Toàn cảnh buổi làm việc. (Ảnh: Văn Điệp/TTXVN) Hơn 30 năm đổi mới nhưng hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập gần như giữ nguyên như thời bao cấp, chỉ có “đẻ” thêm làm nặng gánh Nhà nước chứ không phải tinh giản gọn nhẹ và hiệu quả hơn.
Đây là nhận định của đại diện Ban Kinh tế Trung ương tại buổi làm việc sáng 7/6 tại Trụ sở Chính phủ giữa Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Trưởng Ban Chỉ đạo Nhà nước về đổi mới cơ chế hoạt động đơn vị sự nghiệp công lập với các Bộ Giao thông Vận tải, Công Thương, Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
Cũng theo đại diện Ban Kinh tế Trung ương, tự chủ nên quan tâm nhiều đến khái niệm quản lý và hiệu quả, không phải tự chủ gắn với khái niệm tự lo lương, lo tiền, mà đảm bảo tài chính là phải tăng quyền. Có ý kiến cho rằng, giảm chi thường xuyên không có nghĩa là giảm tiền cho khu vực đó, mà là giảm chi từ ngân sách nhà nước nhưng tăng chi từ các nguồn khác, từ xã hội hóa.
[Xử lý người đứng đầu nếu không đạt kế hoạch tinh giản biên chế]
Theo Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Hồng Trường, một số đơn vị sự nghiệp công lập khi mở rộng hoạt động dịch vụ còn chạy theo số lượng mà không quan tâm đến chất lượng hoạt động, lạm dụng kỹ thuật để tăng thu... Trong một số lĩnh vực, số lượng đơn vị tự chủ toàn diện còn ít, mức độ tự chủ thấp, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục - đào tạo.
Phó Chánh Văn phòng Trung ương Đảng Bùi Văn Thạch nhận định, bước chuyển của các đơn vị sự công vẫn đang lơ lửng, nửa bao cấp, nửa thị trường, chưa rõ ràng. Vì thế, biên chế của khu vực sự nghiệp quá lớn, tới 2,2 triệu người, trong khi đó hệ thống công chức trong hệ thống chính trị chỉ khoảng 500.000 người.
Đây là lý do đề án cải cách tiền lương không thực hiện được vì không có nguồn. Muốn cải tiến tiền lương trong hệ thống hành chính, cần giảm ở đơn vị sự nghiệp. Cần đặt các đơn vị sự nghiệp công lập sang trạng thái thị trường ở mức độ nhất định. Những dịch vụ công thuộc lĩnh vực nghiên cứu cơ bản, Nhà nước phải lo, còn lại, cơ bản phải chuyển sang cơ chế thị trường.
Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng, cần tiếp tục rà soát sắp xếp lại đơn vị sự nghiệp công lập của 4 bộ theo hướng giảm đầu mối, tinh giản biên chế, bộ máy để giảm kinh phí thường xuyên hàng năm nhưng mục tiêu phải đảm bảo tăng cường cung ứng dịch vụ sự nghiệp công, nâng cao chất lượng dịch vụ sự nghiệp công. Sắp xếp lại không phải bài toán đơn giản là cắt giảm cơ học mà mục đích cuối cùng là nâng cao năng lực, hiệu lực và chất lượng trong cung ứng dịch vụ công, đảm bảo cho người dân, doanh nghiệp tiếp cận được các dịch vụ sự nghiệp công.
Quy hoạch mạng lưới các đơn vị sự nghiệp công thuộc ngành và bộ cần làm rõ tiêu chí, căn cứ quy hoạch mạng lưới. Các bộ đã được phê duyệt quy hoạch, sẽ phải rà soát lại mạnh mẽ hơn, giải pháp phải đột phá hơn, tinh lại bộ máy, tinh lại biên chế nhưng phải tăng cường năng lực, biến số lượng thành chất lượng.
Khẳng định tự chủ tài chính mới tự chủ được về biên chế, tổ chức, Phó Thủ tướng nêu rõ “không thể không tự chủ được về tài chính mà đòi trao quyền quá nhiều về xác định biên chế và tuyển dụng cán bộ, nhân viên. Mức độ tự chủ khác phụ thuộc vào mức độ tự chủ về tài chính. Lấy tự chủ tài chính để phân loại đơn vị sự nghiệp công lập.”
Để tự chủ về tài chính được, Phó Thủ tướng khẳng định quan trọng nhất là vấn đề phí và giá. Điều kiện then chốt nhất để chuyển sang xã hội hóa và tự chủ tài chính là lộ trình phải tính đúng, tính đủ giá dịch vụ hoặc phải chuyển từ phí sang giá, phí nào chuyển thành giá. Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ đánh giá lại việc cổ phần hóa các đơn vị sự nghiệp công theo Quyết định 22/2015/QĐ-TTg; lập danh mục dịch vụ sự nghiệp công phải đảm bảo bằng ngân sách nhà nước (hiện mới có danh mục Bộ Giao thông Vận tải được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt).
