Giờ học của cô và trò trường mầm non. (Ảnh: Quý Trung/Vietnam+) Quy mô phát triển nhanh nhưng mất cân đối giữa các loại hình, vùng miền và chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân; chất lượng giáo dục chưa đảm bảo khi vẫn còn tình trạng mất an toàn cho trẻ, chương trình dạy chưa đảm bảo; đội ngũ giáo viên và quản lý chưa đáp ứng được yêu cầu cả về số lượng, chất lượng…
Đó là hàng loạt các bất cập trong giáo dục mầm non được chỉ ra trong dự thảo Báo cáo Kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về giáo dục mầm non.
Báo cáo do Ủy ban Văn hóa, giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội công bố sáng nay, ngày 16/9, tại Hội nghị tham vấn chuyên gia về thực hiện chính sách giáo dục mầm non do Ủy ban này tổ chức ở Hà Nội.
Mạng lưới mất cân bằng
Kết quả giám sát cho thấy, mạng lưới trường, lớp mầm non được củng cố, mở rộng, phát triển nhanh trong những năm gần đây.
Năm học 2013-2014, cả nước đã có trên 14.000 trường mầm non, tăng gần 400 trường so với năm học 2012-2013, tăng trên 1.200 trường so với năm học 2009-2010. Tổng số nhóm trẻ và lớp mẫu giáo là trên 175.000 nhóm, lớp, trong đó có trên 18.200 nhóm trẻ và lớp mẫu giáo độc lập.
Tuy nhiên, sự phát triển quy mô này lại mất cân bằng giữa trường công và tư, giữa vùng đồng bằng và miền núi.
Cụ thể, số trường mầm non công lập hiện có là 12.400 trường, chiếm đến 87,8% tổng số trường. Loại hình dân lập và tư thục chỉ có trên 1.700 trường, chiếm tỷ lệ khiêm tốn là12,2%.
Bên cạnh số ít tỉnh, thành phố phát triển khá mạnh loại hình trường ngoài công lập như Đà Nẵng (58,86%), Bình Dương (58,23%), Thành phố Hồ Chí Minh (trên 54%), tỷ lệ trường mầm non ngoài công lập ở hầu hết các tỉnh, thành phố còn lại đạt rất thấp (ở Vùng núi phía Bắc bình quân đạt 2,71%, vùng Đồng bằng Bắc nộ là 4,14% ).
Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này là do việc xã hội hóa trong giáo dục mầm non chưa tốt. Việc chuyển đổi gần 4.700 trường mầm non bán công từ năm 2005 hầu hết chuyển sang trường công chứ không sang loại hình tư thục do không tìm được nhà đầu tư.
Việc phát triển hệ thống trường, lớp giáo dục mầm non ở miền núi, vùng sâu, vùng xa gặp nhiều khó khăn do địa bàn dân cư thưa thớt, không tập trung, giao thông không thuận lợi.
Đến nay, cả nước vẫn còn 286 xã (chiếm 2,6%) chưa có trường mầm non mà chỉ có từ một đến 2 lớp mẫu giáo, còn trên 22.000 lớp mẫu giáo (chiếm 16,3% tổng số lớp) phải ghép 2 hoặc 3 độ tuổi.
Cơ cấu các bậc học cũng có sự chênh lệch khi mạng lưới cơ sở phục vụ cho việc chăm sóc và giáo dục nhóm trẻ nhà trẻ (từ 3 tháng đến 3 tuổi chưa được coi trọng đúng mức, tổng số nhóm trẻ chỉ chiếm 22,9%.
Điều này dẫn đến tình trạng người dân phải gửi trẻ trong các nhóm trẻ gia đình chưa đủ điều kiện đăng ký như một cơ sở giáo dục mầm non hay trẻ phải theo anh chị đến trường phổ thông, làm ảnh hưởng đến sự an toàn và chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ.
Mất cân đối trường lớp dẫn đến sự mất cân đối về số lượng học sinh. Năm học 2013-2014, tổng số trẻ được huy động ra lớp là trên 4,6 triệu trẻ nhưng số nhà trẻ chỉ đạt hơn 817.000 trẻ, chiếm tỷ lệ 23,4% so với tổng số trẻ trong độ tuổi. Tỷ lệ này ở nhóm trẻ 5 tuổi là 96,8%.
