Nhận lời mời của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Chủ tịch Thượng viện Australia, bà Sue Lines thăm chính thức Việt Nam từ ngày 24 đến 30/8/2024.
Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Australia phát triển ngày càng mạnh mẽ, nhất là từ khi hai nước thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện vào tháng 3/2024.
Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện - dấu mốc mới trong quan hệ Việt Nam-Australia
Việt Nam và Australia chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 26/2/1973. Kể từ đó đến nay, hai nước đã xây dựng một mối quan hệ mạnh mẽ và bền bỉ với lợi ích đa dạng và ngày càng tăng. Hiện nay Việt Nam được coi là một trong những đối tác song phương quan trọng nhất của Australia.
Hợp tác giữa Việt Nam và Australia có những bước phát triển tốt đẹp, nhất là từ khi hai bên nâng cấp quan hệ song phương lên mức Đối tác Toàn diện vào năm 2009 và ký Tuyên bố về quan hệ Đối tác Toàn diện tăng cường vào năm 2015.
Tháng 3/2018, nhân chuyến thăm chính thức Australia của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, hai nước chính thức nâng cấp quan hệ lên mức Đối tác Chiến lược, mở ra trang mới trong quan hệ song phương. Từ đây, quan hệ hai nước đã chứng kiến những bước phát triển mạnh mẽ, toàn diện, mang tầm chiến lược trên tất cả các lĩnh vực.
Trong chuyến thăm chính thức Australia của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam vào tháng 3/2024, hai bên đã ra Tuyên bố chung về việc nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện.
Đặc biệt, trong chuyến thăm chính thức Australia của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam vào tháng 3/2024, hai bên đã ra Tuyên bố chung về việc nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện, tạo khuôn khổ tăng cường, làm sâu sắc hơn nữa quan hệ hợp tác, đáp ứng nguyện vọng chung, vì lợi ích chung của nhân dân hai nước, vì hòa bình, ổn định, hợp tác, phát triển trong khu vực và trên thế giới.
Tuyên bố chung của chuyến thăm đã đề ra phương hướng "6 điểm hơn" gồm: tin cậy chính trị, ngoại giao cao hơn, chiến lược hơn; hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư bao trùm, thực chất, hiệu quả hơn; thúc đẩy hợp tác khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh mạnh mẽ hơn; hợp tác văn hóa, giáo dục đào tạo, môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu toàn diện, sâu sắc hơn; giao lưu nhân dân, kết nối giữa các thế hệ rộng mở, chân thành hơn; hiểu nhau, thông cảm và chia sẻ nhiều hơn về an ninh-quốc phòng, hướng tới hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển trong khu vực và trên thế giới.
Việt Nam và Australia cam kết tiếp tục phát triển quan hệ trên tất cả các lĩnh vực và thúc đẩy mối quan hệ được nâng cấp trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, chủ quyền, độc lập, toàn vẹn lãnh thổ và tôn trọng hệ thống chính trị của mỗi nước.
Việc Việt Nam và Australia nâng cấp quan hệ là bước phát triển tự nhiên và phù hợp với tầm mức quan hệ giữa hai nước sau hơn 50 năm xây dựng và phát triển.
Thời gian qua, trao đổi đoàn, tiếp xúc cấp cao, các cấp giữa hai nước diễn ra thường xuyên, góp phần duy trì tin cậy chính trị, đồng thời thúc đẩy hợp tác trong nhiều lĩnh vực giữa hai nước.
Gần đây nhất, Chủ tịch Thượng viện Australia Sue Lines đã thay mặt lãnh đạo Nhà nước, Chính phủ và Nghị viện Australia tham dự lễ Quốc tang Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (ngày 25/7/2024).
Chủ tịch Thượng viện Australia Sue Lines đánh giá Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đóng vai trò quan trọng trong mối quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện giữa hai nước.
Trong buổi tiếp Chủ tịch Thượng viện Australia Sue Lines (chiều ngày 24/7/2024), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính bày tỏ cảm ơn chân thành tới Chủ tịch Thượng viện, Lãnh đạo, Chính phủ và nhân dân Australia đã gửi lời chia buồn tới Chính phủ và nhân dân Việt Nam.
Tại buổi tiếp, lãnh đạo hai nước đã trao đổi một số định hướng chính về quan hệ hợp tác giữa hai nước và nhất trí tiếp tục thúc đẩy các lĩnh vực hợp tác chính, trong đó có các lĩnh vực truyền thống như chính trị, quốc phòng-an ninh, kinh tế-thương mại-đầu tư, giao lưu nhân dân, khoa học-công nghệ cũng như các lĩnh vực mới như ứng phó với biến đổi khí hậu, chuyển đổi năng lượng công bằng, chuyển đổi số, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, khai khoáng… từ đó tăng cường hơn nữa lòng tin chiến lược, xứng với tầm vóc quan hệ và mong muốn của lãnh đạo và nhân dân hai nước.
