Nhắc đến vùng U Minh Thượng (Kiên Giang), thì ai cũng biết có nhiều sản vật thiên nhiên ban tặng như rùa, rắn, cá đồng…, nhất là mật ong ở miệt rừng tràm này thì nhiều vô cùng. Trước đây, muốn ăn ong, người dân vào những đám sậy hoặc rừng tràm đi tìm một lúc là có, nhưng dần ít đi, nên người dân phải làm cây gác kèo để cho ong về làm tổ. Từ đó, mới có nghề gác kèo ong đến bây giờ.
Về Tiểu khu 34 thuộc ấp Cán Gáo, xã Đông Hưng B, huyện An Minh, gặp người dân ở đây thì ai cũng biết đến nghề gác kèo ong mật. Tiểu khu này có tổng diện tích rừng tràm trên 1.296ha, thuộc rừng phòng hộ được giao khoán cho người dân để quản lý, bảo vệ và khai thác theo tỷ lệ phần trăm hàng năm nhằm phát triển kinh tế gia đình.
Đối tượng là người dân nghèo không đất sản xuất, sinh sống trên địa bàn ven rừng thuộc các ấp trên địa bàn xã Đông Hưng B, trung bình mỗi hộ được nhận khoán từ 5ha.
Gia đình ông Võ Văn Thạch là một trong tổng số 142 hộ nhận khoán đất rừng từ năm 2009 rất hiểu về “rừng” ở đây. Ông Thạch cho biết, lúc mới về nhận khoán thì có sẵn cây tràm đã trồng hơn 10 tuổi, nên cũng thuận lợi cho ong về làm tổ. Lúc đó, phần đất nhận khoán có ong làm tổ đương nhiên người khoán được hưởng lợi.
Tuy nhiên, thu hoạch mật ong rừng tự nhiên không bao lâu thì ít dần hoặc lũ ong dời tổ để “nhập cư” qua phần đất khác.
Thấy nguồn lợi từ mật ong quá nhiều mà ngày ít đi, nên không chỉ riêng ông Thạch mà nhiều người dân ở đây mới nghĩ tới việc làm kèo gác ong ngay trên phần đất nhận khoán của gia đình để “dụ” ong về.
Việc làm kèo gác ong cũng không khó, nhưng muốn có được một kèo ong thì phải qua nhiều công đoạn và đến khi gác ở vị trí nào trong rừng để ong về làm tổ mới thật sự quan trọng.
Ông Thạch cho biết, muốn có một kèo ong, trước hết phải chọn cây tràm khoảng 10 năm tuổi. Sau đó, chẻ ra đem phơi nắng khoảng 30 ngày rồi lấy sáp ong bôi vào vừa để cây không bị mau hư, vừa để dẫn dụ ong về làm tổ. Tiếp theo, đem ra rừng tràm đưa đầu kèo hướng lên ánh sáng mặt trời để đàn ong thấy mà về làm tổ.
Với ông Thạch, ngay năm đầu gác 30 kèo trên phần đất rừng tràm nhận khoán thì có 20 tổ ong về đóng. Trung bình một tổ ong cho thu về 10 lít mật và mỗi năm cho ông Thạch thu về 200 lít mật ong. Thấy hiệu quả, có thời điểm ông Thạch gác đến 60 kèo, với vài chục tổ ong, nhưng dần đàn ong ít lại.
Ông Thạch cho biết, nghề gác kèo ong lấy mật thì ai cũng mê, giúp gia đình cải thiện được cuộc sống. Với số lượng mật ong nhiều vào thời điểm năm 2011, giá chỉ 150.000 đồng/lít nhưng không có người đến mua phải tự đi bán, mỗi năm cũng cho gia đình ông thu nhập khoảng 30 triệu đồng. Còn hiện giờ, với giá mật ong lên đến 400.000-450.000 đồng/lít nhưng không có nhiều để bán.
Còn với anh Huỳnh Văn Duẩn, người hàng xóm với ông Thạch, nghề gác kèo ong lấy mật chỉ là “tay non,” nhưng cũng kiếm được kha khá tiền từ nghề này.
Anh Duẩn cho biết, lúc mới về thấy nhiều người gác kèo lấy mật bán có tiền thấy mê lắm nhưng bản thân lại không biết nghề này. Liền đó, anh Duẩn nhờ cha vợ cũng người địa phương ở vùng U Minh Thượng sang giúp một năm đầu, rồi sau đó anh học nghề lại của cha vợ nên giờ cũng có “thâm niên” hơn 7 năm làm nghề gác kèo ăn ong.
Với 40 kèo gác trong đất nhận khoán 5 ha rừng tràm, mỗi năm cũng cho gia đình anh thu về trung bình trên 20 triệu đồng. Anh Duẩn cho biết, làm nghề gác kèo ong mê lắm, vừa có tiền, vừa cũng như là thú vui, nhưng cũng… sợ. Anh Duẩn kể, do lúc đầu chưa có kinh nghiệm nhiều nên bị ong “hun” sưng húp mặt mũi.
Có lần mới gác kèo khoảng 15 ngày, khi ra thăm kèo thì tá hỏa khi nhìn thấy một cục đen ngòm có hình thù giống y như voi con, sau một lúc định hình thì mới biết đó là một tổ ong mật “khủng.” Sau đó, tổ ong “voi” này cho anh Duẩn thu về hơn 20 lít mật.
Nói thì nghe thấy dễ, nhưng thực tế từ khi gác kèo, lấy mật cũng gặp những sự cố ngoài ý muốn. Chị Nguyễn Thị Tặng (vợ anh Duẩn) kể mấy lần chưa lấy được mật suýt nhập viện cũng vì đi lấy ong mật. "Có lần anh Duẩn tay cầm đuốc hun khói để xua đàn ong, tay cầm dao, rồi kèm thùng để đựng mật trèo lên cây tràm. Nhưng chưa lấy được mật thì bị ong đốt, giật mình làm rơi cái thùng trúng ngay vào lưng chị đang đứng phía dưới. Cũng may là thùng chưa lấy được mật, chứ không thì nhập viện là cái chắc," chị Tặng kể.
Còn chuyện bị ong đốt thì chị Tặng cho rằng, nếu không bị là “không chữa được bệnh” vì “nọc” ong bây giờ nằm khắp cơ thể. Cũng vì bị ong “hun” hoài, nên giờ mỗi lần có tổ ong lớn là anh Duẩn không dám vào lấy mật mà phải nhờ đến “sư phụ” Võ Văn Thạch.
Theo nhiều người dân ở đây, cũng vì nghề gác kèo ong lấy mật tương đối dễ mà có thu nhập ổn định nên hầu hết 142 hộ gia đình ở Tiểu khu 34 đều làm nghề này. Nghề gác kèo ong không làm giàu, nhưng ngoài việc có thu nhập, còn là thú đam mê, hơn hết cũng là một nghề truyền thống đã có từ lâu đời của người dân vùng U Minh Thượng./.