Trưởng ban Kinh tế Trung ương Vương Đình Huệ. (Nguồn: Vietnam+) Nhân dịp năm mới 2016, giáo sư-tiến sỹ Vương Đình Huệ, Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng ban Kinh tế Trung ương đã trao đổi với phóng viên TTXVN về những kết quả nổi bật trong phát triển kinh tế-xã hội của đất nước trong năm 2015, những nhận định về tình hình và những nhiệm vụ công tác trọng tâm của Ban Kinh tế Trung ương trong năm 2016.
- Xin ông cho biết đánh giá của mình về tình hình kinh tế xã hội của đất nước trong năm 2015, những điểm sáng cơ bản trong bức tranh tổng thể kinh tế-xã hội nước ta là gì?
Trưởng ban Vương Đình Huệ: Năm 2015, dù điều kiện kinh tế thế giới đang rơi vào chu kỳ tăng trưởng thấp, nền kinh tế Việt Nam vẫn đạt được những thành quả rất đáng phấn khởi. Những vấn đề được dự báo từ đầu năm đều trở thành hiện thực.
Điểm sáng thứ nhất, nền kinh tế đã tăng trưởng trên 6,5%, ước tính tăng 6,68%, cao hơn chỉ tiêu do Quốc hội đặt ra là 6,2%.
Trong nhiệm kỳ 5 năm, đây là lần đầu tiên mức tăng trưởng đạt cao hơn mức chỉ tiêu kế hoạch, với nhiều điểm rất tích cực và rất đáng chú ý.
Một là, sản xuất công nghiệp phục hồi, đặc biệt là ngành công nghiệp chế biến chế tạo tăng đến 10,60%.
Hai là, tốc độ sản xuất và xuất khẩu của khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI có sự tăng trưởng rất cao, 12 tháng qua tăng 18,3% so với cùng kỳ.
Ba là, tính chung cả năm 2015, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước tính đạt 3242,9 nghìn tỷ đồng, tăng 9,5% so với năm trước (loại trừ yếu tố giá tăng 8,4%, cao hơn mức tăng 8,1% của năm 2014).
Bốn là, hiệu ứng rất tốt của Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp sửa đổi, hiệu ứng của các Hiệp định thương mại tự do đã ký kết. Theo tổng kết của báo chí Nga, năm 2015, Việt Nam là nước bội thu nhất về các hiệp định song phương và đa phương trên thế giới.
Những yếu tố tăng trưởng này không chỉ là kết quả riêng của 2015 mà là của cả một quá trình bắt đầu từ năm 2011.
Ngay sau Đại hội Đảng lần thứ XI, trước tình hình suy thoái kinh tế thế giới nghiêm trọng hơn dự báo và những khó khăn về kinh tế vĩ mô trong nước, Đảng và Nhà nước đã quyết định chuyển từ mục tiêu phát triển nhanh bền vững sang tăng trưởng mức hợp lý, ưu tiên ổn định kinh tế vĩ mô và kiềm chế lạm phát, đảm bảo an sinh xã hội để thích ứng với điều kiện suy thoái kinh tế thế giới và các bất ổn kinh tế vĩ mô trong nước.
Với một tinh thần bền bỉ, kiên nhẫn, chúng ta đã tổ chức thực hiện thành công việc chuyển hướng. Đây là một thành công kép cả trong kế hoạch cũng như hành động.
Điểm sáng thứ hai của năm 2015 là kinh tế vĩ mô cơ bản giữ được ổn định. Trong điều kiện kinh tế trong nước phục hồi chưa đủ mạnh, kinh tế thế giới và Trung Quốc sụt giảm, biến động, việc chúng ta vẫn giữ được thành tích này thực sự là một điểm rất sáng của nền kinh tế.
Lạm phát thấp nhất trong 14 năm nay, chưa đến 1%; lãi suất cơ bản ổn định, mặt bằng lãi suất cho vay có giảm, xuất khẩu tăng, cán cân thanh toán thặng dư, nhiều cân đối lớn của nền kinh tế đảm bảo, kể cả khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất.
