Số liệu thống kê từ Công đoàn ngành y tế Việt Nam cho thấy tính từ đầu năm 2021 đến hết 6 tháng đầu năm 2022, cả nước có gần 9.400 nhân viên y tế xin thôi việc hoặc bỏ việc. Làn sóng nghỉ việc có xu hướng tiếp tục tăng cao tại nhiều địa phương đang gây khó khăn và áp lực rất lớn lên hệ thống y tế công lập.
Nhiều ý kiến cho rằng nguyên nhân đầu tiên của tình trạng trên đó là thu nhập quá thấp của nhân viên y tế khối công lập. So với các ngành khác, mức lương ngành y tế không cao hơn thậm chí còn thấp hơn. Đặc biệt, sau chủ trương tự chủ tài chính, một số bệnh viện không thể trả lương cao hơn vì doanh thu thấp, nhất là trong mùa dịch.
Nhân lực nghỉ việc, khó tuyển dụng
Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những địa phương có hệ thống y tế công lập phát triển hàng đầu của cả nước.
Ông Tăng Chí Thượng - Giám đốc Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh cho biết hiện ngành y tế của thành phố gặp khó khăn do biến động về nhân lực, tập trung ở các bệnh viện công lập. Trong năm 2021 và 6 tháng đầu năm 2022, đã có trên 2.000 người nghỉ việc, chủ yếu là bác sĩ và điều dưỡng. Trong đó, 6 tháng đầu năm 2022, có 891 viên chức nghỉ việc. Đặc biệt, khó khăn nhất là nhân lực điều dưỡng khi bệnh viện nào cũng than thiếu và khó tuyển dụng. Cụ thể, theo yêu cầu, một bác sĩ phải có 3 điều dưỡng thế nhưng tỉ lệ hiện nay chỉ từ 1,5 đến 2 điều dưỡng/1 bác sĩ.
[Đắk Lắk: 36 y, bác sỹ xin nghỉ việc trong 6 tháng của năm 2022]
Tại Cần Thơ, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Trần Việt Trường cho hay hiện có một bộ phận hoang mang, bất ổn, lo sợ, không an tâm do một số bất cập; một số bác sĩ, nhân viên y tế xin nghỉ công tác. Trong 6 tháng đầu năm 2022 trên địa bàn Thành phố Cần Thơ có 111 nhân viên y tế xin thôi thôi việc, trong đó có 48 bác sĩ, 24 điều dưỡng, 5 kỹ thuật và 24 nhân viên y tế khác.
Về vấn đề này, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Nam Lê Trí Thanh bày tỏ cần có cơ chế để tuyển dụng và làm việc cho ngành, nhất là làm việc ở vùng sâu, vùng xa, miền núi yên tâm làm việc, gắn bó với địa phương nơi mình công tác. Thời gian qua, các địa phương ở Quảng Nam ở miền núi rất khó khăn với đội ngũ cán bộ y tế, rất mong cần có chính sách sớm để tuyển dụng và sử dụng đội ngũ này, đặc biệt ở những lĩnh vực có tính chuyên môn cao và khó khăn như tâm thần, lao phổi…
Theo Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Lai Châu Trần Tiến Dũng, hệ thống y tế tại tỉnh nổi lên một số vướng mắc như khó trong tuyển dụng cán bộ, nhân viên y tế và thiếu bác sĩ chuyên khoa. Năm 2021, có 103 biên chế và tổ chức thi nhưng chỉ có 44 hồ sơ đăng ký. Hiện nay, tỷ lệ bác sĩ ở các trạm y tế cũng thiếu, chỉ đáp ứng khoảng 30%.
Vì vậy, ông Trần Tiến Dũng kiến nghị cần có chính sách đãi ngộ xứng đáng với các y bác sỹ và phát triền nguồn nhân lực. Nghị quyết 20 đã có chủ trương rõ về việc này và phải có chính sách đủ mạnh để khuyến khích cán bộ về công tác tại vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, biên giới và hải đảo. Đặc biệt, cần rà soát lại toàn bộ nội dung, văn bản quy phạm pháp luật về chính sách đãi ngộ, tuyển dụng và phụ cấp thâm niên nghề.
