Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến trình bày báo cáo tại phiên giải trình. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN) Sáng 1/3, tại Phiên họp toàn thể Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội, Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến đã khẳng định thực hiện quy định thông tuyến, tỷ lệ dân số tham gia bảo hiểm y tế gia tăng nhanh chóng, đạt 81,7% vào năm 2016. Điều này cho thấy các quy định của Luật bảo hiểm y tế thực sự đi vào cuộc sống và những giải pháp trong thực hiện mục tiêu bảo hiểm y tế toàn dân là khả thi.
Tại phiên họp, các đại biểu đã nghe Bộ Y tế và Bảo hiểm xã hội Việt Nam giải trình về việc triển khai thực hiện lộ trình thông tuyến trong khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế.
Thông tuyến - tác động tích cực
Theo Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến, thực hiện điều chỉnh giá dịch vụ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế theo Nghị quyết 18/2008/QH12, Nghị quyết 68/2013/QH13 của Quốc hội; Nghị định 16/2015/NĐ-CP của Chính phủ về giao quyền tự chủ cho cơ sở khám chữa bệnh đã tăng quyền lợi, giảm chi tiền túi đối với người tham gia bảo hiểm y tế khi sử dụng dịch vụ y tế, nhất là đối với người thuộc hộ gia đình nghèo, dân tộc thiểu số.
Số lượt khám chữa bệnh bảo hiểm y tế năm 2015 có 130 triệu lượt; tần suất khám chữa bệnh trung bình là 1,85 lần/người/năm. Năm 2016, có 148 triệu lượt người; tần suất khám chữa bệnh trung bình là 1,89 lần/người/năm.
Tần suất khám chữa bệnh này phù hợp với nhu cầu chăm sóc sức khỏe, tiếp cận dịch vụ khám chữa bệnh của người dân. Chỉ số này tương đối ổn định trong nhiều năm qua (trung bình một người đi khám chữa bệnh 2 lần/ năm). Điều này cho thấy việc thông tuyến không làm gia tăng số lượt khám chữa bệnh chung.
Trong nhiều năm, từ năm 2009-2015, Quỹ bảo hiểm y tế luôn có kết dư. Riêng năm 2016, ước bội chi là 5.130 tỷ đồng. Nguyên nhân bội chi chủ yếu là do điều chỉnh giá dịch vụ y tế, sự phát triển của khoa học kỹ thuật trong khám chữa bệnh, tăng cường chuyển giao kỹ thuật đối với tuyến dưới, mô hình bệnh tật thay đổi và một phần do thông tuyến.
Mặc dù số chi bảo hiểm y tế cao hơn số thu nhưng đây là điều đã được dự báo trước khi chính thức điều chỉnh giá dịch vụ y tế. Do có số kết dư từ những năm trước được bổ sung vào quỹ dự phòng nên lũy kế đến hết năm 2016, Quỹ bảo hiểm y tế dự phòng vẫn còn khoảng 49.000 tỷ đồng. Như vậy, Quỹ bảo hiểm y tế vẫn đảm bảo cân đối, đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của nhân dân mà chưa cần phải điều chỉnh mức đóng bảo hiểm y tế trong ngắn hạn.
Theo Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam Nguyễn Thị Minh, thông tuyến khám chữa bệnh bảo hiểm y tế là chủ trương, chính sách đúng đắn của Đảng và Nhà nước, có tác động tích cực đối với cả người bệnh, các cơ sở y tế và tạo động lực góp phần thúc đẩy phát triển, hoàn thiện chính sách bảo hiểm y tế. Người có thẻ bảo hiểm y tế được hưởng các dịch vụ khám, chữa bệnh tốt hơn. Người dân sống ở vùng có điều kiện kinh tế-xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn; sống ở xã đảo, huyện đảo được khám chữa bệnh nội trú tại bệnh viện tuyến tỉnh, tuyến trung ương mà không cần giấy chuyển viện.