Điểm sáng thứ ba, đó là việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế tiếp tục đạt được kết quả tích cực trong những lĩnh vực trọng tâm như doanh nghiệp nhà nước, đầu tư công, ngân hàng thương mại, xử lý nợ xấu, tái cơ cấu nông nghiệp…
Điểm sáng thứ tư, môi trường kinh doanh và đầu tư được cải thiện. Chúng ta chính thức thực hiện cơ chế một cửa quốc gia và kết nối kỹ thuật cơ chế một cửa với ASEAN, đơn giản hóa được các thủ tục hành chính trong lĩnh vực thuế, hải quan, tiếp cận điện năng, đầu tư xây dựng, cấp phép, tài nguyên và môi trường. Theo khẳng định của Chính phủ, những vấn đề này chúng ta triển khai rất quyết liệt.
Điểm sáng thứ năm rất nổi bật trong năm nay, đó là Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đã kết thúc đàm phán, việc hình thành cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) cộng với hàng loạt Hiệp định FTA song phương và đa phương thế hệ mới mà Việt Nam đã ký với các nước, các đối tác... đã mở ra cho chúng ta những cơ hội vô cùng to lớn.
Một vấn đề nữa, lĩnh vực an sinh xã hội được chú trọng; quốc phòng an ninh được tiếp tục tăng cường; trật tự an toàn xã hội được bảo đảm; tai nạn giao thông giảm so với cùng kỳ trên cả ba tiêu chí. Đặc biệt, phong trào xây dựng nông thôn mới đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ.
Bên cạnh những điểm sáng, một trong những nội dung chúng ta còn băn khoăn và cần chú trọng là động lực tăng trưởng vẫn phụ thuộc nhiều vào khu vực FDI, khi mà tỷ trọng xuất khẩu của khu vực này chiếm từ 65-70% tổng xuất khẩu của cả nước. Bản thân khu vực FDI cũng chủ yếu còn gia công lắp ráp, tỷ lệ nội địa hóa, tỷ lệ giá trị gia tăng rất thấp; tác động của việc lan tỏa ứng dụng và công nghệ, quản trị của cả khu vực này với kinh tế nói chung còn rất chậm.
Bên cạnh đó, khu vực kinh tế trong nước, kể cả doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh còn gặp rất nhiều khó khăn; xuất khẩu của khu vực này giảm khoảng 2,5-2,6% so với cùng kỳ.
Nhìn chung, năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế vẫn còn thấp. Xuất khẩu nông sản giảm cả lượng và giá trị, nông nghiệp tăng trưởng đến hết năm 2015 chỉ đạt 2,41%; du lịch cuối năm có phục hồi nhưng tính chung cả năm 2015 thì giảm giảm 0,2% so với năm trước và đây là năm đầu tiên khách đến Việt Nam giảm kể từ năm 2009, mặc dù chúng ta đã quyết định là miễn thị thực cho năm nước.
Vấn đề tiếp theo là việc cân đối ngân sách năm qua rất khó khăn. Nợ công tăng nhanh, sắp chạm trần, áp lực trả nợ lớn. Vừa rồi, Quốc hội đã ra Nghị quyết cho phép phát hành trái phiếu quốc tế, đồng thời đa dạng hóa kỳ hạn trái phiếu Chính phủ. Đây đều là những giải pháp tình thế phải áp dụng để đảm bảo cho cân đối ngân sách và trả nợ.
Việc sắp xếp các ngân hàng thương mại yếu kém và xử lý nợ xấu vẫn còn nhiều điểm tiếp tục phải làm. Do thị trường mua bán nợ còn kém phát triển; cơ chế, thủ tục pháp lý, xử lý tài sản còn bất cập và năng lực tài chính của VAMC còn có hạn.
Một số mục tiêu cải cách môi trường đầu tư kinh doanh đến cuối 2015 cũng chưa đạt được như mong muốn. Giữa quy định trên văn bản với thực thi của các cơ quan và công chức còn có khoảng cách.
- Xin ông cho biết những kết quả nổi bật mà Ban Kinh tế Trung ương đã triển khai trong năm 2015 để thực hiện tốt chức năng tham mưu của Trung ương Đảng về các chủ trương, chính sách lớn thuộc lĩnh vực kinh tế-xã hội?