Về nâng cao chế độ đãi ngộ, thu hút nguồn nhân lực y tế, Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan kiến nghị Chính phủ có chính sách quy định hỗ trợ tiền đóng học phí cho học viên, sinh viên các ngành thuộc lĩnh vực sức khỏe, đặc biệt các ngành, chuyên ngành khó tuyển, các ngành phục vụ cho hệ thống y tế dự phòng, y tế cơ sở (như sinh viên ngành sư phạm); đề nghị công nhận liệt sỹ đối với các cán bộ, nhân viên y tế hy sinh do mắc COVID-19 trong khi trực tiếp thực hiện nhiệm vụ phòng, chống dịch.
“Đề nghị Chính phủ sớm ban hành Nghị định sửa đổi Nghị định 56/2011/NĐ-CP ngày 04/7/2011 của Chính phủ trong đó tăng phụ cấp ưu đãi nghề đối với cán bộ y tế dự phòng và y tế cơ sở lên 100%. Chính phủ sớm xem xét và ban hành Nghị quyết về giải pháp, chính sách hỗ trợ cho nhân viên y tế thôn bản; thực hiện phụ cấp theo nghề mức cao nhất đối với viên chức ngành y tế. Đặc biệt, với các chức danh như bác sỹ, bác sỹ y học dự phòng, dược sĩ sau khi tuyển dụng được xếp lương bậc 2 đối với tất cả các hạng chức danh do thời gian học tập và thực hành kéo dài hơn so các ngành nghề khác,” Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh.
Cần đánh giá đúng nguyên nhân
Bàn về việc giải quyết vấn đề nhân viên y tế nghỉ việc, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho rằng Bộ Y tế cần phải đánh giá lại xem nguyên nhân từ đâu, do thu nhập thấp hay chế độ làm việc, môi trường làm việc… để có những giải pháp phù hợp.
Bộ Tài chính cũng đề nghị Bộ Y tế đánh giá lại việc thực hiện cơ chế tự chủ tại các bệnh viện công. Phía Bộ Tài chính cho rằng hiện nay chi phí giá dịch vụ y tế chưa được tính đúng tính đủ, nghĩa là một số mức thu chi chưa được đưa vào. Do đó, Phải xây dựng lại định mức, xây dựng lại đơn giá… và là trách nhiệm của Bộ Y tế chỉ đạo.
Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long cho hay đối với những kiến nghị của địa phương, đơn vị, trong thời gian tới Bộ Nội vụ sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Y tế để nghiên cứu tổ chức thực hiện.
Ông cho hay thời gian vừa qua ngoài những chính sách đặc thù, Chính phủ đã quan tâm bổ sung thêm một số chính sách ưu đãi đối với ngành y tế và đội ngũ cán bộ y tế. Đầu tiên là Kết luận số 25 ngày 2/8/2022 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 39-NQ/TW ngày 16/8/2004 của Bộ Chính trị khóa IX nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế-xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ. Chính phủ chuẩn bị ban hành Nghị định sửa Nghị định 56/2011/NĐ-CP ngày 4/7/2011 quy định chế độ phụ cấp ưu đãi theo nghề đối với công chức, viên chức công tác tại các cơ sở y tế công lập để nâng trợ cấp ưu đãi nghề 100%.
Riêng đối với nhóm nhân viên y tế thôn bản, hiện nay còn vướng ở Nghị định 34, Bộ Nội vụ thống nhất với phương án của Bộ Y tế để báo cáo Chính phủ ban hành Nghị quyết có chính sách đặc thù riêng đối với y tế thôn bản theo chủ trương hưởng 100% phụ cấp theo Kết luận số 25 của Bộ Chính trị. Ngày 2/8/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 50/2022/NĐ-CP quy định nghỉ hưu ở tuổi cao hơn với viên chức trong đơn vị sự nghiệp công lập.
