Theo báo cáo của Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (WWF) ngày 10/7, tình trạng đặt bẫy săn bắt trộm không chỉ đang tàn sát các loài động vật hoang dã tại khu vực Đông Nam Á mà còn tạo ra nguy cơ cao lây truyền dịch bệnh từ động vật sang người.
Theo đó, ước tính có khoảng 12,3 triệu bẫy dây đang đe dọa các loài động vật hoang dã tại những khu bảo tồn ở Campuchia, Lào và Việt Nam - 3 quốc gia có nạn đặt bẫy ở mức nghiêm trọng nhất trong khu vực.
Thực trạng tại Việt Nam
Đại diện WWF Việt Nam cho biết, số lượng bẫy ước tính tại Việt Nam vào bất kỳ một thời điểm nào là hơn 5 triệu, mật độ bẫy ước tính trong khu bảo tồn là 110,7 bẫy/km2, có sự tương đồng giữa tất cả các khu bảo tồn.
Các loài thú bị bẫy đe dọa ở Việt Nam bao gồm loài cực kỳ nguy cấp như sao la, mang lớn; loài nguy cấp như thỏ vằn Trường Sơn, bò rừng, cầy vằn bắc…
Cụ thể, từ năm 2011-2019, chỉ riêng trong 2 khu bảo tồn sao la của 2 tỉnh Thừa Thiên-Huế và Quảng Nam đã có 127.857 bẫy thú được tháo gỡ; trung bình mỗi năm có 4.206 được tháo gỡ. Mật độ bẫy tại các khu bảo tồn sao la tỉnh Thừa Thiên-Huế và Quảng Nam là 880 bẫy/km2, cao nhất trong khu vực.
[Theo chân “biệt đội phá bẫy” cứu thú tại Khu bảo tồn Sơn Trà]
Tại Việt Nam, thịt của các loại động vật hoang dã quý hiếm như tê tê hay hổ là mặt hàng xa xỉ dành cho những người giàu có, trong khi phần lớn động vật ăn thịt và động vật móng guốc nhỏ được tầng lớp trung lưu xem như đặc sản.
Khảo sát cho thấy, nhiều người dân sống tại các đô thị của Việt Nam (20-80%, tùy vào địa điểm) sử dụng các sản phẩm từ thịt động vật hoang dã ít nhất một lần mỗi năm.
Theo đó, số lượng nhà hàng tại các trung tâm đô thị sử dụng thịt động vật hoang dã chiếm 60-80%, đặc biệt lợn rừng là loài được tiêu thụ nhiều nhất, chiếm gần 75% tổng lượng thịt động vật hoang dã được tiêu thụ.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã xác định lợn rừng, cầy, và tê tê thuộc nhóm các loài có nguy cơ cao mang các bệnh truyền nhiễm. Cụ thể, lợn rừng đã được chứng minh là loài mang nhiều mầm bệnh lây truyền nhất trong tất cả các loài được buôn bán tại thị trường châu Á, bao gồm cúm lợn, virus Rota gây ra các bệnh như tiêu chảy và virus Hepatitis E.
Cầy vòi mốc được xác định là vật chủ trung gian gây ra bệnh SARS ở người và cầy thường bị bẫy hoặc nuôi nhốt để cung cấp cho thị trường tại Việt Nam.
Chuột và các loài động vật gặm nhấm khác, được tiêu thụ phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt ở vùng đồng bằng, là vật chủ mang virus Hanta gây ra hội chứng sốt xuất huyết kèm theo suy thận (HFRS); virus Lymphocytic choriomeningitis (LCMV) gây ra bệnh viêm màng não vô trùng, viêm não và viêm màng não; virus bệnh dại. Tất cả những virus nói trên có thể lây truyền trực tiếp giữa động vật gặm nhấm và người.
Tăng cường thực thi pháp luật
Việt Nam là một trong hai nước duy nhất tại Đông Nam Á áp dụng mức phạt tối thiểu nghiêm khắc nhất đối với mọi hình thức săn bắt bằng bẫy trong các khu bảo tồn. Tuy nhiên, khả năng bị xử phạt vì tội đặt bẫy còn thấp trong khi Việt Nam nằm trong số những quốc gia có lượng bẫy đặt cao nhất tại Đông Nam Á.
Lực lượng chức năng khu bảo tồn Sơn Trà tổ chức các đợt kiểm tra, phá bẫy định kỳ 2 lần/tuần. (Ảnh: Quốc Dũng/TTXVN) Kết quả khảo sát về kinh tế-xã hội tại các cộng đồng sống xung quanh 3 khu bảo tồn của vùng Trung Trường Sơn của Việt Nam cho thấy, khoảng 25-33% làng bản chủ yếu dùng bẫy để săn bắt thú, không phải vì để lấy thức ăn mà đó là nguồn thu nhập chủ yếu của gần 40% người sống bằng nghề đi săn.
Ông Stuart Chapman, người đứng đầu Sáng kiến Tigers Alive của WWF, chia sẻ: “Nạn đặt bẫy chính là mối đe dọa hàng đầu đối với loài hổ trong khu vực. Đây cũng là nguyên nhân chính dẫn đến việc loài hổ được coi là đã tuyệt chủng ở Campuchia, Lào và Việt Nam. Nếu không có những biện pháp quyết liệt, nạn đặt bẫy thú sẽ dẫn đến một làn sóng tuyệt chủng động vật hoang dã ở khắp các quốc gia châu Á.”
Bà Sophia Lim, Giám đốc Điều hành của WWF-Malaysia, cho biết: “Chỉ tháo dỡ các bẫy thôi thì chưa đủ. Chính phủ các quốc gia Đông Nam Á phải tăng cường thực thi luật pháp, cải thiện hệ thống pháp luật để ngăn chặn đặt bẫy một cách hiệu quả và quan trọng hơn là kêu gọi sự tham gia của người dân bản địa và các cộng đồng địa phương trong cuộc chiến này.
Chính phủ các nước nói chung và Việt Nam nói riêng cần có những hành động cấp bách để giải quyết mối đe dọa này đối với các loài hoang dã, các hệ sinh thái và sức khỏe cộng đồng; phải ngăn chặn việc mua bán, vận chuyển và tiêu thụ các loài động vật hoang dã có nguy cơ cao lây truyền dịch bệnh sang người, bao gồm hầu hết các loài móng guốc và các loài động vật ăn thịt - mục tiêu chính của các hoạt động đặt bẫy.
Để các biện pháp này đạt được thành công, các quốc gia trong khu vực cũng cần tập trung hơn vào việc tăng cường quản lý các khu bảo tồn”./.
