Sau nhiều lần trì hoãn và gia hạn, đến nay, tiến độ tổng thể của hệ thống thu phí tự động không dừng (ETC) ở các trạm thu phí BOT vẫn chậm so với yêu cầu.
Nhiều ý kiến cho rằng phải chăng việc xin lùi thời hạn này liệu có cố tình trì hoãn để thu phí thủ công nhằm tránh sự kiểm soát của Nhà nước? Và, cơ quan quản lý Nhà nước sẽ có biện pháp mạnh tay gì để nhà đầu tư BOT phải ráo riết lắp đặt?
Khó đủ đường
Được biết, Dự án thu phí tự động không dừng giai đoạn 1 có tổng mức đầu tư 2.036 tỷ đồng bắt đầu triển khai từ cuối tháng 11/2014 dự kiến cung cấp dịch vụ cho 44 trạm BOT. Đến thời điểm này, Bộ Giao thông Vận tải đã tiến hành đàm phán, ký kết phụ lục hợp đồng BOT với 35/39 trạm, 4 trạm đang tiếp tục đàm phán (trong 44 trạm có 5 trạm do Tổng công ty phát triển đường cao tốc Việt Nam-VEC quản lý không phải ký phụ lục hợp đồng). Các trạm thu phí thuộc dự án giai đoạn 1 đã cơ bản lắp đặt và vận hành hệ thống ETC.
Dự án giai đoạn 2 gồm 33 trạm, Bộ Giao thông Vận tải đã tổ chức đấu thầu rộng rãi quốc tế và đã lựa chọn liên danh Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội (Viettel) và một số doanh nghiệp về công nghệ là nhà đầu tư thực hiện dự án, hiện nay liên danh nhà đầu tư đang hoàn thiện các thủ tục xin phép Thủ tướng Chính phủ thành lập doanh nghiệp dự án để triển khai các bước tiếp theo tuân thủ quy định.
Thừa nhận dự án còn nhiều khó khăn, vướng mắc có nguy cơ ảnh hưởng đến tiến độ, lãnh đạo Bộ Giao thông Vận tải chỉ ra nguyên nhân chính là doanh thu hoàn vốn cho dự án ETC không như dự kiến ban đầu do tiến độ ký hợp đồng dịch vụ, trích doanh thu còn chậm; nhiều dự án BOT sụt giảm doanh thu so với phương án tài chính ban đầu cũng làm ảnh hưởng đến nguồn thu của dự án.
Bên cạnh đó, phía Bộ Giao thông Vận tải cho rằng những vướng mắc liên quan đến việc đàm phán tỷ lệ trích doanh thu giữa nhà đầu tư BOT và đơn vị cung cấp dịch vụ thu phí tự động không dừng (hợp đồng dịch vụ) hay số lượng phương tiện dán thẻ (e-tag) và nộp tiền vào tài khoản giao thông để tham gia dịch vụ thu phí tự động không dừng chưa cao cũng làm tiến độ thu phí ETC vẫn “dậm chân tại chỗ.”
[Bộ GTVT: Tỷ lệ xe ôtô dán thẻ thu phí tự động không dừng quá thấp]
Đối với dự án giai đoạn 2, phía Bộ Giao thông Vận tải cho biết, mặc dù việc lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ thu phí không dừng đã được Tổng cục Đường bộ hoàn thành từ tháng 5/2019, tuy nhiên đến thời điểm này nhà đầu tư chưa hoàn thiện thủ tục thành lập doanh nghiệp dự án theo quy định, dẫn đến chưa đủ cơ sở pháp lý để thực hiện các bước tiếp theo như thiết kế bản vẽ thi công, ký hợp đồng tín dụng, thi công lắp đặt thiết bị…
Chính những vướng mắc và khó khăn trên, Công ty Trách nhiệm hữu hạn VETC - nhà đầu tư dự án thu phí ETC đã có các văn bản đề xuất dừng triển khai dự án để chuyển giao cho nhà đầu tư khác hoặc Nhà nước nhận lại dự án để tiếp tục thực hiện. Tuy nhiên, Bộ Giao thông Vận tải không đồng thuận và cam kết sẽ phối hợp với các cơ quan, đơn vị có liên quan từng bước tháo gỡ các khó khăn vướng mắc với quyết tâm cao để hoàn thành dự án.
