Các phương tiện vận tải hàng hóa đang chờ làm thủ tục thông quan tại Cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo. (Ảnh: Thanh Thủy/TTXVN) Quảng Trị là tỉnh nằm ở điểm đầu trên tuyến Hành lang kinh tế Đông-Tây ( EWEC) tức Quốc lộ 9 về phía Việt Nam. EWEC là lợi thế nổi trội của tỉnh do có vai trò rất quan trọng kết nối vùng, liên vùng và các nước trong khu vực. Tuy nhiên Quốc lộ 9 nối cảng biển Cửa Việt với Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo đã xuống cấp và quá tải nên không đáp ứng được nhu cầu vận tải, giao thương vùng, liên vùng và quốc tế.
Do đó tỉnh đang khẩn trương chuẩn bị đầu tư xây dựng 2 tuyến đường huyết mạch kết nối Đông-Tây và song song với Quốc lộ 9 gồm: Quốc lộ 15D nối Cửa khẩu quốc tế La Lay với cảng biển nước sâu Mỹ Thủy và cao tốc đường bộ Cam Lộ-Lao Bảo.
Đầu tư hai tuyến đường này cũng phù hợp với chủ trương Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 03/11/2022 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế, xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 là: “Đẩy mạnh hợp tác kinh tế qua các cửa khẩu trong vùng gắn với Hành lang kinh tế Đông-Tây.”
Cửa khẩu quốc tế La Lay (huyện Đakrông) nằm ở điểm đầu trên tuyến Quốc lộ 15D về phía Việt Nam. Cửa khẩu này được nâng cấp lên cửa khẩu quốc tế từ năm 2014. Sau gần 10 năm hoạt động, việc đầu tư xây dựng cở sở hạ tầng ở cửa khẩu này vẫn còn manh mún, chắp vá và chậm trễ nên chưa đáp ứng được nhu cầu đi lại, vận chuyển hàng hóa, giao thương và xuất nhập khẩu.
Đặc biệt trữ lượng than đá được khảo sát tại hai tỉnh Sê Kông và Salavan của nước bạn Lào ước tính khoảng 1 tỷ tấn. Thời gian tới nhu cầu vận chuyển than đá từ Lào qua Cửa khẩu quốc tế La Lay, từ đây vận chuyển đến các cảng biển của Việt Nam để xuất khẩu, sẽ tăng đột biến với ước tính 20-30 triệu tấn/năm.
Theo đại diện lãnh đạo Cục Hải quan Quảng Trị, năm 2022 lượng hàng hóa qua Cửa khẩu quốc tế La Lay đạt khoảng 500.000 tấn, nhưng chỉ trong 6 tháng đầu năm 2023 đã đạt trên 600.000 tấn chủ yếu là than đá. Thời gian qua, Hải quan Quảng Trị phối hợp với các lực lượng chức năng đã rất nỗ lực, nhất là phân luồng giao thông ở Cửa khẩu quốc tế La Lay để phương tiện chở hàng hóa lưu thông. Dự kiến trong năm 2023 sẽ có 1,5-2 triệu tấn than đá nhập khẩu qua cửa khẩu quốc tế này, thu thuế nhập khẩu than đá đạt khoảng 650 tỷ đồng.
Việc vận chuyển than đá bằng đường bộ qua Cửa khẩu quốc tế La Lay gây nguy cơ mất an toàn giao thông, ảnh hưởng đến kết cấu hạ tầng giao thông và môi trường. Để tăng năng suất vận tải mặt hàng này, các nhà đầu tư đã đề xuất hình thức vận chuyển bằng băng tải cắt qua đường biên giới giữa 2 nước Việt Nam-Lào. Hình thức vận chuyển than đá bằng băng tải dự kiến đạt sản lượng 10 triệu tấn/năm.
Do dự án băng tải liên quan đến Hiệp định biên giới giữa hai nước Việt Nam-Lào nên ngày 17/5/2023 hai đoàn chuyên viên biên giới Việt Nam-Lào đã tổ chức khảo sát hiện trường và thống nhất kiến nghị Chính phủ 2 nước, cho phép được đầu tư xây dựng hệ thống băng tải vận chuyển than đá qua Cửa khẩu quốc tế La Lay.
Theo Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị Lê Đức Tiến, hình thức vận tải than đá bằng băng tải có nhiều ưu điểm, làm tăng khả năng lưu thông qua cửa khẩu, giảm ô nhiễm môi trường, tránh hư hỏng hệ thống giao thông và không làm ảnh hưởng sinh hoạt của người dân trong quá trình vận chuyển than đá.
Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị cũng đã đề xuất Trung ương hỗ trợ đầu tư xây dựng hoàn thiện Quốc lộ 15D. Đây là tuyến hành lang có tầm quan trọng chiến lược, kết nối liên vùng với các nước trong khu vực, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội vùng nói chung và tỉnh Quảng Trị nói riêng.
Theo đề xuất này, việc đầu tư xây dựng các đoạn tuyến của Quốc lộ 15D gồm: từ Quốc lộ 1A đến cao tốc Cam Lộ-La Sơn dài 8km có quy mô đường cấp 3 đồng bằng, nền đường 12m mặt đường 11m; từ đường Hồ Chí Minh nhánh Tây đến Cửa khẩu quốc tế La Lay dài 12km, quy mô đường cấp 3 miền núi, nền đường 9m mặt đường 8m.
Cả 2 đoạn này dài 20km có tổng vốn đầu tư khoảng 1.387 tỷ đồng, đã được Bộ Giao thông Vận tải đề xuất đầu tư xây dựng mới và nâng cấp từ nguồn vốn vay Ngân hàng Thế giới (WB). Ngoài dự kiến đầu tư bằng nguồn vốn vay WB, Bộ Giao thông Vận tải đang nghiên cứu đầu tư từ nguồn vốn vay Chính phủ Hàn Quốc để phấn đấu khởi công dự án vào cuối năm 2025.
[Xếp hàng dài đợi làm thủ tục xuất cảnh tại Cửa khẩu La Lay ở Quảng Trị]
Tuy nhiên quy trình, thủ tục đầu tư từ nguồn vốn vay ODA rất phức tạp, mất rất nhiều thời gian nên Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị đè xuất Chính phủ ưu tiên bố trí vốn từ nguồn dự phòng trung hạn giai đoạn 2021-2025 chưa phân bổ hoặc nguồn tăng thu, để sớm triển khai đầu tư các đoạn tuyến này của Quốc lộ 15D trong giai đoạn 2023-2025.
Quốc lộ 9 đoạn qua huyện Cam Lộ nhìn từ trên cao. (Ảnh: Thanh Thủy/TTXVN) Ngoài ra, Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị cũng kiến nghị Chính phủ hỗ trợ kinh phí để đầu tư Quốc lộ 15D đoạn tuyến từ cao tốc Cam Lộ-La Sơn đến đường Hồ Chí Minh nhánh Tây dài 34 km nhằm nối thông toàn tuyến đường này; cho thực hiện đầu tư đoạn tuyến này theo phương thức đối tác công tư (PPP) và giao Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị là cơ quan nhà nước có thẩm quyền để triển khai.
Tuyến đường bộ cao tốc Cam Lộ-Lao Bảo đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch mạng lưới đường bộ giai đoạn 2021-2023 tầm nhìn đến năm 2050 tại Quyết định số 1454/QĐ-TTg ngày 01/9/2021, tiến trình đầu tư trước năm 2030. Tháng 4/2022, Thủ tướng Chính phủ cũng đã đồng ý đầu tư dự án này theo phương thức đối tác công tư (PPP) và giao Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị là cơ quan có thẩm quyền triển khai thực hiện.
Việc đầu tư xây dựng và hoàn thành tuyến cao tốc Cam Lộ - Lao Bảo có ý nghĩa hết sức quan trọng, mở ra khả năng kết nối, đột phá và thúc đẩy phát triển mạnh mẽ đối với tỉnh Quảng Trị; là công trình giao thông có tầm chiến lược để tuyến Hành lang kinh tế Đông-Tây chuyển từ hành lang giao thông thuần túy sang hành lang kinh tế thực thụ; kết nối thuận lợi giữa Việt Nam với các nước trong khu vực; hoàn thiện kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội vùng, nhất là hạ tầng giao thông vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045, theo Nghị quyết số 26-NQ/TW của Bộ Chính trị.
Tỉnh Quảng Trị đang gấp rút triển khai lập báo cáo nghiên cứu khả thi dự án có chiều dài khoảng 56km. Cụ thể điểm đầu dự án tại nút giao với đường cao tốc Cam Lộ-La Sơn, huyện Triệu Phong; điểm cuối tại Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo, huyện Hướng Hóa; mặt cắt ngang 4 làn xe, bề rộng nền đường 17m, tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 7.938 tỷ đồng.
Tuy nhiên, do chưa cân đối được nguồn vốn nhà nước nên tỉnh Quảng Trị chưa thể trình cấp có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt đề xuất dự án.
Bởi vậy, Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị đã kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương bố trí phần vốn ngân sách nhà nước tham gia vào dự án này là 3.169 tỷ đồng, để địa phương có cơ sở kêu gọi các nhà đầu tư triển khai thực hiện./.