Trước kiến nghị của Bộ Y tế về việc do đặc thù của ngành y tế là thời gian đào tạo, thực hành trước khi hành nghề, sau khi tốt nghiệp đại học dẫn đến thời gian để bắt đầu vào làm nghề dài hơn nên xét lương bậc 2 so với tuyển dụng, ông Long cho hay trước đây thực hiện chế độ chính sách thăng hạng đã tính ưu tiên đối với trường hợp bác sỹ tốt nghiệp từ chuyên khoa 2, thời gian thăng hạng ngắn hơn. Trong thời gian tới, Bộ Nội vụ và Bộ Y tế sẽ phối hợp để hướng dẫn việc xếp lương bảo đảm theo tương quan chung cho đội ngũ bác sỹ mới được tuyển.
Về nội dung liên quan đến nhân viên y tế bỏ việc, Bộ Nội vụ sẽ phối hợp với Bộ Y tế xây dựng chính sách, tăng tính tự chủ trong các đơn vị sự nghiệp công lập của ngành y tế trong vấn đề tuyển dụng nhân lực, bố trí nguồn nhân lực đủ cho nhu cầu.
Trước đây, tại Nghị quyết 102/NQ-CP của Chính phủ ngày 3/7/2020 về giải pháp đối với biên chế sự nghiệp giáo dục và y tế cho phép các đơn vị sự nghiệp y tế tự chủ một phần được ký hợp đồng lao động để bảo đảm số thiếu so với định mức được giao. Hiện nay, Bộ Nội vụ đang soạn thảo dự thảo Nghị định về cơ chế hợp đồng để làm chuyên môn trong các đơn vị sự nghiệp công lập để trình Chính phủ. Đây là vướng mắc cần tháo gỡ của các đơn vị sự nghiệp y tế. Đơn vị tự chủ một phần của Bộ Y tế theo đúng tinh thần thực hiện chính sách tinh giản biên chế đang không được quyền ký hợp đồng làm chuyên môn.
Theo Thứ trưởng Trương Hải Long, với Nghị định trên, các đơn vị tự chủ một phần được quyền ký hợp đồng làm chuyên môn và Bộ Nội vụ cũng đề xuất ký hợp đồng theo hướng nguồn thu tự chủ của đơn vị để đáp ứng số thiếu so với định mức. Theo đúng lộ trình, Bộ Y tế cần phối hợp sớm với Bộ Nội vụ để sớm sửa Thông tư về định mức biên chế và số lượng người làm việc trong các đơn vị của ngành y tế để làm sao sau khi Nghị định ban hành, các địa phương, các đơn vị sự nghiệp của ngành y tế có căn cứ triển khai thực hiện.
Phát biểu chỉ đạo Hội nghị trực tuyến Nâng cao công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân; chủ động thích ứng linh hoạt, góp phần phục hồi nhanh, phát triển bền vững, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng đặc biệt nhấn mạnh tới việc quan tâm động viên, nâng cao chế độ đãi ngộ đối với đội ngũ y tế.
Thủ tướng Chính phủ cho rằng cần tiếp tục quán triệt, thể chế hóa kịp thời quan điểm "Nghề y là một nghề đặc biệt, cần được tuyển chọn, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ đặc biệt" như Trung ương, Bộ Chính trị đã chỉ đạo. Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với Bộ Nội vụ và các cơ quan liên quan nghiên cứu, đề xuất các chế độ, chính sách tiền lương, phụ cấp cho cán bộ ngành y tế, hạn chế tình trạng nghỉ việc, chuyển việc; các chính sách ưu đãi đặc thù ngành; các chính sách hỗ trợ học viên, sinh viên các ngành thuộc lĩnh vực sức khỏe; chính sách về công nhận liệt sỹ khi hy sinh và có biện pháp phù hợp, hiệu quả để bảo vệ nhân viên y tế trong khi làm nhiệm vụ./.