Trước thềm năm mới, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Văn Bình đã có cuộc trao đổi thẳng thắn với báo giới xung quanh những vấn đề cấp thiết được đặt ra cho hệ thống ngân hàng Việt Nam hiện nay. Đó là tái cơ cấu lại các tổ chức tín dụng sao cho hoạt động hiệu quả và lành mạnh hơn, từ đó góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, nâng cao hiệu quả đầu tư và tăng trưởng kinh tế bền vững. Tiềm ẩn những rủi ro- Thưa Thống đốc, vì sao đến thời điểm này Chính phủ phải quyết liệt đặt ra vấn đề tái cơ cấu hệ thống tổ chức tín dụng?Thống đốc Nguyễn Văn Bình: Cùng với sự phát triển nhanh về quy mô, các tổ chức tín dụng hiện nay đang tiềm ẩn những yếu kém, rủi ro nhất định. Hệ thống các tổ chức tín dụng tiềm ẩn rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản khá cao, tính ổn định, hiệu quả hoạt động và khả năng cạnh tranh chưa cao. Nguyên nhân của những yếu kém này xuất phát từ những yếu tố khách quan (kinh tế vĩ mô trong nước, ngoài nước kém ổn định, hệ thống doanh nghiệp nhiều yếu kém, khuôn khổ thể chế còn bất cập,…) và yếu tố chủ quan (năng lực quản trị, điều hành, tài chính, trình độ cán bộ và công nghệ nhiều hạn chế,…). Trong suốt thời gian dài vừa qua, Đảng và Chính phủ đã tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức tín dụng ra đời và phát triển nhanh nhưng chất lượng, hiệu quả hoạt động lại chậm được cải thiện, nhiều yếu kém không được xử lý kịp thời, triệt để. Các tổ chức tín dụng hoạt động thiếu công khai, minh bạch. Nguyên tắc thị trường trong hoạt động ngân hàng không được đề cao. Những yếu kém hiện nay của một bộ phận các tổ chức tín dụng không được xử lý kịp thời có thể tác động bất lợi đến ổn định kinh tế vĩ mô và hệ thống tài chính quốc gia. Quy mô dư nợ tín dụng và tài sản của hệ thống đã vượt xa GDP làm cho hệ thống các tổ chức tín dụng dễ bị tổn thương từ những thay đổi bất lợi của nền kinh tế, ngược lại sự bất ổn của hệ thống này cũng sẽ tác động lớn đến sự ổn định kinh tế vĩ mô. Một hệ thống ngân hàng yếu kém không thể huy động và phân bổ một cách có hiệu quả các nguồn vốn trong nền kinh tế đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến chính sách tiền tệ. Do đó, cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng là yêu cầu cần thiết để lành mạnh hóa, nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh của các tổ chức tín dụng, từ đó góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, nâng cao hiệu quả đầu tư và tăng trưởng kinh tế bền vững. Để thực hiện mục tiêu Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2011-2020 và Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2011-2015, Việt Nam cần phát triển một hệ thống các tổ chức tín dụng có quy mô lớn hơn, chất lượng và hiệu quả hoạt động tốt hơn. Mặt khác, trong bối cảnh Việt Nam đang ngày mở cửa thị trường và hội nhập quốc tế sâu sắc thì hệ thống các tổ chức tín dụng cũng cần phải được củng cố và phát triển để có đủ khả năng tận dụng cơ hội phát triển mới và đối phó với những thách thức, cú sốc từ bên ngoài, chẳng hạn khủng hoảng, biến động bất lợi của thị trường tài chính - tiền tệ quốc tế. Hướng đến hệ thống an toàn, đa năng- Xin Thống đốc cho biết mục tiêu tái cơ cấu hệ thống các tổ chức tín dụng lần này là gì?Thống đốc Nguyễn Văn Bình: Theo tôi, mục tiêu tái cơ cấu hệ thống các tổ chức tín dụng lần này nhằm hướng tới đến năm 2020 phát triển được hệ thống các tổ chức tín dụng đa năng theo hướng hiện đại, hoạt động an toàn, hiệu quả vững chắc với cấu trúc đa dạng về sở hữu, quy mô, loại hình có khả năng cạnh tranh lớn hơn và dựa trên nền tảng công nghệ, quản trị ngân hàng tiên tiến phù hợp với thông lệ, chuẩn mực quốc tế. Trong giai đoạn 2011-2015, tập trung lành mạnh hóa tình trạng tài chính và củng cố năng lực hoạt động của các tổ chức tín dụng; cải thiện mức độ an toàn và hiệu quả hoạt động của các tổ chức tín dụng; nâng cao trật tự, kỷ cương và nguyên