, kể cả thuốc lá làm nóng hay bất kỳ sản phẩm không khói nào khác,” Phó Giáo sư-Tiến sỹ-bác sỹ Trần Văn Ngọc khẳng định.
“Nhưng những bệnh nhân có những bệnh liên quan đến hút thuốc lá như đã nêu không thể cai nghiện, cai nghiện thất bại hoặc tái nghiện vẫn đang tiếp tục hút thuốc lá và chúng ta chưa có biện pháp nào hữu hiệu hơn. Vì vậy, nên có cách tiếp cận nhân văn hơn như FDA hay Bộ Y tế Nhật đang làm bằng cách chỉ định thay thế “biện pháp giảm thiểu tác hại” dưới sự giám sát của ngành y tế hơn là cấm đoán,” bác sỹ Ngọc bổ sung thêm.
Dù nghiên cứu độc lập của CoEHAR (Đại học Italy) là một trong những sở cứ mang lại hy vọng cho các bệnh nhân COPD lựa chọn tiếp tục hút thuốc, thông qua việc chuyển đổi sang các sản phẩm thuốc lá làm nóng giảm tác hại hơn, nhưng các chuyên gia y tế cũng cảnh báo và khuyến cáo rằng đây không phải là giải pháp ưu tiên. Điều tốt nhất vẫn là khuyến khích bệnh nhân bỏ đồng thời thuốc lá và nicotin./.