Phó Thủ tướng đề nghị các bộ làm rõ cơ chế đầu tư của Nhà nước nên tập trung vào lĩnh vực nào, danh mục nào để ra tấm ra món, tránh phân tán, dàn trải; làm rõ phương thức phân bổ và cấp phát của ngân sách nhà nước, cấp phát hay phân bổ, phân bổ cho ai, cho đơn vị cung cấp dịch vụ hay người chi trả dịch vụ. Ban Kinh tế Trung ương có định hướng chuyển, thay cho việc cấp phát trực tiếp cho đơn vị trước đây bằng trả trực tiếp cho người thụ hưởng dịch vụ để họ trả cho đơn vị sự nghiệp công, Phó Thủ tướng cho hay.
Nhấn mạnh mục tiêu sắp xếp lại các đơn vị sự nghiệp công lập một cách triệt để theo nguyên tắc tinh giản biên chế, đội ngũ, từ đó giảm được phần ngân sách nhà nước cấp, Phó Thủ tướng khẳng định quan điểm không có nghĩa là không lo cho khu vực sự nghiệp công mà là để tránh cấp không đúng, dàn trải, phân tán lãng phí. Mục tiêu cuối cùng là nâng cao được độ tiếp cận dịch vụ sự nghiệp công, năng lực cung ứng dịch vụ và chất lượng dịch vụ công. Sắp xếp lại, thu gọn đầu mối để giải phóng nguồn lực đất đai, tài sản, nhân lực.
“Biên chế tăng lên không phải do công chức, viên chức, hợp đồng lao động mới nhiều,” Phó Thủ tướng khẳng định. Theo Phó Thủ tướng, không phải đưa giá dịch vụ lên cao chót vót là tự chủ tài chính, điều này liên quan đến ngân sách nhà nước và khả năng chi trả người dân, đến yếu tố kiểm soát vĩ mô. Không phải viện nào cũng chuyển thành xã hội hóa, trường nào cũng có thể tự chủ tài chính.
Theo báo cáo của các bộ tại buổi làm việc:
- Giai đoạn 2011-2016, Bộ Giao thông Vận tải có 68 đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó có 20 đơn vị thực hiện tự chủ chi thường xuyên, 42 đơn vị thực hiện tự chủ một phần chi thường xuyên, 6 đơn vị do ngân sách nhà nước đảm bảo chi thường xuyên. Tổng số người làm việc trong các đơn vị này năm 2016 là 9.639 người, tăng 337 người so với thời điểm năm 2011, trong đó tăng chủ yếu là người làm việc hợp đồng theo Nghị định 68/2000/NĐ-CP (tăng 670 người). Từ năm 2015 đến hết năm 2016, Bộ đã tinh giản biên chế đối với 91 người, trong đó khối sự nghiệp là 69 người.
- Với Bộ Tài nguyên và Môi trường, tính đến năm 2016, tổng số đơn vị sự nghiệp công lập thuộc ngành, lĩnh vực Bộ được giao quản lý là 533 đơn vị; trong đó các đơn vị sự nghiệp thuộc Bộ là 97 đơn vị (tăng 10 đơn vị so với năm 2016), các đơn vị sự nghiệp thuộc ngành tài nguyên và môi trường tại các địa phương (theo báo cáo của 56 tỉnh) là 436 đơn vị, giảm 190 đơn vị so với năm 2011. Tổng số người làm việc trong các đơn vị sự nghiệp thuộc Bộ là 9.984 người, trong các đơn vị sự nghiệp ở 56 địa phương là 22.613 người.
- Bộ Công Thương có 67 đơn vị sự nghiệp công lập thuộc ngành, lĩnh vực quản lý, trong đó 4 đơn vị tự chủ chi đầu tư và chi thường xuyên, 8 đơn vị tự chủ chi thường xuyên, 53 đơn vị tự chủ một phần và 2 đơn vị do ngân sách nhà nước bảo đảm chi thường xuyên. Tổng số người làm việc trong các đơn vị sự nghiệp công lập là 15.421 người.
- Số đơn vị sự nghiệp thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quản lý là 70, trong đó có 2 đơn vị tự chủ chi thường xuyên, 67 đơn vị tự chủ một phần chi thường xuyên, 1 đơn vị do ngân sách đảm bảo chi. Ngoài ra, còn có 11 đơn vị sự nghiệp thuộc 3 Tổng cục, 27 đơn vị sự nghiệp thuộc các cục và Văn phòng bộ. Các đơn vị sự nghiệp thuộc ngành tại 63 tỉnh, thành phố có 552. Đến nay, Bộ đã tinh giản biên chế 488 viên chức của đơn vị sự nghiệp trực thuộc bộ.
