Đối với Zhang Yu, Tết Trung Thu năm nay thật im ắng. Cô gái 25 tuổi sống ở Thượng Hải đã dành trọn thời gian này bên bố mẹ và chị gái ở quê nhà Sơn Đông, phía Đông Trung Quốc. Cô bỏ qua những buổi họp mặt của đại gia đình.
10 năm sống xa quê đã khiến cô trở nên xa cách với những người họ hàng, đến mức cô cảm thấy hầu hết họ đều là những người xa lạ.
“Tôi hài lòng khi sống cuộc sống của riêng mình mà không can thiệp vào cuộc sống của họ,” Zhang nói với Sixth Tone. Cô cho biết mình quyết định chọn lối sống lạnh lùng nhưng thoải mái.
Cũng ở độ tuổi 20, Saumy Chen đã có cách tiếp cận quyết liệt hơn. Cô thông báo với tất cả họ hàng bên nội rằng cô sẽ cắt đứt quan hệ với họ, ngoại trừ một người anh họ.
Cô đưa ra thông báo trong một nhóm chat của gia đình, sau đó lần lượt xóa các thành viên khỏi danh bạ của mình.
Giải pháp kỳ lạ chống áp lực cuộc sống của giới trẻ Trung Quốc
“Đây là thời điểm thích hợp để nói lời tạm biệt với tất cả những cuộc đấu tranh đó,” Chen, người đã nói chuyện với Sixth Tone bằng tên giả để bảo vệ sự riêng tư của mình, đề cập đến sự phẫn nộ mà cô phải chịu đựng với gia đình từ khi còn nhỏ.
Trên khắp các vùng miền, thanh niên Trung Quốc đang ngày càng xa cách người thân, đặt dấu chấm cho những nỗ lực duy trì mối quan hệ gia đình của thế hệ cha mẹ họ.
Xu hướng xa cách này ngày càng tăng, đặc biệt trong thế hệ 9X.
Những người trẻ như Zhang đang dần chấp nhận khoảng cách này, trong khi những người khác, như Chen, đang dứt khoát cắt đứt quan hệ, cho rằng những mối quan hệ này không còn quan trọng nữa.
Mối quan hệ họ hàng bị rạn nứt
Sự thay đổi này, Trung Quốc gọi là duanqin, hay “mối quan hệ họ hàng bị rạn nứt,” đã thu hút được sự chú ý rộng rãi vào tháng Năm sau một bài đăng lan truyền trên mạng xã hội của tạp chí Sanlian Lifeweek.
Bài đăng thu hút hơn 145.000 lượt thích và 1.400 bình luận trên nền tảng Weibo, nêu bật sự phân chia thế hệ.
“Thế hệ trẻ không đánh giá cao mối quan hệ họ hàng mà thế hệ đi trước bỏ thời gian, công sức, tiền bạc để duy trì. Họ có xu hướng tránh so sánh và xung đột với người thân,” bài đăng viết.
Một cuộc thăm dò được gắn thêm vào bài đã hỏi lý do đằng sau việc không quan tâm đến việc thăm gia đình. Gần một nửa trong số 116.000 người được hỏi coi đó là điều bình thường, cho rằng họ có tiếp xúc hàng ngày ở mức tối thiểu, trong khi 43% khác tin rằng một số người thân chỉ đơn giản là “không đáng để ghé thăm.”
Chủ đề này lại nổi lên gần đây khi câu chuyện về một cô gái trẻ quyết định cắt đứt quan hệ với nhiều thành viên trong gia đình như một cách để giải quyết chứng trầm cảm đã lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội.
Hu Xiaowu, Phó giáo sư tại Đại học Nam Kinh, đã lưu ý đến xu hướng gia tăng của "duanqin" trong một bài luận năm 2022, trong đó ông nhấn mạnh sự phổ biến của nó ở những người sinh ra trong những năm 1990 và 2000.
