Cách đây vài năm, bản đặc biệt cuốn sách “Đông Dương xinh đẹp và kỳ vĩ” của nhiếp ảnh gia người Pháp Pierre Dieulefils chụp cảnh quan và đời sống tại Việt Nam cuối thế kỷ XIX đã được trả giá 130 triệu đồng, hay cuốn “Bố già” bản đặc biệt được Công ty Đông A phát hành nhân kỷ niệm 50 năm tác phẩm được xuất bản lần đầu cũng đã được “gõ búa” với mức 260 triệu đồng.
Có thể thấy thị trường xuất bản đang trở nên sôi động ở phân khúc sách đẹp. Ngày càng có nhiều đơn vị đầu tư vào công đoạn in ấn, thiết kế sách thủ công để phục vụ nhu cầu sưu tầm.
Những người yêu sách sẵn sàng bỏ một số tiền lớn để sở hữu những cuốn sách đẹp như một cách thể hiện sự trân trọng với tri thức và văn hóa đọc.
‘Bảo vật’ của người yêu chữ
Từ những năm 60, nhà văn hóa Vương Hồng Sển đã từng viết trong “Thú chơi sách” rằng: “Một cuốn sách hữu danh, khi xuất bản thường chia nhiều hạng: Ngoài số bản thường in giấy tầm thường, còn đặc biệt in giấy đẹp có chữ ký của tác giả thêm đánh số thứ tự hẳn hoi, sách ấy có khi tác giả chừa để tặng thân bằng tri thức, hoặc dành riêng cho hạng chơi sách kén, đã ký quỹ dặn trước. Số in đã ít, giá tiền lại cao, một khi sách được công nhận rằng hay thì rất dễ trở nên quý phẩm, các tay mua trễ tha hồ đua nhau giành giựt! Ðó quả là một bảo vật trong văn phòng các tay phong lưu…”
Thú chơi sách đã có từ lâu trong xã hội Việt Nam song vì nhiều lý do mà có những giai đoạn thăng trầm.
Theo nhà báo Yên Ba – một nhà sưu tập sách có tiếng, thì sách bản đặc biệt có nhiều phân nhánh khác nhau và cũng không phải là sản phẩm mới trong làng xuất bản Việt Nam. Kể từ khi người Pháp vào Việt Nam và họ mang theo công nghệ in ấn thì những năm đầu thế kỷ XX, đặc biệt thập niên 1930-1940, ngành xuất bản Việt Nam đã có rất nhiều ấn bản sách đặc biệt sang trọng. Sau này do điều kiện lịch sử của đất nước, việc xuất bản sách đặc biệt đã chững lại và không có cơ hội phát triển.
Những năm gần đây, sách bản đặc biệt (bản S) đã không còn quá mới mẻ và xa lạ với cộng đồng người đọc Việt Nam khi ngày càng nhiều đơn vị đầu tư vào phân khúc này.
Công ty cổ phần Văn hóa Đông A là một trong những đơn vị phát hành rất chú trọng làm sách đẹp. Đội ngũ làm sách của Đông A đã đến nhiều nước châu Âu để gặp các bậc thầy về đóng sách đương đại và tham quan các xưởng đóng sách, các đợt trưng bày và các hội sách thủ công.
Chia sẻ với phóng viên Báo Điện tử VietnamPlus, nhà sưu tập sách Ngô Quang Minh cho hay anh ấn tượng nhất với ấn bản “Số đỏ” in trên giấy dó, khâu theo lối Passé-carton (khâu rết) cổ điển châu Âu và để gáy trần; ấn bản “Truyện Kiều” được Đông A áp dụng ba kỹ thuật là in sách bằng phương pháp Letter Press, khâu gáy theo lối Coptic với mũi khâu đôi hai màu chỉ và bìa sách làm từ chất liệu sơn mài; ấn bản “Lịch sử Việt Nam bằng hình” áp dụng lối làm bìa theo phong cách Đan Mạch (Danish millimeter bindings) với bìa sách được trang trí kết hợp giữa da dê và vải, các họa tiết trên bìa được ép kim nhũ vàng và ép chìm, nhãn tên sách được mạ bằng vàng thật.
“Sách đẹp là một ‘thị trường ngách’ đầy tiềm năng của ngành xuất bản. Dòng sách đặc biệt được phát triển cũng góp phần vinh danh các tác giả và những người làm nghề thủ công như đóng sách, khâu da, dát vàng, sơn mài..., mở thêm những cơ hội việc làm cho giới trẻ,” anh Ngô Quang Minh nhận định.
Theo nhà sưu tập này, trước đây, nhiều người cho rằng nhạc số sẽ đặt dấu chấm hết cho thị trường băng đĩa nhạc truyền thống; và tương tự, sách điện tử sẽ đe dọa sự tồn tại của sách giấy. Thực tế đã minh chứng ngược lại. Đĩa CD vật lý, đĩa than vẫn được ưa chuộng, sách đẹp vẫn được sưu tầm.
