Nhà báo Matt Henry và Matthew Carney của kênh ABC Australia vừa đăng bài phân tích về cuộc chiến công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc đồng thời đặt ra câu hỏi về một tương lai tồn tại hai hệ thống Internet đối nghịch nhau trên thế giới.
Trong không gian yên tĩnh tại một văn phòng nằm sâu bên trong khu chợ điện tử Huaqiangbei ở Đặc khu kinh tế Thâm Quyến (Trung Quốc), kỹ sư Xiong Chang lấy từ hộc tủ ra một mảnh kim loại nhỏ và đặt chúng lên bàn phía sau chỗ ông đang ngồi.
Mảnh kim loại thoạt nhìn không có vẻ gì là đặc biệt, nhưng lại chính là ví dụ mạnh mẽ nhất giải thích lý do vì sao công ty công nghệ khởi nghiệp của ông Chang, có xuất phát điểm từ Anh, lại lựa chọn đặt văn phòng ở “Thung lũng Silicon của Trung Quốc.”
[Thương chiến Mỹ-Trung và chính sách thương mại "ăn miếng trả miếng"]
Ông Chang nói: “Tại Mỹ, báo giá cho mảnh kim loại này sẽ rơi vào khoảng vài nghìn USD và rất có khả năng bạn phải chờ đặt hàng từ hai đến ba tuần. Cũng là mảnh kim loại này, tại đây, chúng tôi chỉ phải chờ nhà máy sản xuất trong vòng ba ngày với mức giá chưa tới 100 USD.”
Công ty của ông Chang đang chế tạo mẫu robot nông nghiệp diệt cỏ dại bằng cách phun dầu nóng.
Công nghệ này có khả năng giải quyết triệt để vấn đề cỏ dại kháng thuốc diệt cỏ, hiện đang hoành hành tại rất nhiều các trang trại trên thế giới.
Đây là một trong số ngày càng nhiều các công ty khởi nghiệp công nghệ lựa chọn đặt trụ sở tại Thâm Quyến, địa phương liền kề với Hong Kong (Trung Quốc).
Thung lũng Silicon của Trung Quốc
Trước những năm 1980, Thâm Quyến là một làng chài vắng vẻ với chưa tới 100.000 cư dân.
Ngày nay, đây là một đô thị rộng lớn với các rất nhiều tòa tháp cao tầng và là nơi sinh sống của 12,5 triệu cư dân.
Thâm Quyến cũng đã trở thành “quê hương” của rất nhiều “ông lớn công nghệ” Trung Quốc, bao gồm cả Huawei - một trong những “gã khổng lồ” công nghệ lớn nhất hành tinh.
Ông Chang nói: “Huaqiangbei, chợ điện tử lớn nhất thế giới, là ‘thánh địa của các mặt hàng thiết bị phần cứng,’ nơi bạn có thể tìm thấy các bộ phận để chế tạo ra bất kỳ loại thiết bị điện tử nào. Tất cả đều có thể tìm thấy ở cùng một chỗ, với quy mô lớn."
Mặc dù Mỹ từ lâu đã chiếm lợi thế lớn nhất thế giới về mảng công nghệ, nhưng Trung Quốc đang đuổi kịp với tốc độ nhanh chóng thông qua việc đầu tư mạnh vào AI, robotic, mạng viễn thông 5G và 6G, các thiết bị vi mạch và công nghệ giám sát.
Tổng thống Mỹ Joe Biden đang lên kế hoạch phát hành một gói tài chính trị giá 330 tỷ USD để đầu tư vào hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D).
Những gì mà nước Mỹ đã và đang thực hiện cho thấy cuộc cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc không khác gì một trận chiến để “giành chiến thắng trong thế kỷ XXI.”
Cái gọi là “chiến tranh lạnh về công nghệ” đã nhanh chóng trở thành một chiến trường trong cuộc cạnh tranh siêu cường giữa Mỹ và Trung Quốc.
Để kiềm chế sự trỗi dậy như là một cường quốc công nghệ của Trung Quốc, Mỹ đã tìm các biện pháp hạn chế sự phát triển của các công ty và cá nhân Trung Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ.