“Trong khi các thế hệ sau thập niên 70 và sau 80 vẫn quan tâm và nhớ nhung tới những người họ hàng dù thiếu liên lạc do xa cách lâu ngày và công việc bận rộn, thì thế hệ 9X và thế hệ sinh sau năm 2000 lại mất kết nối với người thân của họ cả về hành vi và cảm xúc,” Hu nói với Sixth Tone.
Bài luận của ông bao gồm một cuộc khảo sát, trong đó tiết lộ rằng hầu hết những người dưới 30 tuổi hiếm khi liên lạc với người thân của họ. Ngoài ra, không có sự tiếp xúc thường xuyên nào với người thân được ghi nhận ở những người dưới 18 tuổi, so với 19% những người ở độ tuổi 40 và 25% những người trên 50 tuổi.
Zhang coi mối quan hệ yếu đi của cô với anh em họ là sự phản ánh khoảng cách giữa cha cô và anh chị em của ông, những người đã di cư đến nhiều thành phố khác nhau ở Sơn Đông để lập gia đình.
Những chuyến về quê thăm ông bà trong dịp Tết Nguyên đán đã giảm dần sau khi ông nội cô qua đời cách đây 10 năm.
Zhang nói: “Họ không quen với việc giữ liên lạc thường xuyên và là đàn ông, họ thường ngần ngại bày tỏ cảm xúc của mình.” Điều này càng được thể hiện rõ khi gia đình cô biết tin về đám tang của người dì thông qua một người khác.
Điều gì đã làm suy yếu mối quan hệ gia đình?
Chang Qingsong, Phó giáo sư tại Đại học Hạ Môn, nói với Sixth Tone rằng việc thu hẹp quy mô gia đình và sự xuất hiện các cấu trúc gia đình mới, như hộ gia đình có cha mẹ đơn thân hoặc hộ gia đình có thu nhập kép không con cái, đã góp phần vào tình trạng gia đình xa cách trong một xã hội đô thị và tràn ngập người di cư.
Chang cho biết: “Điều này không chỉ bao gồm sự xa cách về mặt vật lý và giảm tương tác mặt đối mặt mà còn bao gồm sự xa cách về mặt cảm xúc chủ quan, chẳng hạn như cảm giác xa lạ và không tin tưởng vào người thân, dẫn đến giảm khả năng tương tác.”
Đô thị hóa ở Trung Quốc đã tăng hơn gấp đôi trong ba thập kỷ qua, đạt 65% vào năm 2022. Và số người di cư trong nước cũng tăng mạnh, đạt 376 triệu vào năm 2020 - tăng mạnh từ 6,5 triệu vào năm 1982 và 221 triệu vào năm 2010.
Trong xã hội hiện đại, ảnh hưởng của những mối quan hệ như bạn bè, đồng nghiệp ngày càng gia tăng. Ngày càng có nhiều người có xu hướng ưu tiên kết bạn hơn là dành thời gian cho người thân.
Đầu những năm 2000, thuật ngữ “thế hệ trôi dạt” được dùng để mô tả những người lao động trẻ nhập cư không còn ưu tiên kết nối với gia đình và quê hương. “Trong xã hội hiện đại, ảnh hưởng của những mối quan hệ như bạn bè, đồng nghiệp ngày càng gia tăng. Ngày càng có nhiều người có xu hướng ưu tiên kết bạn hơn là dành thời gian cho người thân,” Chang giải thích.
Yin Zitian, một sinh viên 23 tuổi thích nói chuyện với bạn bè qua mạng xã hội hơn là tham dự các buổi họp mặt gia đình, cho biết: “Internet đã cách mạng hóa các tương tác xã hội của chúng ta.”
Yin chỉ gặp người thân trong các lễ hội hoặc đám cưới và giải thích rằng sự dè dặt của cô bắt nguồn từ những cuộc gặp gỡ với thái độ tiêu cực sau khi cha mẹ cô ly hôn và thái độ chỉ trích của người thân đối với những quyết định của cô.