“Tôi tin rằng sách giấy vẫn sẽ có đời sống lâu dài. Mong sao trên đại dương tri thức rộng lớn, sách hay-sách đẹp vẫn sẽ tiếp tục tới tay bạn đọc, tới tay những người yêu quý chữ, là gia tài ‘gìn vàng, giữ sách’ cho các thế hệ mai sau,” nhà sưu tập Ngô Quang Minh chia sẻ.
Còn nhiều dư địa để phát triển
Do sự phát triển, du nhập của các loại hình giải trí mới, thị trường xuất bản Việt Nam đang đứng trước nhiều khó khăn. Thế nhưng, các đơn vị xuất bản vẫn tích cực làm mới mình, đi vào các “thị trường ngách” thì vẫn còn nhiều dư địa để phát triển.
Ông Trần Đại Thắng, Giám đốc Công ty cổ phần Văn hóa Đông A cho rằng bằng cách đi vào làm các ấn bản giới hạn và không ngừng nâng cao kỹ-mỹ thuật trong việc thiết kế, những ấn bản sách thủ công của Đông A đã chinh phục được công chúng và nhà sưu tập khó tính. Không chỉ vậy, những cuốn sách này góp phần quan trọng vào việc định hình, phát triển một thế hệ nhà sưu tập mới.
Theo ông Thắng, sách không đơn thuần là phương tiện truyền tải kiến thức mà còn là một tác phẩm mỹ thuật, bên cạnh nội dung có giá trị thì hình thức còn mang tính thẩm mỹ cao, đáp ứng nhu cầu tinh thần ngày càng phong phú của bạn đọc.
“Thị trường ô tô cũng có phiên bản phổ thông và phiên bản cao cấp. Vậy tại sao thị trường sách không có thể đa dạng với những ấn bản đặc biệt cho khách hàng đam mê? Tôi tin rằng nếu đơn vị xuất bản đủ năng lực đáp ứng nhu cầu độc giả thì các ấn bản đặc biệt sẽ góp phần nâng tầm sách Việt,” ông Thắng nêu quan điểm.
Ông Thắng cho hay đơn vị này vẫn bị “lỗ vốn” khi in sách đẹp bởi vì mức đầu tư lớn, nhưng ông vẫn muốn làm bởi vì muốn lan tỏa tình yêu sách đến với nhiều người hơn, để nó trở thành một nét đẹp văn hóa như đã có tại nhiều nước trên thế giới từ hàng trăm năm trước.
Chia sẻ kinh nghiệm làm sách đẹp, bà Phạm Thủy, Giám đốc đối ngoại truyền thông của Thái Hà Books cho rằng việc chọn sách để làm bản đặc biệt không khó, mà cái khó ở chỗ ý tưởng cho mỗi cuốn.
Thái Hà Books chọn hướng đi sử dụng nguyên liệu dân gian Việt Nam gắn với các làng nghề để thực hiện các bìa sách. Mỗi bộ sẽ được lựa chọn nguyên liệu riêng sao cho phù hợp với nội dung. Ví dụ bìa của bộ “Trà kinh-Trà thư” sử dụng bột đất đắp lên giấy giang để tạo họa tiết đồi núi, rồi dùng lá trà để gắn lên.
Ngắm những cuốn sách đẹp độc đáo được giới sưu tầm săn lùng
Nhiều cuốn sách đẹp, quý hiếm đang được trưng bày tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn, Hà Nội. Đây là những ấn phẩm được chế tác thủ công với kỹ thuật đóng sách độc đáo của châu Âu và châu Á.
Đánh giá về tác động của thú chơi sách đẹp đối với văn hóa đọc hiện này, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Tổng Biên tập Nhà Xuất bản Hội Nhà văn cho rằng nhiều đơn vị thực hiện những cuốn sách công phu, đẹp mắt đưa ra thị trường với giá cao và được người đọc đón nhận là tín hiệu đáng mừng, cho thấy người yêu sách Việt Nam đã có ý thức sở hữu những ấn phẩm hay trên sự sáng tạo mới.
Theo ông Thiều, tiêu chí sưu tập sách đẹp bao gồm thiết kế ruột sách, chọn minh họa, kỹ thuật đóng sách… đòi hỏi những người làm sách phải không ngừng đổi mới, sáng tạo. Chỉ như vậy, mỗi ấn bản được giới thiệu tới độc giả yêu thích sách đẹp và các nhà sưu tầm mới vừa là một cuốn sách có giá trị lớn về mặt nội dung đồng thời cũng là một tác phẩm nghệ thuật./.
Bình luận
Xin vui lòng gõ tiếng Việt có dấu