Trong hệ thống dài ngót nghét 1.726kilomet của đường sắt Bắc-Nam, cung qua đèo Hải Vân là một trong những cung heo hút vào bậc nhất. Nhìn từ trên cao, 20 cây số đường ray chỉ mỏng manh như một sợi chỉ, vắt vẻo giữa một bên là núi cao, một bên là vực thẳm và biển rộng.

Những bước chân lặng thầm của những người công nhân làm nghề đi tuần đường sắt. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)

Xét về tuổi đời và tuổi nghề, ông Nguyễn Xuân Định được xếp vào bậc lão làng của hệ tuần đường, tuần hầm của cả Phân đoàn Hải Vân. Tới thời điểm tháng 12/2017, ông đã có tới 34 năm công tác. Suốt mấy chục năm này, ông Định quen với việc tự đi đếm bước chân mình trên những ray xe lửa.

Tay trái cầm đèn pin, vai lủng lẳng túi đồ nghề, ông Định bắt đầu phăm phăm bước đi trên thanh ray nhỏ không đủ đặt trọn bàn chân người. Chỉ một quãng, cửa hầm số 12 đã hiện ra, sâu hun hút. Từ phía ngoài nhìn vào chỉ thấy bên trong đặc quánh bóng tối. Ánh sáng từ chiếc đèn pin cầm tay nhoang nhoáng dẫn cả đoàn vào.

“Chú ý bước chân không dễ ngã lắm,” giọng ông Định vang vang trong hầm.

Dáng người công nhân tuần hầm liêu xiêu bước đi giữa thanh tà vẹt đường ray. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)

Dọc theo hai bên vách hầm, hệ thống các ô tránh tàu được thiết kế đan xen liên tục. Mỗi ô rộng chỉ hơn 1m, khoét sâu vào từ 0,4-0,6m. Đây chính là các điểm trú khi có tàu đi qua.

Tính trung bình, trong mỗi buổi lên ban, một công nhân tuần hầm, tuần đường di chuyển cả đi lẫn về cả mấy chục kilomet và phải đảm bảo độ chính xác cao.

Cực hơn cả phải kể đến việc đi tuần trong mùa mưa. Thời điểm ấy, nhiệt độ trên đèo hạ thấp. Gió từ biển thốc ngược lên, chực xô đẩy ngã người. Anh em tuần tra có khi phải nằm rạp, bám chặt vào thanh ray để tiến tiếp.

Anh Trang Tú, một “thợ” đếm đường chuyên nghiệp khác của Cung 2 đã bắt đầu công việc của mình từ đầu những năm 1990. Đến nay, chỉ nhẩm sơ qua, người đàn ông gốc Bình Định ấy cũng đã kịp “bỏ túi” mấy nghìn cây số cuốc bộ, kiểm ray. Anh bảo: Nghề tuần đường không sợ mưa, nắng, cũng không ngại vất vả. Điều khiến những người như anh cảm thấy ám ảnh nhiều hơn lại là sự cô đơn.

“Theo quy định, ca ban ngày chúng tôi đi một mình. Chỉ lên ban vào buổi đêm mới có hai người đi cùng để hỗ trợ nhau nhưng cũng không được nói chuyện riêng. Anh em cứ lầm lũi đi, nên ngoài việc kiểm tra ray thì không còn biết làm gì khác ngoài tự đếm bước chân mình,” anh Tú chia sẻ.

Đếm riết, đếm hoài thành thói quen, đến độ nhiều công nhân trong lĩnh vực hết sức đặc thù này thậm chí còn đo quãng đường bằng số bước đã đi.

Những hy sinh thầm lặng của người 'lính' cầu đường trên đỉnh đèo Hải Vân mà không phải ai cũng biết. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)

Khi chúng tôi vừa viết xong những dòng này, thì Phân đoạn trưởng Hải Vân Phạm Khắc Tuấn thông báo: Tuyến đường sắt qua Thiên hạ đệ nhất hùng quan lại bị ách tắc do lở núi. Đất đá từ hai bên sườn dốc đổ ập xuống, vùi lấp nhiều đoạn của trục xương sống ray Bắc-Nam.

“Anh em lại phải căng mình khắc phục em ạ. Mỗi lần mưa gió thì bên ngành cầu đường rất khổ, anh em phải lăn ra đường phải trực chốt, để giữ các vị trí xung yếu,” anh Tuấn nhắn.

Khắc phục, nghĩa là hàng chục lính cầu đường sẽ phải lăn lộn ra ngoài, bất chấp mưa và gió dữ của Hải Vân. Lúc này sẽ không còn sự phân biệt anh là tuần đường, tuần hầm hay anh bên duy tu, trực gác. Họ chỉ còn đơn thuần là những gã công binh thời bình, dùng sức người, cuốc và xẻng để giải phóng hàng chục, hàng trăm khối đất đá đang ngổn ngang chia cắt đường ray đèo.

Đến đây, tôi chợt nhớ câu trả lời của Cung trưởng Cung 2 Hải Triều khi được hỏi niềm vui của anh là gì. Người đàn ông chân chất khi ấy đã nói như sách vở: “Niềm vui của chúng tôi là những đoàn tàu an toàn đi qua. Nếu xảy ra sự cố thì tôi sẽ huy động toàn bộ anh em phải ra trực chốt, tuần tra ở hiện trường, không nói với vợ con.... Anh em dù thế nào cũng phải cố gắng cứu đường, cứu một đoàn tàu, khắc phục sớm nhất cho tàu qua.”