Trưởng Ban Vương Đình Huệ: Với vai trò là cơ quan tham mưu chiến lược cho Ban Chấp hành Trung ương mà trực tiếp là Bộ Chính trị, Ban Bí thư về các vấn đề lớn thuộc lĩnh vực kinh tế-xã hội, Ban Kinh tế Trung ương đã bám sát chương trình công tác của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, chủ động bám sát thực tiễn đời sống kinh tế-xã hội của đất nước và tình hình thế giới, khu vực để xây dựng và tổ chức thực hiện thắng lợi kế hoạch công tác năm 2015.
Ngay từ đầu năm 2015, Lãnh đạo Ban Kinh tế Trung ương đã tập trung chỉ đạo các vụ, đơn vị nghiên cứu, đánh giá, rà soát, tổng kết việc triển khai thực hiện các Nghị quyết, Kết luận, Chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về lĩnh vực kinh tế-xã hội; chủ động phát hiện vấn đề; trong đó bao hàm cả những vấn đề ngắn hạn, trung hạn, dài hạn thuộc lĩnh vực kinh tế-xã hội, nhất là những nghiên cứu chiến lược, chuyên sâu làm cơ sở cho công tác tham mưu Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư trong nhiệm kỳ toàn khóa Đại hội XII của Đảng.
Trong năm, Ban Kinh tế Trung ương tập trung nghiên cứu hai định hướng: Một là, tiếp tục cụ thể hóa và củng cố sâu sắc hơn các vấn đề về kinh tế đã nêu trong dự thảo văn kiện Đại hội XII của Đảng. Ban Kinh tế Trung ương đã đề xuất những nội dung quan trọng xây dựng Dự thảo Báo cáo chính trị và Báo cáo về kinh tế-xã hội trình Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII về các vấn đề lớn như đổi mới mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế; phát triển, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Trong dự thảo văn kiện cuối cùng, chúng tôi đã đề xuất đưa thêm vào nội dung" khuyến khích tinh thần khởi nghiệp của quốc gia."
Hai là, Ban Kinh tế Trung ương chuẩn bị sẵn nhiều vấn đề liên quan đến việc triển khai Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, chuẩn bị sẵn sàng các nội dung xây dựng các nghị quyết của Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư liên quan đến phát triển kinh tế-xã hội.
Ban Kinh tế Trung ương đã tập trung nghiên cứu các đề án, chủ trương, chính sách đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả các loại hình doanh nghiệp và khởi sự kinh doanh trong quá trình tái cơ cấu nền kinh tế; định hướng chính sách phát triển công nghiệp Việt Nam giai đoạn 2016-2025, tầm nhìn đến năm 2035; chiến lược phát triển các ngành công nghiệp vật liệu phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước giai đoạn 2015-2025 và tầm nhìn năm 2035; chủ trương, chính sách phát triển ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam; chủ trương, chính sách về phát triển kinh tế vùng và liên kết vùng; chủ trương định hướng huy động và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn vốn hỗ trợ phát triển (ODA), vốn vay ưu đãi nước ngoài phục vụ phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2016-2020 và những năm tiếp theo; đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam; biến đổi dân số ở Việt Nam - Định hướng chính sách nhằm phát triển bền vững; phát triển ngành du lịch Việt Nam trở thành ngành kinh tế mũi nhọn trong phát triển bền vững.
Trong năm 2015, Ban Kinh tế Trung ương cũng đã thực hiện thẩm định phương án kết thúc đàm phán Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP); tình hình kinh tế-xã hội năm 2015, dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội năm 2016 và đánh giá thực hiện ngân sách nhà nước năm 2015, dự toán ngân sách nhà nước năm 2016; chủ trương đầu tư Dự án Cảng Hàng không quốc tế Long Thành; xây dựng Chiến lược phát triển ngành dầu khí Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2035...
- Ông có nhận định gì về tình hình và xu hướng phát triển kinh tế xã hội năm 2016?
Trưởng ban Vương Đình Huệ: Dự báo, năm 2016 kinh tế thế giới sẽ phục hồi tốt hơn dù chậm, cơ bản đã thoát được khỏi tác động tiêu cực của khủng hoảng 2008 và trở lại đà tăng trưởng trong ngắn hạn. Điều này sẽ tác động tích cực đến kinh tế vĩ mô của Việt Nam, đặc biệt là về thương mại và đầu tư.