Công ty Huawei của Trung Quốc bị cấm tham gia vào hoạt động triển khai mạng 5G ở Mỹ và các công ty Mỹ không được phép cung cấp phần mềm và linh kiện cho các công ty công nghệ Trung Quốc.
Năm ngoái, chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ban hành lệnh cấm TikTok - phần mềm chia sẻ video nổi tiếng thế giới - được hoạt động tại Mỹ, với lý do lo ngại phần mềm này có thể thay mặt Nhà nước Trung Quốc đánh cắp dữ liệu cá nhân của người dùng.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cảnh báo rằng những cuộc giao tranh giữa đôi bên chỉ càng khiến cho “ bức màn sắt kỹ thuật số” ngày càng che phủ nhiều hơn giữa Trung Quốc và các quốc gia phương Tây.
Thậm chí, một số tin rằng thế giới hiện đang bị phân tách thành hai hệ sinh thái công nghệ cạnh tranh và loại trừ lẫn nhau, mỗi hệ sinh thái bao gồm mạng Internet, phần cứng, giao tiếp cộng đồng và nền tảng tài chính riêng.
Apjit Walia, Giám đốc Chiến lược công nghệ của Ngân hàng Deutsche, nói: “Cuộc chiến công nghệ là một thế giới, trong đó bạn có hai nhóm quốc gia với hai tiêu chuẩn đối nghịch. Cho dù đó là cách mà bạn sử dụng máy tính cá nhân (PC), hay là cách mà bạn giao tiếp với các thiết bị điện tử cầm tay. Với mọi thứ được thực hiện bằng công nghệ, bạn sẽ bắt đầu có hai tiêu chuẩn."
Hai hệ thống Internet
Vào năm 2019, Giám đốc điều hành mạng xã hội Facebook, Mark Zuckerberg, đã đứng trước một khán phòng của Đại học Georgetown và đưa ra lời cảnh báo rằng Trung Quốc đang phát triển một thế giới trực tuyến, hoàn toàn xa lạ với các quốc gia phương Tây, với các giá trị và nền tảng của riêng nước này.
Ông nói: “Trung Quốc xây dựng một hệ thống Internet của riêng họ, tập trung vào các giá trị khác nhau và đang xuất khẩu tầm nhìn của họ về hệ thống Internet này sang các quốc gia khác."
Trên thực tế, WeChat - nền tảng truyền thông xã hội của Trung Quốc, thị trường mua bán trực tuyến Alibaba và công cụ tìm kiếm Baidu - đã tạo ra một không gian mạng khác biệt với không gian mạng do các ông lớn công nghệ của Mỹ như Facebook, Amazon và Google thống trị.
James Green, cựu Bộ trưởng phụ trách các vấn đề thương mại tại Đại sứ quán Mỹ ở Trung Quốc, cho biết sự phân hóa Internet của Trung Quốc đã diễn ra khoảng một thập kỷ trước.
Ông nói: “Phía Trung Quốc quyết định rằng vì lý do ổn định trong nước, Internet của Trung Quốc phải tách biệt với Internet toàn cầu. Tôi nghĩ rằng ban lãnh đạo Trung Quốc nhìn nhận là có một số công nghệ mà họ không muốn cho người nước ngoài tham gia, vì vậy họ bắt đầu loại bỏ chúng.”
Các nền tảng công nghệ như Facebook và Google đã bị cấm hoạt động tại Trung Quốc do các nhà lãnh đạo nước này muốn tạo ra một “thị trường bảo vệ” cho các công ty công nghệ trong nước, sẵn sàng phục vụ các yêu cầu chính trị của Bắc Kinh.
Ông Green nói: “Tôi nghĩ rằng các phản ứng của chính quyền ông Trump về những gì mà họ đã làm với Huawei và các thiết bị bán dẫn, theo một cách nào đó, là lẽ tất nhiên.”
