Ngày 29/7, Bảo tàng Đà Nẵng cho biết trên cơ sở nghiên cứu, thẩm định, so sánh, các nhà khoa học đã phát hiện nhiều thông tin mới về khẩu súng thần công vừa được phát hiện tại phường Hòa Hiệp Nam, quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng vào cuối tháng 5/2019.
Khẩu súng thần công bằng đồng tìm thấy ở Đà Nẵng có thân hình trụ tròn không đều. Súng có chiều dài tổng thể 174,1cm; gồm hai phần là thân súng (dài 160,3cm) và chuôi súng (dài 13,8cm) với trọng lượng khoảng 200kg.
Đường kính đáy súng giáp khối hậu là 208mm, nhỏ dần đến cổ miệng súng, rồi nở ra ở loa miệng súng với đường kính 146mm. Toàn thân súng có ba bộ phận: khoang buồng nạp thuốc súng, bầu súng và nòng súng.
Bên trong thân súng là khoảng âm của lòng súng hình trụ tròn đều, được bố trí theo trục chính tâm, dài từ miệng súng đến đáy bầu súng, có đường kính 60mm…
[Đà Nẵng phát hiện súng thần công bằng đồng từ thời nhà Nguyễn]
Trên cơ sở so sánh, nghiên cứu và đối chiếu với một số loại súng thần công có xuất xứ từ nước Anh và Hà Lan, căn cứ kiểu dáng, cấu tạo các bộ phận của súng, kỹ thuật đúc hoa văn nổi cùng các biểu tượng trong hoa văn trang trí trên thân súng, quai súng, cách bố trí lỗ thoát khí mang đậm nét loại súng đồng cổ của Hà Lan, cộng thêm phần chữ Hán chỉ khắc tay đơn sơ của triều Nguyễn ở hai trục quay để hướng dẫn pháo thủ sau mỗi lượt bắn thì có thể khẳng định, khẩu thần công được phát hiện ở Đà Nẵng có xuất xứ từ Hà Lan, nhưng được triều Nguyễn sở hữu.
Khẩu súng này rất đồng dạng về nhiều điểm với ba khẩu thần công Hà Lan được đúc vào các năm 1640, 1661, 1677-1678 đang trưng bày tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế.
Súng thần công bằng đồng từ thời nhà Nguyễn được phát hiện tại bờ biển Đà Nẵng. (Ảnh: TTXVN phát) Nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Trung Tiến (Trường Đại học Khoa học Huế) cho biết trên cơ sở nghiên cứu ban đầu, có thể khẳng định rằng khẩu súng thần công bằng đồng vừa được phát hiện tại Đà Nẵng có xuất xứ từ Hà Lan.
Tuy không ghi tên xưởng đúc và năm đúc (giống như một số súng đồng Hà Lan còn lưu giữ ở Việt Nam và một số nơi trên thế giới) nhưng khẩu súng này đồng dạng về các khía cạnh kiểu dáng, cấu tạo kỹ thuật và hoa văn trang trí với những khẩu thần công bằng đồng do Hà Lan sản xuất và du nhập vào Việt Nam.
Súng thần công bằng đồng của Hà Lan có mặt ở Việt Nam một phần theo con đường trục vớt của chúa Nguyễn từ những tàu Hà Lan bị đắm hay mắc cạn ở Đàng Trong và phần lớn theo con đường biếu tặng hay mua bán của chúa Trịnh ở Đàng Ngoài. Tất cả các con đường du nhập trên đều diễn ra vào những giữa thế kỷ XVII.
Từ cuối thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX, thư tịch và hồ sơ các bên liên quan không còn ghi nhận sự có mặt của súng thần công Hà Lan tại Việt Nam nữa. Vì thế, giống như những khẩu thần công bằng đồng xuất xứ từ Hà Lan còn lưu giữ ở Việt Nam hiện nay, khẩu thần công bằng đồng tìm thấy ở Đà Nẵng đã có tuổi đời trên dưới 350 năm.
Ông Trần Văn Chuẩn, Trưởng phòng Giáo dục Truyền thông - Bảo tàng Đà Nẵng, cho biết sau khi tiếp nhận và đưa súng thần công về bảo quản, xử lý, phục vụ cho công tác nghiên cứu, trưng bày và phát huy giá trị, Bảo tàng đã mời các nhà nghiên cứu có uy tín tham gia thẩm định để sớm đưa thông tin sơ bộ đến với công chúng.
Qua nghiên cứu, có thể thấy, dù mang trên mình lắm vết thương nhưng khẩu súng thần công bằng đồng này vẫn được chủ sở hữu là triều Nguyễn huy động vào cuộc chiến đấu bảo vệ nền độc lập và may mắn không bị lọt vào tay giặc như nhiều khẩu súng bằng đồng khác./.