Trong nước, kinh tế sẽ tiếp tục đà phục hồi. Kế hoạch đặt ra cho năm 2016 là đạt mức tăng trưởng 6,7%, cao hơn năm 2015. Giai đoạn tới đây, Việt Nam phấn đấu đưa kinh tế phát triển nhanh và bền vững. Đổi mới mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu kinh tế, các đột phá chiến lược sẽ được triển khai thực hiện quyết liệt hơn.
Bên cạnh đó, tình hình thế giới cũng có những tác động bất lợi cho phát triển kinh tế-xã hội của nước ta: Kinh tế Trung Quốc suy giảm và có thể tiếp tục sử dụng chính sách đồng nhân dân tệ yếu, nhập siêu của nước này khả năng tiếp tục tăng khá cao. Tình hình đó sẽ tác động đến kinh tế của nước ta.
Giá nguyên liệu dầu thô và nông sản đang ở mức thấp, khó phục hồi, tiếp tục tác động đến ngành dầu khí và ngành nông nghiệp nước ta. Việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất sẽ tác động đến nền kinh tế thế giới, nhất là các nền kinh tế mới nổi trong đó có Việt Nam. Ban Kinh tế Trung ương đang có nghiên cứu sâu về những vấn đề này, nhận định rằng tình hình đó tác động không quá lớn đối với Việt Nam.
Năm 2016 cần phải đặt trong bối cảnh giai đoạn 2016-2020. Theo tôi, năm 2016, hai trọng điểm cần được triển khai là khắc phục lệch pha của hai khu vực trong nền kinh tế đó là khu vực doanh nghiệp trong nước và khu vực FDI; khơi thông phát triển các yếu tố thị trường và các loại thị trường.
Trong năm 2016, chúng ta cần phải tập trung nỗ lực để tạo ra làn sóng đầu tư thứ hai. Làn sóng đấu tư thứ nhất là khi ban hành Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư. Bây giờ, nước ta có Luật Đầu tư sửa đổi, Luật Doanh nghiệp sửa đổi theo những nguyên tắc rất hiện đại, nội dung tiến bộ, độ minh bạch rất cao.
Các hiệp định FTA, ASEAN sẽ tạo thuận lợi trong thương mại và trong đầu tư. Hy vọng sẽ tạo được một làn sóng đầu tư thứ hai ở Việt Nam với tinh thần quốc gia khởi nghiệp. Hiện nay, Việt Nam mới có hơn 500.000 doanh nghiệp đăng ký, mong muốn cuối nhiệm kỳ tới, đến năm 2020 có 2 triệu doanh nghiệp.
Để thúc đẩy khu vực doanh nghiệp trong nước phát triển, kể cả doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp nhỏ và vừa, cùng với việc cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, trong năm 2016, chúng ta phải tác động theo chiều ngang để tất cả các doanh nghiệp đều được hưởng từ doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp nhà nước.
Áp đặt kỷ luật thị trường cho tất cả các doanh nghiệp này và phải tạo ra môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng, thuận lợi nhất.
Thứ 2, chúng ta phải tác động theo chiều dọc đến từng loại doanh nghiệp, phải thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp quốc gia với những chính sách rất cụ thể gắn với việc triển khai mạnh mẽ việc thực hiện Luật Đầu tư sửa đổi và Luật Doanh nghiệp sửa đổi. Cùng với đó là phát triển khu vực kinh tế hợp tác, sẽ khắc phục sự lệch pha của nền kinh tế.
Chúng ta phải có chính sách làm cho doanh nghiệp dân tộc mạnh lên. Làm mạnh doanh nghiệp dân tộc trước hết phải tạo môi trường kinh doanh chung mà doanh nghiệp nào cũng được hưởng, phải ứng xử với nhau theo nguyên tắc của kinh tế thị trường, lấy hiệu quả và chất lượng là tiêu chí quan trọng nhất để đánh giá hoạt động của các doanh nghiệp. Phải xây dựng được một triết lý của văn hóa của doanh nghiệp dân tộc, không phân biệt doanh nghiệp lớn hay nhỏ, doanh nghiệp Nhà nước hay tư nhân.