Hiện nay, các cơ chế hợp tác song phương giữa hai nước được triển khai linh hoạt cả trực tiếp và trực tuyến. Hiện có trên 20 cơ chế hợp tác song phương được duy trì linh hoạt, trong đó có các cơ chế quan trọng như: họp thường niên hai Thủ tướng, hai Bộ trưởng Ngoại giao, hai Bộ trưởng Quốc phòng, và Hội nghị Đối tác kinh tế và các hợp tác giữa các địa phương.
Quan hệ hợp tác giữa Quốc hội Việt Nam và Nghị viện Australia cũng phát triển tốt đẹp trên cả bình diện song phương và tại các diễn đàn nghị viện đa phương. Hai bên đang tích cực phối hợp triển khai Thỏa thuận hợp tác giữa Quốc hội Việt Nam và Nghị viện Australia ký năm 2022.
Về hợp tác đa phương, hai nước hợp tác tốt tại các diễn đàn khu vực và quốc tế như Liên hợp quốc, Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC), Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN)…
Việt Nam ủng hộ Australia ứng cử vào vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2013-2014 và Hội đồng Tổ chức Hàng hải Thế giới (IMO) nhiệm kỳ 2016-2017…
Australia ủng hộ Việt Nam làm thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2014-2016, 2023-2025; thành viên Ủy ban liên Chính phủ Công ước Bảo vệ Di sản Văn hóa Phi vật thể của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) (tháng 7/2022) nhiệm kỳ 2022-2026, phối hợp chặt chẽ trên cương vị đồng Chủ tịch Chương trình Đông Nam Á của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) giai đoạn 2022-2025…
Hợp tác kinh tế, thương mại luôn được thúc đẩy
Hợp tác kinh tế, thương mại là điểm sáng trong quan hệ hai nước. Việt Nam và Australia đều là những đối tác thương mại hàng đầu của nhau. Năm 2021, tổng kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam-Australia lần đầu tiên vượt ngưỡng 12,4 tỷ USD, tăng 49,4% so với năm 2020 bất chấp ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Năm 2022 đạt 15,6 tỷ USD; năm 2023 đạt 13,8 tỷ USD; 7 tháng năm 2024 đạt 8,23 tỷ USD.
Đánh giá về triển vọng giao thương giữa hai nước, các chuyên gia đều cho rằng hai nước đang đứng trước những cơ hội hợp tác lớn bởi hai nước đều là thành viên của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) - một thỏa thuận thương mại thế hệ mới bao trùm và cởi mở.
Bên cạnh đó, Việt Nam và Australia đang triển khai thực hiện Chiến lược tăng cường gắn kết kinh tế, kèm theo Lộ trình thúc đẩy quan hệ thương mại và đầu tư giữa hai nước trong giai đoạn 2021-2025. Chiến lược này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ và củng cố hệ thống thương mại toàn cầu dựa trên các yếu tố luật lệ quốc tế, là cơ sở để đẩy mạnh thương mại tự do và cùng hợp tác giải quyết các thách thức chung. Chiến lược tăng cường gắn kết kinh tế hướng tới mục tiêu tăng gấp đôi đầu tư hai chiều và trở thành một trong 10 đối tác thương mại hàng đầu của nhau.
Về đầu tư, tính lũy kế đến 20/7/2024, Australia có 655 dự án đầu tư với tổng vốn đầu tư hơn 2 tỷ USD, đứng thứ 20/147 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam, tập trung ở các lĩnh vực chế biến, chế tạo, dịch vụ lưu trú, y tế, trợ giúp xã hội và nông, lâm, thủy sản.
Ở chiều ngược lại, tính đến hết năm 2023, Việt Nam có 92 dự án đầu tư sang Australia với tổng vốn đầu tư là 552,7 triệu USD, đứng thứ 11/80 quốc gia và vùng lãnh thổ, chủ yếu trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp, bán buôn bán lẻ, chế biến chế tạo. Các dự án đầu tư tiêu biểu của Việt Nam là: Tập đoàn TH, Tập đoàn An Viên ở Bắc Australia; Tập đoàn Vinfast ở Melbourne; VietJet ký thỏa thuận đầu tư hạ tầng sân bay ở Melbourne và đã mở đường bay trực tiếp với các thành phố lớn của Australia như Sydney, Melbourne...
Về viện trợ phát triển chính thức (ODA), từ lâu Australia đã luôn dành cho Việt Nam nguồn viện trợ ODA ổn định. Trong vòng hơn 50 năm kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, Australia đã hỗ trợ ODA cho Việt Nam tổng cộng 3 tỷ đôla Australia (AUD) (khoảng 47 nghìn tỷ đồng).
Những năm gần đây, không ít nước phương Tây cắt giảm, song Australia vẫn giữ ODA cho Việt Nam. ODA của Chính phủ Australia dành cho Việt Nam tập trung vào các lĩnh vực đổi mới sáng tạo; hỗ trợ sự phát triển và sử dụng có hiệu quả lực lượng lao động có tay nghề cao; tăng cường việc trao quyền kinh tế cho nữ giới, bao gồm đồng bào thiểu số; ứng phó với đại dịch COVID-19; tạo điều kiện thuận lợi và thu hút sự tham gia của khu vực tư nhân trong phát triển kinh tế-xã hội.
