Xâm thực biển, sạt lở sông đe dọa nghiêm trọng Đồng bằng sông Cửu Long. (Ảnh: Trọng Đạt/TTXVN) Sau những thành công bước đầu tư Nghị quyết 120/NQ-CP về phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long (Nghị quyết “thuận thiên”), năm 2020 tiếp tục có những bước tiến nổi bật trong thích ứng với biến đổi khí hậu của Việt Nam - đó là việc hoàn thành Đóng góp do quốc gia tự quyết định và ban hành Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050...
Ngoài ra, hiện nay, dự thảo Quy hoạch mới Đồng bằng sông Cửu Long cũng đang được lấy ý kiến rộng rãi, qua đó huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực để phát triển đồng bằng này đến năm 2050 trở thành vùng có trình độ phát triển khá so với cả nước.
Những bước chuyển tích cực
Tại hội thảo Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu diễn ra mới đây, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Công Thành cho biết biến đổi khí hậu toàn cầu đang diễn ra ngày càng khốc liệt và khó lường, tác động nghiêm trọng đến mọi mặt đời sống kinh tế-xã hội.
Tại Việt Nam, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách và triển khai nhiều hành động quan trọng để thích ứng với những tác động ngày càng gia tăng của biến đổi khí hậu. Một trong những điểm nổi bật nhất trong năm 2020 là hoàn thành cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) và ban hành Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (NAP).
Đóng góp về thích ứng trong NDC cập nhật tập trung vào thực hiện các nhiệm vụ chiến lược, gồm: Tăng cường quản lý Nhà nước và nguồn lực, tăng cường khả năng chống chịu và nâng cao năng lực thích ứng cho cộng đồng, các thành phần kinh tế và hệ sinh thái, giảm nhẹ rủi ro thiên tai và giảm thiểu thiệt hại, sẵn sàng ứng phó với thiên tai và khí hậu cực đoan gia tăng.
[Xoay trục phát triển Đồng bằng sông Cửu Long: Cần ‘đồng tâm hiệp lực’]
Trong khi đó, NAP của Việt Nam tập trung thực hiện các nhiệm vụ cụ thể trong 7 nhóm lĩnh vực khác nhau, được đánh giá là phải chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu. Trong đó, một số nhiệm vụ sẽ tập trung vào việc thích ứng biến đổi khí hậu tại Đồng bằng sông Cửu Long - vùng chịu tác động rõ rệt nhất của biến đổi khí hậu ở Việt Nam.
Từ năm 2016, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị quyết 120 với nhiều nhiệm vụ, giải pháp tổng thể cả trước mắt và dài hạn, đánh dấu bước đột phá lớn trong tư duy định hình chiến lược phát triển bền vững cho Đồng bằng sông Cửu Long theo hướng tổng thể, tích hợp phát triển kinh tế - xã hội toàn vùng với tầm nhìn dài hạn.
Sau hơn 3 năm thực hiện, các nhiệm vụ trong Nghị quyết “thuận thiên” đã bước đầu đạt được những kết quả quan trọng. Quyết tâm của Chính phủ Việt Nam đã nhận được sự quan tâm, ủng hộ và hỗ trợ của nhiều đối tác và cộng đồng quốc tế.
Ông Trần Anh Thư, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh An Giang (một trong những tỉnh chịu ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu tại Đồng bằng sông Cửu Long) cũng cho biết trong đợt hạn mặn lịch sử năm 2015 - 2016, kinh tế của vùng chịu thiệt hại nặng nề, chỉ có 2 tỉnh Bạc Liêu và Cà Mau là tăng trưởng dương do hệ thống sản xuất vốn đã quen với mặn. Đợt hạn mặn 2019 - 2020 có thời gian kéo dài và xâm nhập sâu hơn, nhưng có đến 7/12 tỉnh vẫn tăng trưởng dương từ 1 - 3%.
Thực tế trên được ông Thư nhìn nhận: “Nếu chúng ta nhìn nhận biến đổi khí hậu là cơ hội thì nước mặn, ngọt, lợ đều là tài nguyên. Nước biển dâng thì tỷ lệ sản xuất nông nghiệp của hệ sinh thái mặn nhiều hơn, hệ sinh thái ngọt ít hơn. Như vậy Đồng bằng sông Cửu Long sẽ xuất khẩu tôm nhiều hơn lúa.”