tắc thị trường trong hoạt động ngân hàng. Phấn đấu đến cuối năm 2015 hình thành được ít nhất 1-2 ngân hàng thương mại có quy mô và trình độ tương đương với các ngân hàng trong khu vực. Chính phủ kiên quyết không để xảy ra đổ vỡ và mất an toàn hoạt động ngân hàng ngoài tầm kiểm soát trong quá trình cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng. - Vậy làm thế nào để cải cách nhanh, triệt để hệ thống ngân hàng Việt Nam hiện nay, thưa Thống đốc? Thống đốc Nguyễn Văn Bình: Kinh nghiệm của các nước cho thấy muốn cải cách nhanh, triệt để hệ thống ngân hàng thì Chính phủ phải đóng vai trò quyết định thông qua các biện pháp can thiệp về chính sách, nguồn lực tài chính đồng thời phải khuyến khích được sự tham gia của khu vực tư nhân vào quá trình cơ cấu lại hệ thống ngân hàng. Cải cách bao giờ cũng kèm theo chi phí kinh tế. Để hệ thống ngân hàng phát triển an toàn, hiệu quả bền vững sau cơ cấu lại thì cơ cấu lại tài chính là quan trọng nhưng cơ cấu lại quản trị, hoạt động và kể cả khuôn khổ thể chế là yếu tố quyết định. Thông thường, thời điểm được coi là hợp lý để cải cách hệ thống tài chính-ngân hàng khi nền kinh tế có mức lạm phát tương đối thấp để tạo dư địa cho sự can thiệp mạnh mẽ của chính phủ và ngân hàng trung ương vào hệ thống tài chính-ngân hàng. Kế hoạch cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng ở Việt Nam được tiến hành trong bối cảnh nhiều thuận lợi nhưng cũng không ít khó khăn. - Theo Thống đốc, những thuận lợi và khó khăn của việc cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng Việt Nam trong thời điểm hiện nay là gì?
Thống đốc Nguyễn Văn Bình: Về thuận lợi, cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng được đặt trong chương trình tổng thể tái cơ cấu đầu tư và tái cơ cấu doanh nghiệp để thực hiện tái cấu trúc nền kinh tế. Mục đích cơ cấu lại các tổ chức tín dụng là vì lợi ích quốc gia, dân tộc chứ không vì lợi ích nhóm cục bộ. Do đó, cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng nhận được sự quyết tâm và đồng thuận cao về mặt chính trị-xã hội. Các tổ chức tín dụng ý thức rõ ràng về sự cần thiết phải cơ cấu lại để hoạt động an toàn và hiệu quả hơn. Về khó khăn, nền kinh tế đang chịu áp lực lạm phát cao và còn tồn tại những yếu tố có thể gây bất ổn vĩ mô. Nguồn lực của Chính phủ hạn chế do thâm hụt ngân sách lớn, nợ công đã ở mức cao và đang tăng nhanh. Các chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ tập trung kiềm chế lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô. Khuôn khổ pháp lý cho việc cơ cấu lại doanh nghiệp, tài chính, ngân hàng chưa hoàn chỉnh và đồng bộ, đặc biệt là vấn đề phá sản, quyền sở hữu tài sản và nghĩa vụ tài chính. Kinh tế, tài chính thế giới diễn biến không thuận lợi. Cuộc khủng hoảng nợ công ở Châu Âu có nguy cơ trở thành cuộc khủng hoảng tài chính tác động bất lợi đến hệ thống ngân hàng trong nước. Ngoài ra, tâm lý người dân không ổn định dễ phản ứng thái quá nếu không được định hướng đúng đắn và tuyên truyền đầy đủ về các chủ trương, chính sách cơ cấu lại ngân hàng. Kiên quyết đưa tổ chức tín dụng không thể phục hồi được ra khỏi thị trường- Vậy Ngân hàng Nhà nước sẽ đề xuất với Chính phủ các gói giải pháp đồng bộ nào để cơ cấu lại các tổ chức tín dụng hiện nay?Thống đốc Nguyễn Văn Bình: Để thực hiện được các mục tiêu, định hướng nêu trên, Ngân hàng Nhà nước đã nghiên cứu và đề xuất gói giải pháp đồng bộ cơ cấu lại các tổ chức tín dụng như sau: Thứ nhất, khuyến khích việc sáp nhập, hợp nhất, mua lại ngân hàng theo nguyên tắc tự nguyện, bảo đảm quyền lợi của người gửi tiền và các quyền, nghĩa vụ kinh tế của các bên có liên quan theo quy định của pháp luật. Để bảo đảm an toàn, ổn định của hệ thống, một số tổ chức tín dụng có mức độ rủi ro, nguy cơ mất an toàn cao sẽ được áp dụng các biện pháp xử lý đặc biệt theo quy định của pháp luật. Về phương diện các tổ chức tín dụng, cơ cấu lại hệ thống này cũng là cơ hội thuận lợi để các tổ chức tín dụng tăng nhanh hơn về quy mô và nâng cao khả năng cạnh tranh. Thứ hai, các tổ chức tín dụng cần được đánh giá, phân loại thành tổ chức tín dụng lành mạnh, tổ chức tín dụng thiếu thanh khoản tạm thời và tổ chức tín dụng yếu kém. Các tổ chức tín dụng lành mạnh được tạo điều kiện phát triển về quy mô và năng lực cạnh tranh trong nước, quốc tế. Các tổ chức tín dụng yếu kém, tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn hệ thống cần được ưu tiên tái cơ cấu để trở lại thị trường hoạt động theo các chuẩn mực, quy định của pháp luật. Nếu tổ chức tín dụng yếu kém không thể phục hồi được thì phải được kiên quyết đưa ra khỏi thị trường một cách có trật tự để bảo đảm kỷ luật thị trường và sự lành mạnh, an toàn của hệ thống. Tổ chức tín dụng tạm thời thiếu thanh khoản sẽ được Ngân hàng Nhà nước hỗ trợ để phục hồi đồng thời phải chấn chỉnh, củng cố để hoạt động lành mạnh, an toàn hơn. Thứ ba, trong quá trình cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng, đặc biệt là xử lý những tổ chức tín dụng yếu kém, các ngân hàng thương mại nhà nước và các ngân hàng thương mại cổ phần lành mạnh sẽ là lực lượng chủ lực tham gia tích cực với sự hỗ trợ thích hợp của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước về cơ chế, chính sách và nguồn lực để thực hiện. Đây cũng là đặc trưng riêng phản ánh tính hệ thống chặt chẽ của các tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước “bao cấp” toàn bộ cho việc cơ cấu lại tổ chức tín dụng. Tổn thất và chi phí trong quá trình xử lý yếu kém của hệ thống các tổ chức tín dụng cần phải được chia sẻ hợp lý giữa các bên có liên quan theo quy định của pháp luật (Nhà nước, chủ sở hữu, nhà đầu tư và người gửi tiền). Trong đó, chủ sở hữu ngân hàng phải chịu trách nhiệm đầu tiên và cuối cùng về những tổn thất xảy ra đối với tổ chức tín dụng và lợi ích của Nhà nước, tài sản của nhân dân phải được bảo vệ tốt nhất. Thứ tư, thực hiện lành mạnh hóa tài chính với trọng tâm là xử lý nợ xấu, bảo đảm mức độ đủ vốn theo quy định của pháp luật và thay đổi cấu trúc của bảng cân đối kế toán theo hướng lành mạnh, bền vững hơn. Thứ năm, củng cố, phát triển các hoạt động kinh doanh chính và giảm các lĩnh vực kinh doanh nhiều rủi ro, kém hiệu quả của tổ chức tín dụng. Tập trung tín dụng ngân hàng vào các ngành, lĩnh vực thuộc 3 khâu đột phá chiến lược trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2020 và phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn, xuất khẩu, công nghiệp phụ trợ, sản xuất – chế biến, doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thứ sáu, đổi mới hệ thống quản trị ngân hàng phù hợp hơn các thông lệ chuẩn mực quốc tế với trọng tâm là triển khai các hệ thống quản trị rủi ro phù hợp với các nguyên tắc, chuẩn mực của Ủy ban Basel. Tăng tính minh bạch hóa hoạt động ngân hàng và tính đại chúng của các tổ chức tín dụng. - Vậy Chính phủ và NHNN cần hỗ trợ thúc đẩy tiến trình cải cách này ra sao thưa Thống đốc?Thống đốc Nguyễn Văn Bình: Bên cạnh các giải pháp nêu trên, Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước sẽ triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp củng cố, chấn chỉnh và cơ cấu lại các tổ chức tín dụng nêu trên, đến năm 2015 hệ thống các tổ chức tín dụng Việt Nam được lành mạnh hóa một bước quan trọng về tài chính; giảm bớt số lượng tổ chức tín dụng nhỏ, yếu kém và hình thành một số ngân hàng thương mại có quy mô lớn hơn, có khả năng cạnh tranh mạnh hơn, đặc biệt tăng cường được quy mô và vị trí chi phối của các ngân hàng thương mại nhà nước trong hệ thống ngân hàng. Quá trình củng cố, chấn chỉnh, cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng được tiến hành với chi phí thấp nhất, loại trừ nguy cơ đổ vỡ ngân hàng, bảo đảm giữ vững sự an toàn, ổn định của hệ thống, đồng thời không gây tác động tiêu cực đến sự ổn định kinh tế vĩ mô, an ninh chính trị và trật tự xã hội./.
