Kể từ tháng 11/2014, Thái Lan đã chính thức ban hành lệnh cấm nhập khẩu, xuất khẩu, bán, sở hữu và sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử. Bất cứ ai vi phạm quy định này sẽ bị tịch thu sản phẩm, bị phạt tiền, thậm chí có thể phải ngồi tù từ 5 đến 10 năm.
Mặc dù thuốc lá điện tử là sản phẩm bị cấm ở Thái Lan từ hơn 10 năm qua nhưng trên thực tế, tình trạng buôn bán mặt hàng này vẫn đang diễn ra.
Vấn nạn buôn bán bất hợp pháp thuốc lá điện tử ngày càng trầm trọng
Trong chuyến đi thực tế của chúng tôi tại Bangkok hồi đầu tháng Ba, không khó để bắt gặp tình trạng du khách, dân bản địa sử dụng thuốc lá điện tử tại Thái Lan. Hoạt động mua bán thuốc lá điện tử vẫn diễn ra tại nhiều khu phố sầm uất hay các khu chợ đông đúc, điển hình như Nana, Asok, Huay Kwang hay Chatuchak, Bangsue ở Bangkok.
Tuy nhiên, những người buôn bán mặt hàng cấm này đã thận trọng hơn nhiều khi gần đây, Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra chỉ đạo giới chức nước này tăng cường trấn áp nạn buôn bán thuốc lá điện tử cũng như sửa đổi luật để nâng hình phạt đối với những người buôn bán loại thuốc lá này trong bối cảnh công chúng ngày càng bày tỏ quan ngại về tác động của thuốc lá điện tử đối với giới trẻ.
Theo Quỹ hành động về thuốc lá và sức khỏe Thái Lan (ASHF), tỷ lệ hút thuốc lá điện tử trong độ tuổi 13-15 tăng từ 3,3% năm 2015 (sau 1 năm áp dụng lệnh cấm) lên 17,6% năm 2023, tăng trung bình 1,7%/năm.
Người phát ngôn của Chính phủ Thái Lan Jirayu Huangsub cho hay các sản phẩm thuốc lá điện tử giá rẻ dễ dàng tìm thấy tại các cửa hàng gần các trường học, cho thấy thuốc lá này rất phổ biến trong giới trẻ.
Hồi giữa năm 2024, Văn phòng Ủy ban giáo dục cơ bản (Obec) đã phải áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt nhằm trấn áp thuốc lá điện tử trong trường học. Một trong những biện pháp mà Obec áp dụng là kiểm tra balô, túi xách của học sinh trước khi các em vào lớp học để sàng lọc các đồ vật bất hợp pháp và không phù hợp, bao gồm cả thuốc lá điện tử.
Cũng theo ông Jirayu Huangsub, một nhóm nghiên cứu về thực trạng sử dụng thuốc lá điện tử đã phát hiện ra rằng sản phẩm này có sẵn tại hàng nghìn cửa hàng ở các thành phố lớn và các địa phương có hoạt động du lịch phát triển.
Người phát ngôn của Chính phủ Thái Lan cũng cho rằng lực lượng cảnh sát chưa làm tốt nhiệm vụ để kiểm soát mặt hàng bị cấm này. Trước đó, hồi đầu năm 2023, nữ diễn viên Đài Loan (Trung Quốc) Charlene An cáo buộc 7 cảnh sát ở Bangkok đòi cô "lót tay" 27.000 baht (khoảng 820 USD) để được bỏ qua lỗi sở hữu thuốc lá điện tử. Tư lệnh Cảnh sát Quốc gia Thái Lan sau đó tuyên bố 7 sỹ quan liên quan tới sự việc đã bị đình chỉ công tác để điều tra.
Theo người phát ngôn của Chính phủ Thái Lan Jirayu Huangsub, Thủ tướng nước này trước đó đã kêu gọi trấn áp tình trạng nhập khẩu và buôn bán bất hợp pháp các sản phẩm thuốc lá điện tử, song biện pháp này đã không mang lại hiệu quả và vấn đề này đang trở nên trầm trọng hơn.
Đề xuất 3 phương án kiểm soát thuốc lá điện tử tại Thái Lan
Tại Thái Lan, theo khảo sát vào quý 3/2024, có đến 25% lượng thuốc lá tiêu thụ là thuốc lá lậu, gây thất thu thuế hơn 28 tỷ baht. Riêng về thuốc lá điện tử, giá trị nhập khẩu hàng lậu ước tính lên tới 5 tỷ baht mỗi năm.
Vừa qua, Ủy ban đặc biệt về thuốc lá điện tử (KMT) của Quốc hội Thái Lan (được thành lập từ tháng 9/2023 nhằm giải quyết thực trạng bùng phát tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử) đề xuất lên Quốc hội ba phương án đối với việc kiểm soát thuốc lá điện tử.
Cụ thể, một là duy trì lệnh cấm đối với tất cả các loại thiết bị thuốc lá điện tử nhưng sửa luật nhằm thắt chặt việc thực thi luật pháp. Hai là hợp pháp hóa thuốc lá nung nóng như một sản phẩm thuốc lá và tiếp tục cấm thuốc lá điện tử. Ba là hợp pháp hóa và kiểm soát chặt chẽ cả thuốc lá nung nóng và thuốc lá điện tử.
Tiến sỹ Niyom Wiwarathandithakul, Chủ tịch Ủy ban này nhấn mạnh mục tiêu chính của Ủy ban trong đề xuất lần này chính là để bảo vệ giới trẻ và thắt chặt việc thực thi pháp luật.
Cùng với các phương án đề xuất, KMT còn cung cấp đầy đủ các phân tích ưu, nhược điểm của từng hướng tiếp cận để Chính phủ cân nhắc và lựa chọn cách tiếp cận phù hợp với bối cảnh hiện tại của quốc gia.
Mặc dù không có quyền quyết định cuối cùng, Ủy ban cho biết sẽ sẵn sàng đệ trình phương án tốt nhất để Chính phủ Thái Lan vào cuộc nhằm giải quyết triệt để các vấn đề liên quan đến việc kiểm soát thuốc lá điện tử trong dài hạn.
Nếu báo cáo được chấp thuận, Chính phủ Thái Lan sẽ quyết định hướng tiếp cận phù hợp, theo đó có thể sẽ cập nhật, sửa đổi hoặc ban hành luật mới để kiểm soát các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong tương lai./.
Làm thế nào để 'dập tắt' thuốc lá lậu ở các nước ASEAN?
Phòng, chống nạn buôn lậu thuốc lá là vấn đề cấp bách tại ASEAN và việc áp dụng một hướng tiếp cận toàn diện liên quốc gia trong khu vực là giải pháp then chốt để giải quyết vấn nạn này.