Các cơ sở khám chữa bệnh bắt buộc phải đổi mới phong cách phục vụ, đầu tư về cơ sở vật chất, nhân lực nhằm nâng cao chất lượng khám chữa bệnh để thu hút người bệnh. Thông tuyến góp phần đổi mới cung cách phục vụ của cơ sở khám chữa bệnh đặc biệt là cơ sở khám chữa bệnh tuyến huyện, lấy người bệnh làm trung tâm; tăng mức độ hấp dẫn của chính sách bảo hiểm y tế, thu hút người dân tham gia và thúc đẩy mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm y tế; tạo nên sự công bằng hơn trong cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế giữa cơ sở y tế công và tư.
Đây cũng là quan điểm của Giám đốc Bệnh viện đa khoa huyện Hoằng Hóa (Thanh Hóa) khi cho rằng, thông tuyến đã có những tác động tích cực và có lợi cho người có thẻ bảo hiểm y tế và ngành y tế cũng được quan tâm phát triển toàn diện. Thông tuyến đã tạo điều kiện cho bệnh nhân tiếp cận và có cơ hội trải nghiệm các cơ sở khám chữa bệnh trong địa bàn để lựa chọn gói dịch vụ tốt.
Vực dậy y tế cơ sở
Tuy nhiên, vấn đề được các đại biểu đặt ra là trên thực tế, một số cơ sở khám chữa bệnh lợi dụng việc thông tuyến để làm những việc không đúng Luật khám chữa bệnh, có những biểu hiện tiếp thị trong khám chữa bệnh, nhằm thu hút người đến khám bệnh; là nơi giải quyết chuyển tuyến không cần thiết, gây chi phí tốn kém cho quỹ bảo hiểm y tế, cho người bệnh, tăng chí phí đa tuyến cho bệnh viện tuyến huyện.
Theo báo cáo của hai ngành y tế và Bảo hiểm xã hội, việc thông tuyến đã làm giảm hẳn, số lượt người có thẻ bảo hiểm y tế đi khám chữa bệnh tại trạm y tế xã (năm 2016 giảm 14,1% so với năm 2015), không chỉ ảnh hưởng đến chính sách của nhà nước là hướng về y tế cơ sở mà còn làm gia tăng chi phí khám chữa bệnh (do tăng số lượt khám chữa bệnh ở tuyến trên, trong khi chi phí tại tuyến xã không giảm), làm lãng phí về nguồn lực của xã hội và gây quá tải tại nhiều cơ sở khám chữa bệnh tuyến huyện. Một số bệnh viện tuyến tỉnh trong năm 2015 nhưng trong năm 2016 đã “xin” xuống hạng 3, tuyến huyện để được áp dụng quy định thông tuyến...
Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Nguyễn Văn Tiên nhận định việc thông tuyến thực hiện cùng với thời điểm áp dụng giá dịch vụ y tế điều chỉnh nên tạo ra sự cộng hưởng của các yếu tố tiêu cực, gây ra dư luận không đúng về thông tuyến.
Báo cáo cho rằng cơ chế thông tuyến tác động tiêu cực làm giảm khám chữa bệnh tại y tế xã là chưa phù hợp. Thực tế, đó là tác động tích cực vì đã bộc lộ sự yếu kém/không hợp lý về y tế xã ở một số địa phương. Ông Tiên cho rằng, Nhà nước phải nghiên cứu để có cơ chế quản lý và đầu tư vực dậy các trạm y tế xã này, cho phép các trạm y tế xã tự chủ thực hiện khám chữa bệnh bảo hiểm y tế, lồng ghép cơ chế quản lý sức khỏe gia đình vào y tế xã, coi y tế xã là nơi kiểm soát bệnh đầu tiên và từ đó có thể chuyển thẳng bệnh nhân lên tuyến chuyên môn hợp lý, đó là cơ hội để phát triển y tế xã và để việc thông tuyến hiệu quả.
Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan (Thành phố Hồ Chí Minh) đưa ra một thực tế, Việt Nam là nước đóng bảo hiểm y tế mức thấp nhất nhưng lại muốn hưởng nhiều nhất. Đại biểu đề nghị xem lại đề xuất sửa đổi Luật bảo hiểm y tế về cơ chế tài chính, phải có gói dịch vụ y tế cơ bản để đồng chi trả cho gói này, khi đóng bảo hiểm y tế cơ bản chính là bảo hiểm toàn dân hiện nay. “Đừng để bảo hiểm y tế thành một rào cản cho chất lượng phát triển kỹ thuật của bệnh viện,” đại biểu Lan nói.
Giải trình ý kiến của đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến cho rằng vấn đề thông tuyến là đảm bảo quyền lợi của người dân khi khám chữa bệnh nhưng thông tuyến đã tạo ra hệ lụy là vượt tuyến lớn, quá tải tuyến trên, bỏ tuyến dưới và chi phí tăng lên. Đau đầu cũng lên tuyến Trung ương. Giải pháp đột phá được bà Tiến đưa ra là tăng cường cho y tế cơ sở, đổi mới về phương thức hoạt động, cơ chế tài chính, đầu tư cơ sở hạ tầng và đào tạo nguồn nhân lực. Tăng cường hơn hoạt động chăm sóc sức khỏe ban đầu và dự phòng, quản lý hồ sơ cá nhân và mô hình bác sỹ gia đình. Như vậy, mới có thể tạo phân tuyến tốt.
Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam Nguyễn Thị Minh khẳng định ứng dụng công nghệ thông tin là vấn đề sống còn để quản lý, giám định bảo hiểm y tế, hạn chế trục lợi, thực hiện tốt việc quản lý Quỹ bảo hiểm y tế. Do những điều kiện chuẩn bị chưa đầy đủ nên khi thông tuyến huyện đã xảy ra tình trạng lạm dụng, trục lợi.
Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, thời gian qua việc thông tuyến đã phát sinh nhiều bất cập, vướng mắc và không ít tiêu cực nhưng không thể lùi thông tuyến,và việc thực hiện thông tuyến sớm ngày nào tốt hơn cho người dân ngày đó. “Chúng ta phải có trách nhiệm trước nhân dân là chi trả bằng ngân sách, bằng tiền túi người dân tiết kiệm nhất, giá hợp lý nhất. Ngân sách nhà nước cũng là tiền của dân nên phải chi tiêu tiết kiệm nhất… Không nên vì một số thông tin tiêu cực, một số nơi khám vượt tuyến nhiều mà đặt lại chủ trương này,” Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Giải pháp đầu tiên được Phó Thủ tướng đề cập, đó là tin học hóa trong ngành y tế. Các bệnh viện phải thực hiện tin học hóa để nhập dữ liệu đầu vào, cập nhật vào hệ thống giám định bảo hiểm của bảo hiểm y tế Việt Nam. Những nơi chậm kết nối là những nơi chưa ý thưc được trách nhiệm của mình với đồng tiền của nhân dân. Nơi nào không cập nhật vào hệ thống giám định nghĩa là nơi đó có biểu hiện tiêu cực.
Phó Thủ tướng đề cập đến việc ngành y tế là lấy cơ sở, lấy dự phòng làm gốc. Thời gian qua, y tế cơ sở, y tế dự phòng có tiến bộ nhưng khá chậm so với bên điều trị, chuyên sâu. Chính vì vậy, Chính phủ xác định phải tập trung vào y tế dự phòng và y tế cơ sở. Bộ Y tế, bảo hiểm y tế Việt Nam cùng các bộ, ngành cần tích cực sớm trình ban hành kế hoạch thực hiện quản lý sức khỏe cho từng người dân, chăm sóc sức khỏe toàn dân và bảo hiểm y tế toàn dân. Chỉ khi thực hiện được đề án này mới khắc phục được tình trạng lạm dụng kỹ thuật cao, nhiều người dân vùng sâu xa chỉ khi bệnh nặng mới đi khám bệnh.
Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, Bộ Y tế phải ban hành được gói dịch vụ y tế cơ bản thì mới dùng được tiền quỹ bảo hiểm y tế để chi trả, phải vận dụng các chính sách để lo cho dân, phấn đấu nhanh nhất có thể để mọi người dân được kiểm tra sức khỏe thường xuyên./.