Thống đốc Nguyễn Văn Bình: Về thuận lợi, cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng được đặt trong chương trình tổng thể tái cơ cấu đầu tư và tái cơ cấu doanh nghiệp để thực hiện tái cấu trúc nền kinh tế. Mục đích cơ cấu lại các tổ chức tín dụng là vì lợi ích quốc gia, dân tộc chứ không vì lợi ích nhóm cục bộ. Do đó, cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng nhận được sự quyết tâm và đồng thuận cao về mặt chính trị-xã hội. Các tổ chức tín dụng ý thức rõ ràng về sự cần thiết phải cơ cấu lại để hoạt động an toàn và hiệu quả hơn. Về khó khăn, nền kinh tế đang chịu áp lực lạm phát cao và còn tồn tại những yếu tố có thể gây bất ổn vĩ mô. Nguồn lực của Chính phủ hạn chế do thâm hụt ngân sách lớn, nợ công đã ở mức cao và đang tăng nhanh. Các chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ tập trung kiềm chế lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô. Khuôn khổ pháp lý cho việc cơ cấu lại doanh nghiệp, tài chính, ngân hàng chưa hoàn chỉnh và đồng bộ, đặc biệt là vấn đề phá sản, quyền sở hữu tài sản và nghĩa vụ tài chính. Kinh tế, tài chính thế giới diễn biến không thuận lợi. Cuộc khủng hoảng nợ công ở Châu Âu có nguy cơ trở thành cuộc khủng hoảng tài chính tác động bất lợi đến hệ thống ngân hàng trong nước. Ngoài ra, tâm lý người dân không ổn định dễ phản ứng thái quá nếu không được định hướng đúng đắn và tuyên truyền đầy đủ về các chủ trương, chính sách cơ cấu lại ngân hàng. Kiên quyết đưa tổ chức tín dụng không thể phục hồi được ra khỏi thị trường- Vậy Ngân hàng Nhà nước sẽ đề xuất với Chính phủ các gói giải pháp đồng bộ nào để cơ cấu lại các tổ chức tín dụng hiện nay?Thống đốc Nguyễn Văn Bình: Để thực hiện được các mục tiêu, định hướng nêu trên, Ngân hàng Nhà nước đã nghiên cứu và đề xuất gói giải pháp đồng bộ cơ cấu lại các tổ chức tín dụng như sau: Thứ nhất, khuyến khích việc sáp nhập, hợp nhất, mua lại ngân hàng theo nguyên tắc tự nguyện, bảo đảm quyền lợi của người gửi tiền và các quyền, nghĩa vụ kinh tế của các bên có liên quan theo quy định của pháp luật. Để bảo đảm an toàn, ổn định của hệ thống, một số tổ chức tín dụng có mức độ rủi ro, nguy cơ mất an toàn cao sẽ được áp dụng các biện pháp xử lý đặc biệt theo quy định của pháp luật. Về phương diện các tổ chức tín dụng, cơ cấu lại hệ thống này cũng là cơ hội thuận lợi để các tổ chức tín dụng tăng nhanh hơn về quy mô và nâng cao khả năng cạnh tranh. Thứ hai, các tổ chức tín dụng cần được đánh giá, phân loại thành tổ chức tín dụng lành mạnh, tổ chức tín dụng thiếu thanh khoản tạm thời và tổ chức tín dụng yếu kém. Các tổ chức tín dụng lành mạnh được tạo điều kiện phát triển về quy mô và năng lực cạnh tranh trong nước, quốc tế. Các tổ chức tín dụng yếu kém, tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn hệ thống cần được ưu tiên tái cơ cấu để trở lại thị trường hoạt động theo các chuẩn mực, quy định của pháp luật. Nếu tổ chức tín dụng yếu kém không thể phục hồi được thì phải được kiên quyết đưa ra khỏi thị trường một cách có trật tự để bảo đảm kỷ luật thị trường và sự lành mạnh, an toàn của hệ thống. Tổ chức tín dụng tạm thời thiếu thanh khoản sẽ được