Việc Trung Quốc xây dựng hệ sinh thái công nghệ của riêng nước này đã được mở rộng ra cả ngoài nền tảng Internet, sang hệ điều hành, mạng kiến trúc CPU, kết nối vệ tinh và hệ thống thanh toán. Một số trong đó thậm chí có khả năng tương tác nhỏ cùng các công ty tương đương của phương Tây.
Các biện pháp trừng phạt của chính quyền cựu Tổng thống Trump có thể đã làm tổn hại đến hoạt động kinh doanh mảng điện thoại di động của Huawei, bằng cách cắt đứt quyền truy cập của nhà sản xuất điện thoại Trung Quốc vào hệ điều hành di động của Google Android (OS), nhưng theo Giám đốc điều hành nhóm kinh doanh tiêu dùng của Huawei Richard Yu, động thái này buộc công ty phải tập trung vào phát triển hệ điều hành Harmony OS của riêng mình.
Huawei cũng đã bắt đầu sản xuất điện thoại không sử dụng vi mạch của Mỹ.
Chủ tịch Tập Cận Bình đang thúc đẩy Trung Quốc đạt khả năng tự cung tự cấp công nghệ trong các lĩnh vực như sản xuất vi mạch để thoát khỏi sự phụ thuộc vào Mỹ.
Theo bà Walia, sự phân chia kỹ thuật số ngày càng tăng giữa Mỹ và Trung Quốc có thể sớm buộc các cá nhân, công ty và thậm chí là các quốc gia phải lựa chọn một hệ thống hoặc chịu chi phí cho việc phân chia đồng sử dụng cả hai chế độ công nghệ.
Nhà lãnh đạo của Deutsche Bank nói: “Các công ty và tổ chức… sẽ phải tìm cách để có cả hai hệ kiến trúc và hai bộ tiện ích. Điều tương tự cũng xảy ra với các thiết bị cầm tay. Liệu người dùng có phải sử dụng hai chiếc điện thoại khác nhau? Một chiếc để dùng WeChat và một chiếc khác để dùng Gmail? Đó là một kịch bản kỳ quặc nhưng có thể trở thành hiện thực vào một thời điểm nào đó."
Rõ ràng cuộc chiến công nghệ đang gây tổn thất cho cả hai phía và khiến cả thế giới phải “trả giá.”
Báo cáo của Deutsche Bank ước tính, trong vòng 5 năm tới, chi phí của cuộc chiến công nghệ sẽ là hơn 3.500 tỷ USD.
Hệ thống tài chính đối nghịch
Hệ thống tài chính toàn cầu đang nổi lên như một mặt trận mới và đột phá trong cuộc chiến công nghệ.
Một phương tiện quan trọng để Mỹ kiểm soát hệ thống tài chính toàn cầu hiện nay là thông qua mạng thanh toán quốc tế Swift. Mỗi ngày, hệ thống này xử lý khoảng 5.000 tỷ USD giao dịch trên toàn thế giới.
Nếu chính quyền ông Biden lựa chọn sử dụng hệ thống Swift như một loại “vũ khí tối thượng” thì Mỹ có thể tạo ra lệnh trừng phạt hoặc gần như loại bỏ toàn bộ giao dịch của các ngân hàng Trung Quốc và các tập đoàn lớn ra khỏi thị trường tài chính quốc tế, tạo ra một sự hủy diệt to lớn cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Giáo sư Aditi Kumar, thuộc Trường Đại học Harvard Kennedy, cho rằng: “Việc kiểm soát cơ sở hạ tầng này cho phép Mỹ giữ quyền lực to lớn trong hoạt động theo dõi các dòng tài chính trên toàn cầu, cũng như có khả năng ngăn chặn các thực thể tiếp tục được sử dụng cơ sở hạ tầng này.”
Chính hệ thống Swift đã cho phép Mỹ bắt giữ và buộc tội Giám đốc tài chính của Huawei Mạnh Vãn Châu, với cáo buộc vi phạm các lệnh trừng phạt của Mỹ chống lại Iran.
Bà Mạnh Vãn Châu hiện vẫn bị quản thúc tại gia ở Canada. Vụ việc của bà gây phẫn nộ cho giới lãnh đạo Trung Quốc và đã có những hành động trả đũa bằng cách bắt giữ các công dân Canada ở Trung Quốc.
