Thống kê của Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh cho thấy, thành phố hiện có khoảng 48.143 căn nhà trên và ven sông, kênh, rạch và 9 dự án di dời, giải tỏa để chỉnh trang đô thị.
Theo quyết định năm 2021 của Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh về kế hoạch tổ chức thực hiện chỉnh trang và phát triển đô thị trên địa bàn giai đoạn 2021-2025, Thành phố đặt ra chỉ tiêu bồi thường, di dời 6.500 căn nhà trên và ven kênh, rạch.
Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, tức là đã qua gần 2/3 chặng đường nhưng Thành phố mới chỉ bồi thường, giải phóng mặt bằng 1.149/6.500 căn, đang tiếp tục thực hiện 243 căn. Còn lại hơn 46.000 căn nhà trên và ven sông, kênh, rạch chưa được triển khai thực hiện, cũng chưa có phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư.
Theo Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh, nguyên nhân của kết quả khiêm tốn trên chủ yếu là do đền bù giải phóng mặt bằng cho người dân có nhà trên và ven kênh rạch gặp nhiều khó khăn.
Có trường hợp một số hộ dân không đủ điều kiện nhà ở hoặc nền tái định cư nhà nhỏ, nhân khẩu đông; hoặc căn nhà tồn tại qua nhiều thời kỳ nhưng người đang ở không có giấy tờ nên không thể giải quyết tái định cư. Một số người dân lại muốn đền bù theo giá thị trường nên khi nhận mức giá đền bù không đúng như mong muốn thì từ chối thực hiện di dời.
Bên cạnh đó, việc dự báo chính xác nhu cầu nhà ở xã hội cho di dời nhà ven kênh, rạch tại Thành phố Hồ Chí Minh còn nhiều khó khăn do thiếu dữ liệu điều tra xã hội học. Các quận, huyện và thành phố Thủ Đức hiện chỉ có thể đưa ra con số ước tính khoảng 8.150 căn tái định cư trên tổng số 46.452 căn cần di dời, chỉ chiếm tỷ lệ khoảng 17,6%.
Mức độ nhu cầu này có thể dao động cao hoặc thấp hơn so với con số ước tính tùy theo các yếu tố địa hình, hiện trạng, và đặc điểm xã hội của từng địa phương.
Nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện mục tiêu di dời toàn bộ nhà trên và ven sông, kênh, rạch, Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng cần xây dựng được đề án lớn, trong đó xác định rõ những trường hợp đủ điều kiện tái định cư cùng phương án hỗ trợ nhà ở xã hội cho các hộ không đủ điều kiện bồi thường.
Ngoài ra, đề án sẽ giúp cung cấp cái nhìn tổng quan về tài chính dự kiến để triển khai thực hiện đề án bao gồm số tiền dự kiến chỉ để giải quyết cho đối tượng đủ điều kiện tái định cư, số tiền dự kiến để chuẩn bị quỹ nhà ở tái định cư, nhà ở xã hội và tổng số tiền dự kiến thu về ngân sách.
Trước đề xuất của Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Phan Văn Mãi vừa ra quyết định thống nhất thành lập Ban Chỉ đạo và Tổ công tác đặc biệt thực hiện xây dựng Đề án đầu tư xây dựng các dự án nhà ở xã hội và chính sách bồi thường phục vụ cho công tác di dời đối với nhà đất trên và ven sông, kênh, rạch trên địa bàn, tập trung giải quyết vấn đề di dời hơn 46.000 căn nhà ven kênh rạch trên địa bàn.
Ông Phan Văn Mãi giao Viện Nghiên cứu Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh chủ trì, phối hợp các sở, ngành, Ủy ban nhân dân thành phố Thủ Đức và Ủy ban nhân dân các quận, huyện có kênh rạch trên địa bàn thực hiện điều tra xã hội học, thu thập dữ liệu về tình hình nhà ở ven kênh, rạch. Hạn đến cuối tháng 12/2024 phải thực hiện xong việc này. Trong đó, Ủy ban nhân dân Quận 8 được chọn giao làm thí điểm thực hiện các nội dung của đề án do đã có kinh nghiệm thực tiễn.
Sở Quy hoạch và Kiến trúc Thành phố có trách nhiệm phối hợp với các sở, ngành liên quan để xác định vị trí xây dựng nhà ở mới và nguồn đất. Sở Tài nguyên và Môi trường xây dựng cơ sở pháp lý để thu hồi đất phục vụ cho đề án, trong khi Sở Xây dựng sẽ tập trung vào việc tính toán xây dựng nhà ở mới và cải tạo hệ thống kênh rạch./.