Trên tinh thần đó, đại diện tỉnh An Giang cũng khẳng định để thực hiện thành công Nghị quyết 120, trong thời gian tới cần phân định ranh mặn ngọt để làm cơ sở xây dựng hệ thống canh tác hợp lý theo từng vùng khác nhau; đầu tư các công trình đa mục tiêu, vừa có thể trữ nước ngọt lại có thể điều tiết tiêu thoát lũ khi cần.
Bên cạnh đó, các địa phương cũng nên xem xét sinh kế của người dân rồi tính toán xây dựng cơ sở hạ tầng phù hợp phát triển sinh kế, thay vì đầu tư hạ tầng tràn lan.
Xâm nhập mặn tàn phá các cánh đồng ở Kiên Giang. (Ảnh: Trọng Đạt/TTXVN) Trong mối quan hệ với Thành phố Hồ Chí Minh, ông Thư đề xuất cần xây dựng hệ thống logistic và giải quyết vấn đề lao động, để vùng Đồng bằng sông Cửu Long có thể trở thành bệ đỡ phát triển cho Thành phố Hồ Chí Minh và cho cả nước.
Cần quy hoạch tạo đòn bẩy thu hút nguồn lực
Ông Trần Quốc Phương, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư - cơ quan vừa công bố Dự thảo Quy hoạch Đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, cho biết quy hoạch này xác định 3 quan điểm chủ đạo.
Thứ nhất là tôn trọng sự vận hành tự nhiên của hệ sinh thái và chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu; coi nước mặn và nước lợ là nguồn tài nguyên cho sự phát triển thay thế cho quan điểm ứng phó, chống chọi, can thiệp sâu vào quy luật tự nhiên làm hủy hoại môi trường và hệ sinh thái. Thứ hai là xem biến đổi khí hậu không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội chuyển đổi mô hình sản xuất; tổ chức, sắp xếp lại không gian phát triển Vùng theo hướng hiệu quả, bền vững.
Cuối cùng là thay đổi tư duy về an ninh lương thực, xoay trục chiến lược sang thủy sản-trái cây-lúa gạo phù hợp với thị trường. Phát triển nông nghiệp chất lượng cao, kết hợp với dịch vụ, du lịch sinh thái, công nghiệp và trọng tâm là công nghiệp chế biến, nâng cao giá trị và sức cạnh tranh cho sản phẩm nông nghiệp.
“Quy hoạch vùng Đồng bằng sông Cửu Long sau khi được phê duyệt là cơ sở để phân bổ, huy động các nguồn lực đầu tư phát triển một cách thống nhất, đồng bộ, đạt hiệu quả cao. Từ đó góp phần thực hiện mục tiêu phát triển bền vững vùng thích ứng với biến đổi khí hậu theo tinh thần của Nghị quyết 120 cũng như đóng góp vào nỗ lực chung của Chính phủ Việt Nam về triển khai các hoạt động và giải pháp cụ thể trong thích ứng biến đổi khí hậu toàn cầu,” ông Phương nhấn mạnh.
Bày tỏ sự ủng hộ của Vương quốc Hà Lan, Đại sứ Elsbeth Akkerman cho rằng Việt Nam và Hà Lan đều là một trong nhiều quốc gia bị ảnh hưởng lớn bởi biến đổi khí hậu. Do vậy, hai chính phủ cần tiếp tục phối hợp, đưa ra các giải pháp phù hợp ứng phó với biến đổi khí hậu, nhất là ở Đồng bằng sông Cửu Long, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu tại Việt Nam.
Để triển khai hiệu quả kế hoạch nêu trên, Đại sứ Elsbeth Akkerman cho rằng trong bối cảnh nguồn tài chính hạn hẹp thì Việt Nam cần thiết phải xây dựng cơ chế tài chính cụ thể để thực hiện quy hoạch này. Trong đó, Chính phủ đóng góp một phần tài chính với vai trò dẫn dắt và đồng hành xuyên suốt và kêu gọi thêm các quỹ tài trợ, viện trợ phát triển bền vững toàn cầu.
Bên cạnh đó là các nguồn quỹ đầu tư tư nhân và hình thức hợp tác công-tư. Đây là những đối tác rất quan tâm đến các dự án vừa bền vững vừa khả thi về mặt thương mại, có doanh thu và có thể nhân rộng, mở rộng được.
“Dự kiến vào cuối tháng 1/2021, Hà Lan sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh về thích ứng với biến đổi khí hậu. Hội nghị sẽ khởi động Chương trình hành động thích ứng toàn diện trên quy mô toàn cầu với các cam kết cụ thể, kết nối tài chính để triển khai hoạt động tại các quốc gia,” đại sứ Elsbeth Akkerman nhấn mạnh./.