Theo phó giáo sư-tiến sỹ Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các Nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam, nhà đầu tư phải lắp đặt các hệ thống thiết bị với hàng chục tỷ đồng, phải ký hợp đồng với nhà cung cấp ETC với một khoản tiền nhất định, phải được ghi bổ sung trong hợp đồng khi dự án đã ký (phụ lục hợp đồng), được cơ quan quản lý Nhà nước cho phép.
“Phần lớn các trạm BOT hiện nay là sở hữu của Nhà nước khoảng trên 20% và trên 20% vốn của chủ đầu tư, còn lại là vốn vay ngân hàng. Do đó, nhà đầu tư phải được ngân hàng chấp thuận nên buộc phải đầu tư phải thương thảo với ngân hàng và phụ lục hợp đồng cũng phải được ngân hàng gật đầu, trong khi đó nếu phải trích (5- 7%) cho nhà cung cấp ETC thì vô lý,” ông Chủng tiết lộ.
Bộ “đe” dừng thu phí, nhà đầu tư có sợ?
Sốt ruột sau nhiều lần gia hạn tiến độ và chưa biết lúc nào có thể hoàn thành, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Giao thông Vận tải có báo cáo toàn bộ việc triển khai thu phí tự động không dừng trên toàn quốc trước ngày 31/3; phương án tổng thể triển khai dự án với mục tiêu hoàn thành trong năm 2020; trong đó làm rõ những khó khăn, vướng mắc; đề xuất rõ lộ trình, giải pháp cụ thể để triển khai đầu tư, vận hành hệ thống.
Hiện nay, Bộ Giao thông Vận tải đang triển khai thực hiện và sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ theo đúng chỉ đạo.
[Báo cáo Thủ tướng tiến độ triển khai thu phí tự động không dừng]
Cụ thể, Bộ Giao thông Vận tải sẽ rà soát lại phương án tài chính của dự án để xác định tỷ lệ trích chi phí quản lý thu phí tự động không dừng tại các dự án cao tốc do VEC quản lý làm cơ sở sớm ký kết hợp đồng dịch vụ; phối hợp với Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước để tháo gỡ khó khăn về nguồn vốn để triển khai các dự án của VEC.
Đưa ra giải pháp quyết liệt, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể cho biết, đơn vị nào gặp vướng mắc trong quá trình thục hiện, cần liên lạc trực tiếp với lãnh đạo Bộ, không chờ báo cáo bằng văn bản sẽ mất nhiều thời gian.
“VETC phải làm việc ngay với ngân hàng để tháo gỡ khó khăn giải ngân cho dự án. Nhà đầu tư BOT nào không tin tưởng VETC có thể ký hợp đồng với nhà cung cấp dịch vụ giai đoạn 2 (Liên danh Viettel),” Bộ trưởng khẳng định.
Tư lệnh ngành giao thông cũng đưa ra “tối hậu thư” khi đưa những nhà đầu tư BOT chậm thực hiện thu phí tự động không dừng và nhà cung cấp dịch vụ giai đoạn 1 vào diện giám sát đặc biệt. Nếu nhà đầu tư nào chậm ký phụ lục hợp đồng sẽ dừng thu phí.
Đối với dự án giai đoạn 2, Bộ Giao thông Vận tải yêu cầu nhà đầu tư cần tập trung, khẩn trương phối hợp cùng các cơ quan liên quan để được chấp thuận chủ trương và hoàn thiện thủ tục thành lập doanh nghiệp dự án làm cơ sở triển khai các bước tiếp theo (ký hợp đồng tín dụng, lắp đặt, vận hành hệ thống).
Ngoài ra, Bộ Giao thông Vận tải cũng kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước hướng dẫn, kiểm tra giám sát nhà cung cấp dịch vụ thu phí thực hiện các quy định pháp luật trong lĩnh vực ngân hàng đối với việc thanh toán dịch vụ thu phí tự động không dừng; kết nối tài khoản ngân hàng với tài khoản thu phí để khuyến khích chủ phương tiện dán thẻ thu phí tự động.../.