Ngoài ra, hợp tác giữa hai nước trong các lĩnh vực an ninh, quốc phòng, giáo dục-đào tạo, lao động, nông nghiệp... cũng luôn phát triển tốt đẹp và có nhiều tiềm năng. Hai lĩnh vực hợp tác có nhiều tiềm năng giữa hai nước hiện nay là khai thác khoáng sản và viễn thông.
Một trụ cột hợp tác được tăng cường giữa Australia và Việt Nam trong thời gian qua là chuyển đổi năng lượng xanh.
Australia đang hợp tác với Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam để chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ hoàn thiện pháp luật về khai thác khoáng sản do khai khoáng là lĩnh vực mà Australia có thế mạnh. Phía Australia kỳ vọng có thể hỗ trợ Việt Nam trong việc xây dựng một hệ thống cáp quang đáng tin cậy kết nối Việt Nam với thế giới.
Một trụ cột hợp tác khác được tăng cường giữa Australia và Việt Nam trong thời gian qua là chuyển đổi năng lượng xanh. Trong chuyến thăm đến Việt Nam vào tháng 6/2023, Thủ tướng Australia Anthony Albanese đã công bố quan hệ đối tác mới trị giá 105 triệu AUD mà phía Australia gọi là "Aus for growth." Quan hệ đối tác này chủ yếu xoay quanh quá trình chuyển đổi năng lượng xanh để hỗ trợ những nỗ lực của Việt Nam xây dựng các chuỗi cung ứng xanh, vì đây sẽ là điều cần thiết để giao thương trong nền kinh tế tương lai.
Tiếp đó, vào tháng 8/2023, Bộ trưởng Ngoại giao Australia Penny Wong trong chuyến thăm đến Việt Nam đã công bố gói hỗ trợ trị giá 95 triệu AUD để giúp Việt Nam ứng phó với biến đổi khí hậu, đặc biệt là đối với khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
Theo Chủ tịch Cơ quan Năng lượng sạch (CER) của Australia, ông David Parker cho biết Australia đã bắt đầu đặt nền móng phát triển thị trường tín chỉ carbon từ cách đây 12 năm, và Australia luôn sẵn sàng hỗ trợ, cũng như mong muốn thúc đẩy quan hệ hợp tác với Việt Nam trong lĩnh vực này.
Hiện cả hai nước đều đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và hai nước có rất nhiều điều để học hỏi lẫn nhau trong lĩnh vực này.
Về hợp tác khoa học-công nghệ, trong thời gian qua, Chính phủ Australia đã thông qua nhiều chương trình hỗ trợ giúp Việt Nam xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, tăng cường ứng dụng, phát triển khoa học, công nghệ và công nghệ số.
Thời gian tới, Bộ Khoa học và Công Nghệ Việt Nam cùng Bộ Công nghiệp, Khoa học và Tài nguyên Australia tiếp tục phối hợp quản lý, triển khai hiệu quả các chương trình hợp tác để phát triển, kết nối mạnh mẽ hơn nữa hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của hai nước, phục vụ thiết thực các mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế-xã hội bền vững dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, cũng như thúc đẩy hơn nữa quan hệ hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực này.
Về giáo dục, hiện có khoảng 31.000 sinh viên và nghiên cứu sinh Việt Nam đang học tập tại Australia. Hai nước đã ký kết khoảng 50 chương trình liên kết, đào tạo liên thông, khoảng 200 văn kiện hợp tác, nghiên cứu chung giữa các trường Đại học, viện nghiên cứu hai nước.
Tháng 10/2021, hai nước đã ký thỏa thuận bổ sung Chương trình Phát triển Nguồn nhân lực Việt Nam-Australia giai đoạn 2021-2025, trị giá 50,1 triệu AUD.
Tình hữu nghị giữa hai nước còn được vun đắp nhờ sự phát triển tốt đẹp của các cặp địa phương kết nghĩa, như Thành phố Hồ Chí Minh và bang Queensland, Đà Nẵng và thành phố Gold Coast…
Đến nay, đã có 15 cặp địa phương kết nghĩa. Các bang và vùng lãnh thổ Australia đẩy mạnh triển khai Chiến lược hợp tác Đông Nam Á, trong đó coi trọng và ưu tiên Việt Nam. 4/8 bang đã mở Văn phòng Thương mại và Đầu tư tại Việt Nam.
Với những nền tảng quan hệ tốt đẹp trong hơn 50 năm qua, chắc chắn quan hệ Việt Nam-Australia sẽ tiếp tục được vun đắp và ngày càng bền vững.
Chuyến thăm chính thức Việt Nam của Chủ tịch Thượng viện Australia Sue Lines (từ ngày 24 đến 30/8/2024) được kỳ vọng vạch ra một chương trình hợp tác cụ thể, để đưa quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện Việt Nam-Australia phát triển thực chất hơn nữa, góp phần đưa quan hệ hai nước tới những dấu mốc mới./.