Phản ứng trước động thái này của Mỹ, Trung Quốc đã tạo ra một đồng tiền kỹ thuật số quốc gia riêng - đồng nhân dân tệ kỹ thuật số. Năm 2020, Trung Quốc trở thành nền kinh tế lớn đầu tiên thử nghiệm đồng tiền kỹ thuật số quốc gia ở 4 thành phố trực thuộc.
Mục đích của Trung Quốc là quốc tế hóa hệ thống mới này càng nhanh càng tốt, để giảm bớt sự phụ thuộc của thế giới vào đồng USD và hệ thống Swift.
Ông Qu Qiang của Viện Tiền Tệ Quốc tế Trung Quốc nói: “Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số sẽ thúc đẩy thương mại, bạn biết đấy, ảnh hưởng của chúng tôi sẽ ngày càng lớn hơn. Giờ đây với đồng tiền kỹ thuật số, bạn bè của chúng tôi ở Myanmar, Lào... có thể tải ứng dụng xuống và sau đó đưa tiền của mình vào một đại lý trao đổi được ủy quyền và phát hành tiền kỹ thuật số của Trung Quốc. Họ có thể sử dụng tiền kỹ thuật số để tham gia các giao dịch ngay lập tức.”
Giáo sư Kumar cho rằng bước đi này của Bắc Kinh đã khiến Washington lo lắng.
Ông nói: "Bắc Kinh sẽ có khả năng tránh được sự theo dõi và các lệnh trừng phạt của Mỹ. Với cơ sở hạ tầng kỹ thuật số do Trung Quốc phát triển, Mỹ có thể mất khả năng giám sát hoặc trừng phạt."
Trung Quốc đang dần vượt Mỹ?
Tại Thâm Quyến, cuộc chiến thương mại với Mỹ dường như không ảnh hưởng nhiều tới tốc độ đổi mới của Trung Quốc.
Doanh nhân người Mỹ Garrett Winther, người hiện có danh mục đầu tư gồm 200 công ty khởi nghiệp trong trung tâm công nghệ kỹ thuật cao ở Thâm Quyến, cho biết: “Từ quan điểm cơ khí hay kỹ thuật, nơi đây giống như là trung tâm của mọi thứ được tạo ra trong thế giới vật chất.”
Hai năm trước, Trung Quốc đã đạt được một cột mốc quan trọng, vượt qua Mỹ về số lượng bằng sáng chế toàn cầu mà nước này nộp lần đầu tiên.
Trung Quốc đã đăng ký gần 60.000 bằng sáng chế, nhiều hơn 1.000 bằng so với Mỹ, và gần như toàn bộ số đó đều đến từ Thâm Quyến.
Ông Winther cho biết thực tế rất nhiều kỹ sư Trung Quốc có kinh nghiệm chuyên môn và kiến thức tốt.
Ông nói: "Luôn luôn có những thăng trầm kinh tế, nhưng động lực cơ bản xuất hiện trong nền văn hóa của Trung Quốc hiện tại là tiếp tục thúc đẩy các cơ hội mới và tăng trưởng mới, mà tôi nghĩ rằng chúng ta thậm chí còn chưa biết đến."
Mỹ tin rằng nước này luôn có thể chiếm ưu thế và duy trì lợi thế công nghệ của mình trong dài hạn. Nhưng Trung Quốc đang chi tiêu rất nhiều cho các hoạt động nghiên cứu công nghệ cao.
Cường quốc lớn thứ hai thế giới cũng đã công bố kế hoạch 5 năm, trị giá 1.800 tỷ USD, để thống trị trong các lĩnh vực AI, robotic, viễn thông 6G và tất cả các công nghệ khác vào năm 2035.
Ông Green cho rằng cuộc chiến công nghệ mở rộng dưới thời của Tổng thống Trump sẽ không sớm được giải quyết.
Ông nói: “Một số vấn đề, đặc biệt xung quanh công nghệ và hệ sinh thái công nghệ, là những thứ sẽ tồn tại với chúng ta trong nhiều năm tới”./.