Ngân hàng Nhà nước hỗ trợ để phục hồi đồng thời phải chấn chỉnh, củng cố để hoạt động lành mạnh, an toàn hơn. Thứ ba, trong quá trình cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng, đặc biệt là xử lý những tổ chức tín dụng yếu kém, các ngân hàng thương mại nhà nước và các ngân hàng thương mại cổ phần lành mạnh sẽ là lực lượng chủ lực tham gia tích cực với sự hỗ trợ thích hợp của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước về cơ chế, chính sách và nguồn lực để thực hiện. Đây cũng là đặc trưng riêng phản ánh tính hệ thống chặt chẽ của các tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước “bao cấp” toàn bộ cho việc cơ cấu lại tổ chức tín dụng. Tổn thất và chi phí trong quá trình xử lý yếu kém của hệ thống các tổ chức tín dụng cần phải được chia sẻ hợp lý giữa các bên có liên quan theo quy định của pháp luật (Nhà nước, chủ sở hữu, nhà đầu tư và người gửi tiền). Trong đó, chủ sở hữu ngân hàng phải chịu trách nhiệm đầu tiên và cuối cùng về những tổn thất xảy ra đối với tổ chức tín dụng và lợi ích của Nhà nước, tài sản của nhân dân phải được bảo vệ tốt nhất. Thứ tư, thực hiện lành mạnh hóa tài chính với trọng tâm là xử lý nợ xấu, bảo đảm mức độ đủ vốn theo quy định của pháp luật và thay đổi cấu trúc của bảng cân đối kế toán theo hướng lành mạnh, bền vững hơn. Thứ năm, củng cố, phát triển các hoạt động kinh doanh chính và giảm các lĩnh vực kinh doanh nhiều rủi ro, kém hiệu quả của tổ chức tín dụng. Tập trung tín dụng ngân hàng vào các ngành, lĩnh vực thuộc 3 khâu đột phá chiến lược trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2020 và phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn, xuất khẩu, công nghiệp phụ trợ, sản xuất – chế biến, doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thứ sáu, đổi mới hệ thống quản trị ngân hàng phù hợp hơn các thông lệ chuẩn mực quốc tế với trọng tâm là triển khai các hệ thống quản trị rủi ro phù hợp với các nguyên tắc, chuẩn mực của Ủy ban Basel. Tăng tính minh bạch hóa hoạt động ngân hàng và tính đại chúng của các tổ chức tín dụng. - Vậy Chính phủ và NHNN cần hỗ trợ thúc đẩy tiến trình cải cách này ra sao thưa Thống đốc?Thống đốc Nguyễn Văn Bình: Bên cạnh các giải pháp nêu trên, Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước sẽ triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp củng cố, chấn chỉnh và cơ cấu lại các tổ chức tín dụng nêu trên, đến năm 2015 hệ thống các tổ chức tín dụng Việt Nam được lành mạnh hóa một bước quan trọng về tài chính; giảm bớt số lượng tổ chức tín dụng nhỏ, yếu kém và hình thành một số ngân hàng thương mại có quy mô lớn hơn, có khả năng cạnh tranh mạnh hơn, đặc biệt tăng cường được quy mô và vị trí chi phối của các ngân hàng thương mại nhà nước trong hệ thống ngân hàng. Quá trình củng cố, chấn chỉnh, cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng được tiến hành với chi phí thấp nhất, loại trừ nguy cơ đổ vỡ ngân hàng, bảo đảm giữ vững sự an toàn, ổn định của hệ thống, đồng thời không gây tác động tiêu cực đến sự ổn định kinh tế vĩ mô, an ninh chính trị và trật tự xã hội./.
- Xin trân trọng cảm ơn Thống đốc!
Minh Thúy (Vietnam+)