Tinh thần khởi nghiệp quốc gia phải được thổi vào các doanh nghiệp Việt với một tinh thần trách nhiệm cao, niềm tự hào, sự tin tưởng. Phải có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp này theo đúng nguyên tắc của thị trường và thông lệ quốc tế, không phân biệt đối xử.
Đồng thời, cần phải có chính sách kết nối được các doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp trong nước để từ đó khắc phục, làm giảm đi sự lệch pha của hai khu vực kinh tế này.
Trọng điểm thứ hai, theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XII tới đây là xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hiện đại và hội nhập quốc tế, vận hành đồng bộ và đầy đủ theo các nguyên tắc và quy luật của kinh tế thị trường, giải quyết hài hòa mối quan hệ của nhà nước và thị trường: Thị trường đóng vai trò chủ yếu trong phân bổ các nguồn lực.
Nhà nước tạo dựng môi trường, thể chế, chính sách; việc can thiệp của Nhà nước vào nền kinh tế cũng phải tôn trọng các quy tắc thị trường. Kiên trì thúc đẩy để có một hệ thống thị trường đồng bộ, quy mô, cơ cấu và thể chế phải đặt trong bối cảnh hội nhập quốc tế; khơi thông phát triển các yếu tố thị trường và các loại thị trường, bao gồm thị trường hàng hóa dịch vụ, thị trường tài chính, thị trường lao động, thị trường bất động sản và thị trường khoa học công nghệ. Nếu không tập trung giải quyết các vấn đề này, kinh tế chúng ta sẽ chưa thể hết khó khăn trong giai đoạn tới.
- Những nhiệm vụ công tác trọng tâm của Ban Kinh tế Trung ương năm 2016 là gì, thưa ông?
Trưởng ban Vương Đình Huệ: Như đã dự báo, năm 2016, kinh tế thế giới tiếp tục đà phục hồi nhưng tốc độ chậm, tiềm ẩn nhiều rủi ro và thách thức. Trong nước, nền kinh tế được dự báo tiếp tục ổn định và tăng trưởng cao hơn năm 2015.
Đồng thời, năm 2016 là năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng và Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2016-2020 với nhiều thuận lợi và khó khăn đan xen đòi hỏi phải có những giải pháp chính sách để khắc phục cả trong năm 2016, trong trung hạn và dài hạn.
Với vai trò là cơ quan tham mưu chiến lược của Đảng về lĩnh vực kinh tế-xã hội, Ban Kinh tế Trung ương xác định sẽ tập trung triển khai đồng bộ các nhiệm vụ công tác trong năm 2016, hướng tới triển khai các nhiệm vụ mang tính chiến lược cho cả giai đoạn 2016-2020.
Năm 2016, Ban Kinh tế Trung ương sẽ tập trung triển khai nghiên cứu, đề xuất các chủ trương phát triển kinh tế-xã hội tuyến biên giới đất liền; định hướng chính sách công nghiệp quốc gia; chủ trương, chính sách phát triển các ngành công nghiệp vật liệu phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước giai đoạn 2015-2025 và tầm nhìn năm 2035.
Ban cũng triển khai nghiên cứu, đề xuất chủ trương thành lập cơ quan chuyên trách làm đại diện chủ sở hữu đối với doanh nghiệp nhà nước; định hướng chính sách dân số đối với phát triển bền vững; phát triển ngành du lịch Việt Nam trở thành ngành kinh tế mũi nhọn trong phát triển bền vững; các chủ trương, chính sách lớn để nền kinh tế phát triển nhanh và bền vững khi Việt Nam tham gia Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC).
Bên cạnh đó, Ban sẽ triển khai công tác thẩm định Báo cáo tình hình kinh tế-xã hội năm 2016, dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội năm 2017 và đánh giá thực hiện ngân sách nhà nước năm 2016, dự toán ngân sách nhà nước năm 2017; các báo cáo về đặc khu kinh tế và các báo cáo khác theo yêu cầu của Bộ Chính trị, Ban Bí thư./.
- Trân trọng cảm ơn Trưởng ban./.