Trong khi đó, Zhang cho biết cô cảm thấy như mình đang đóng vai một đứa trẻ hoàn hảo khi gặp gỡ người thân. Cô coi những cuộc tụ tập này như một “cuộc chiến vô hình,” nơi các bậc cha mẹ khoe khoang về thành tích của con cái họ, điều này ngăn cản việc tìm kiếm mối liên hệ thực sự với người thân của mình.
Trong một cuộc thăm dò khác trên weibo, hơn 40% trong số 190.000 người được hỏi cho rằng “xung đột ý tưởng” là nguyên nhân chính làm suy yếu mối quan hệ gia đình, với gần 1/4 tin rằng họ có thể sống tốt nếu không có những kết nối này.
Trên ứng dụng phong cách sống Xiaohongshu, người dùng thường xuyên thảo luận về những người họ hàng hống hách và chia sẻ cách ứng xử với những mối quan hệ này dưới hashtag “những người thân khó chịu.”
Trong một cuộc phỏng vấn với Young Finance, giáo sư Hu lưu ý rằng mặc dù áp lực gia đình là phổ biến ở mọi thế hệ, nhưng giới trẻ ngày nay cảm nhận nó sâu sắc hơn cha mẹ họ. Nhưng thay vì tiếp thu sự tiêu cực hoặc tìm kiếm sự đồng cảm, họ đối mặt với áp lực một cách quyết đoán hơn, thường là thông qua Internet.
Nhớ lại cuộc tranh cãi nảy lửa xảy ra sau quyết định cắt đứt quan hệ gia đình, Chen coi hành động của cô là một hình thức tự vệ cần thiết sau nhiều lần đau khổ về tinh thần. “Có lẽ thế hệ của chúng tôi đang ở trong một tình thế khó xử. Chúng tôi biết nguyên nhân cốt lõi của nhiều vấn đề, nhưng về mặt khách quan, chúng tôi có thể không giải quyết được chúng,” cô giải thích. Mặc dù một số người thân đã xin lỗi nhưng cô cảm thấy họ chưa bao giờ thực sự hiểu được mối lo lắng của cô.
“Ở một mức độ nào đó, chúng ta hơi ích kỷ khi tập trung nhiều hơn vào bản thân và không học cách quan tâm nhiều đến người khác,” Yin trầm ngâm và cho rằng "đó là di sản của chính sách một con. Là con một, chúng ta thường nhận được sự quan tâm hoàn toàn của cha mẹ - điều có thể làm giảm sự tương tác của chúng ta đối với các mối quan hệ gia đình rộng lớn hơn."
Nhưng không phải tất cả các bạn trẻ đều cảm thấy tách biệt như vậy. Theo Yin, một số bạn bè của cô vẫn duy trì liên lạc thường xuyên với đại gia đình của họ. Mặc dù tôn trọng sự gần gũi của họ nhưng cô thấy rằng không cần phải thay đổi cách tiếp cận của mình. Cô nhận xét: “Việc ngắt kết nối không nhất thiết là một điều xấu."
Giáo sư Hu cho rằng mối lo ngại của xã hội về sự ghẻ lạnh trong gia đình có thể đã bị cường điệu hóa vì nó không gây tổn hại đáng kể. Ông tin rằng những thay đổi trong tương lai, đặc biệt là sau khi Chính phủ Trung Quốc nới lỏng chính sách một con, hoặc những thay đổi về di chuyển xã hội, có thể khôi phục lại mối quan hệ gia đình chặt chẽ hơn một cách tự nhiên.
Theo Zhang, không phải tất cả các mối quan hệ đều bị cắt đứt. Năm ngoái, một người em họ đã mất liên lạc từ lâu đã tìm đến cô để nhờ hỗ trợ việc học tập. Zhang nói: “Có vẻ như là người trong một gia đình đã khiến thằng bé dễ dàng tiếp cận hơn"./.
