Cây mắcca được trồng tại Lai Châu. (Ảnh: Nguyễn Duy/TTXVN) Cây mắcca (Maccadamia) được đưa vào trồng tại tại Sơn La từ năm 2000 theo dự án trồng khảo nghiệm.
Sau 15 năm triển khai, tổng diện tích cây mắcca hiện khoảng 100ha tại các huyện Vân Hồ, Mộc Châu, Mai Sơn, Thuận Châu và thành phố Sơn La.
Kết quả bước đầu cho thấy, cây sinh trưởng và phát triển khá, sản lượng quả tương đối cao.
Cây mắcca là loại cây trồng rừng chính được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn quy định và hướng dẫn thực hiện (Quyết định 4961/QĐ-BNN-TCLN ngày 17/11/2014). Cây mắcca trồng tại Sơn La được các nhà chuyên môn đánh giá sinh trưởng và phát triển khá, thích hợp với thổ nhưỡng, điều kiện ở nhiều vùng tiểu khí hậu trong tỉnh, phù hợp với trình độ canh tác, điều kiện đất đai vùng đồng bào dân tộc, vùng sâu, vùng xa.
Thông báo kết luận của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Sơn La số 2024-TB/TU ngày 21/4/2015 khẳng định, hiện một số mô hình trồng cây mắcca ở giai đoạn ổn định với sản lượng quả tương đối cao. Đây là loại cây trồng chịu được sương muối, chịu hạn, chịu đất bạc màu, ít sâu bệnh, có khả năng che tán nhiều loại cây và không ảnh hưởng đến việc phát triển các cây trồng hiện có.
Việc thực hiện trồng cây mắcca góp phần tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người dân, bảo đảm phát triển rừng bền vững. Cây mắcca trồng từ hạt sẽ bói quả sau 5-6 năm, đối với cây ghép thời gian ra quả chỉ sau 2-3 năm, độ dốc không ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển của cây.
Tại Sơn La cây giống mắcca đã được nhiều đơn vị, hộ gia đình ươm tạo, ghép, đảm bảo chất lượng, với đơn giá cây ghép từ 50.000-70.000 đồng. Địa phương hiện có 5 đơn vị trồng khảo nghiệm cây mắcca.
Theo đánh giá của Chi cục Lâm nghiệp tỉnh Sơn La, diện tích được trồng bằng phương pháp cây ghép sau 3 năm đã bắt đầu ra hoa, bói quả. Sản lượng bình quân đạt 3-4 kg quả/cây. Đối với diện tích trồng bằng cây thực sinh (cây ươm từ hạt) sau 5-8 năm mới bắt đầu ra hoa và cho bói quả, sản lượng bình quân 3-4 kg quả/cây.
Quá trình chăm sóc cây mắcca cần có chế độ tưới nước, phân bón cho cây trồng vào thời kỳ ra hoa và có xuất hiện gió Lào (gió Tây Nam khô nóng).
Ông Đào Văn Hạnh, Phó Giám đốc Sở Lao động thương binh và Xã hội tỉnh Sơn La, Giám đốc Trung tâm giáo dục lao động tỉnh Sơn La, cho biết, Trung tâm đã trồng khảo nghiệm 1 ha từ năm 2003, nhận thấy cây phát triển tốt.
Năm 2014, Trung tâm tiếp tục trồng mới 10ha theo mô hình thâm canh giống ghép (nguồn giống OC, 246, 849, 816). Trung tâm đang xây dựng mô hình nhân giống cây mắcca bằng phương pháp ghép cành với diện tích 5.000m2, công suất 20.000 cây giống/năm. Theo đó cung cấp giống đạt tiêu chuẩn chất lượng và kỹ thuật trồng thâm canh cây mắcca cho các đơn vị, hộ gia đình.
Theo ông Vũ Đức Thuận, Chi cục trưởng Chi cục Lâm nghiệp tỉnh Sơn La, sau gần 15 năm cây mắcca được trồng thử nghiệm, bước đầu đã cho kết quả khả quan, cây sinh trưởng và phát triển khá.
Loại cây này có thể phát triển tốt trên diện tích đất trồng cây công nghiệp, cây ăn quả, đất vườn tạp trên địa bàn tỉnh, thích nghi với phương thức trồng phân tán, trồng giao xen với các loài cây công nghiệp, cây ăn quả như càphê, chè.
Theo số liệu của Viện Điều tra quy hoạch rừng - Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Sơn La cũng như các tỉnh Tây Bắc là địa phương có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng khá thuận lợi đối với phát triển cây mắcca. Tại vùng Tây Bắc, diện tích tiềm năng trồng cây mắcca khoảng trên 58.000ha.
Để phát triển trồng cây mắcca trong năm 2015 và những năm tiếp theo, tỉnh Sơn La đang triển khai đánh giá các vùng cụ thể phù hợp trồng mắcca. Địa phương tìm kiếm nhà đầu tư có thế mạnh trong việc trồng, chế biến, tiêu thụ sản phẩm từ cây mắcca.
Tỉnh cũng khuyến các doanh nghiệp, các thành phần kinh tế cùng các hộ nông dân tham gia trồng, chế biến, tiêu thụ các sản phẩm từ cây mắcca, đồng thời có chính sách hỗ trợ phát triển cây trồng này.
Ủy ban Nhân dân tỉnh Sơn La đang khuyến khích người dân trồng xen cây mắcca trên diện tích cây cà phê, nương chè, cây ăn quả, vườn tạp và trên diện tích đất rừng nghèo kiệt. Đồng thời, chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với các cơ sở sản xuất giống nhằm cung cấp giống đảm bảo chất lượng có kiểm soát trên địa bàn tỉnh Sơn La.
Theo tài liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, mắcca được trồng nhiều ở Australia, Thái Lan, Trung Quốc. Nhân quả mắcca được đánh giá là loại hạt có hàm lượng dinh dưỡng đứng đầu trong các loại hạt, được sử dụng làm bánh kẹo cao cấp, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng…
Ngoài ra, vỏ quả mắcca được dùng làm chất đốt, phân bón, chất bồi. Dầu chiết xuất từ nhân hạt mắcca dùng trong nhiều ngành công nghiệp, làm thức ăn chăn nuôi và dầu ăn.
Trung bình trồng khoảng 360 cây/ha, đến thời điểm 7 năm tuổi cây mắcca bắt đầu có quả và cho thu hoạch. Đến năm thứ 9, sản lượng cho thu hoạch đạt khoảng 5 tấn quả/ha, với giá chỉ cần từ 100.000-120.000 đồng/kg quả tươi như giá bán hiện nay, trừ chi phí thu được trên dưới 600 triệu đồng./.