Tỷ lệ trẻ đến trường ở các tỉnh Đồng bằng Bắc bộ khá cao với 48,8% trẻ nhà trẻ, 98,3% trẻ mẫu giáo và 99,9% trẻ 5 tuổi nhưng các con số tương ứng ở Đồng bằng sông Cửu Long chỉ lần lượt là 7,5%; 70,4% và 98,6%.
Kiểm tra sức khỏe của trẻ mầm non. (Ảnh: Minh Quyết/TTXVN) Chất lượng chưa đảm bảo
Báo cáo của Ủy ban Văn hóa, giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội cũng cho thấy trẻ em trong các cơ sở giáo dục mầm non về cơ bản đảm bảo an toàn về thể chất và tinh thần, tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng giảm.
Tuy nhiên, chất lượng giáo dục vẫn còn nhiều vấn đề phải bàn về nhiều lĩnh vực liên quan như cơ sở vật chất, giáo viên, chương trình dạy và công tác quản lý, đặc biệt là quản lý với cơ sở mầm non ngoài công lập.
Về cơ sở vật chất, theo kết quả giám sát, tỷ lệ phòng học kiên cố của giáo dục mầm non chỉ đạt trên 60%, còn gần 40% là bán kiên cố và phòng học tạm bợ, nhờ, mượn, nhiều nhất là ở các tỉnh miền núi, vùng sâu vùng xa.
Trong khi đó, ở các thành phố lớn lại thiếu đất đai, phòng học và khuôn viên chật hẹp, nhiều phòng học được đặt trên các nhà cao tầng, không an toàn cho trẻ. Có đến 33,3% nhóm, lớp chưa đủ thiết bị, đồ dùng, đồ chơi theo quy định.
Đặc biệt, hầu hết các nhà trẻ và trường mầm non đều không đủ các điều kiện để thực hiện việc chăm sóc cho trẻ dưới 15 tháng tuổi.
Về nhân lực, từ năm học học 2009-2010 đến năm học 2013-2014, số lượng giáo viên, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục mầm non đã tăng hơn 2 lần, trong đố số trong biên chế tăng 3 lần.
Tuy nhiên, con số này vẫn chưa đáp ứng đủ yêu cầu. Hiện giáo dục mầm non cả nước vẫn còn thiếu gần 8.000 giáo viên nhà trẻ và gần 19.000 giáo viên mẫu giáo. Số lượng giáo viên ít cộng với cơ sở vật chất thiếu đã đẩy sỹ số lớp học nhiều nơi vượt quá mức so với chuẩn quy định, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.
Không chỉ thiếu về số lượng, chất lượng đào tạo, bồi dưỡng giáo viên cũng còn nhiều hạn chế. Việc đào tạo chủ yếu chạy theo số lượng hơn là bảo đảm về chất lượng dẫn đến việc phải đào tạo lại.
Những bất cập về cơ sở vật chất và giáo viên khiến cho nhiều nơi không đáp ứng được yêu cầu đổi mới về nội dung, chương trình và phương pháp giáo dục, chất lượng thực hiện chương trình giáo dục mầm non ở một số địa phương vì thế chưa đạt yêu cầu, đặc biệt là ở miền núi, vùng sâu vùng xa.
Công tác quản lý trong giáo dục mầm non cũng là một bài toán nan giải được báo cáo chỉ ra, nhất là với cơ sở ngoài công lập, làm ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục. Kết quả giám sát cho thấy, hoạt động thanh tra, kiểm tra chưa thường xuyên, lực lượng thanh tra còn mỏng, phương thức thanh tra chưa đổi mới.
Điều này làm cho việc phát hiện và xử lý các vi phạm chưa kịp thời và chưa nghiêm, ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí tính mạng của trẻ, gây bức xúc trong xã hội.
Trước hàng loạt những bất cập như trên, Ủy ban Văn hóa, giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành, các địa phương xây dựng chương trình và kế hoạch cụ thể để phát triển giáo dục mầm non một cách toàn diện, vững chắc đồng thời đổi mới cơ chế tài chính, tăng cường các nguồn đầu tư để phát triển cân đối mạng lưới trường lớp, có chính sách thiết thực để phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý của bậc học này.
Tuy nhiên, với thực trạng hiện tại nếu chỉ hô hào, yêu cầu chung chung thì chắc chắn tình trạng giáo dục mầm non khó mà có thể cải thiện trong thời gian tới./.
