Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Barack Obama. (Ảnh: Reuters) Chuyến công du Mỹ sắp tới của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình diễn ra đúng thời điểm hai nước đều đang phải đối mặt với không ít khó khăn và giữa hai bên còn tồn tại nhiều bất đồng, mâu thuẫn. Đó là một trong những lý do khiến nhiều chuyên gia phân tích hoài nghi về triển vọng đạt được đột phá lớn trong chuyến thăm được đánh giá là thu hút sự quan tâm hàng đầu của thế giới trong năm 2015.
Ông Tập Cận Bình sẽ bắt đầu chuyến thăm cấp nhà nước đầu tiên tới Mỹ kể từ khi lên nắm quyền bằng một loạt hoạt động ngoại giao công chúng ở Seattle vào ngày 22/9. Tại trung tâm công nghệ và là "quê hương" của những tập đoàn lớn như Microsoft và Amazon, ông Tập Cận Bình sẽ gặp gỡ cộng đồng doanh nhân, tham dự một hội nghị bàn tròn với các giám đốc điều hành do Bộ trưởng Tài chính Mỹ Henry Paulson chủ trì.
Ngoài ra, Chủ tịch Trung Quốc cũng sẽ có cuộc nói chuyện với các giáo viên và sinh viên tại Mỹ. Tới Washington ngày 25/9, Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ hội đàm với Tổng thống Mỹ Barack Obama trước khi tham dự các hội nghị thượng đỉnh kỷ niệm 70 năm thành lập Liên hợp quốc tại trụ sở ở New York và có bài phát biểu tại Đại Hội đồng Liên hợp quốc.
Trước thềm chuyến thăm, giới chức hai nước cho rằng cuộc hội đàm cấp cao Mỹ-Trung sẽ tập trung vào các vấn đề liên quan đến lợi ích chung cũng như những bất đồng giữa hai nước. Hai trong số các nội dung chính được giới quan sát dự đoán là kinh tế và an ninh mạng.
Hiện giới doanh nghiệp hai nước hy vọng Tổng thống Obama và Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ thúc đẩy tiến trình đàm phán về Hiệp định đầu tư song phương (BIT), cho phép các doanh nghiệp của cả Mỹ và Trung Quốc tiếp cận hơn nữa thị trường của nhau. Cho tới nay, các cuộc đàm phán vẫn chỉ xoay quanh những nỗ lực nhằm giảm bớt các hạn chế trong nhiều lĩnh vực từ ngân hàng cho tới hàng không.
Trong khi đó, tin tặc luôn là vấn đề gây căng thẳng trong quan hệ giữa hai cường quốc khi cả Bắc Kinh và Washington nhiều lần cáo buộc lẫn nhau đứng đằng sau các vụ tấn công mạng.
Tháng 6 vừa qua, Mỹ tuyên bố tin tặc đã đột nhập vào hệ thống dữ liệu của Cơ quan Quản lý nhân sự (OPM) thuộc chính phủ nước này và đánh cắp dữ liệu cá nhân của ít nhất 4 triệu nhân viên liên bang.
Hồ sơ của 750.000 nhân viên dân sự thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ cũng đã bị xâm nhập. Đây được coi là vụ tấn công mạng lớn nhất từ trước tới nay nhằm vào các cơ quan liên bang của Mỹ. Washington cáo buộc Trung Quốc thuộc diện "tình nghi" trong vụ đánh cắp thông tin cá nhân trên, song Bắc Kinh đã bác bỏ. Chính phủ của Tổng thống Obama đang cân nhắc việc áp đặt các lệnh trừng phạt kinh tế đối với các công ty Trung Quốc - những công ty đã và đang được hưởng lợi từ việc đánh cắp tài sản trí tuệ. Tuy nhiên, tính đến thời điểm này vẫn chưa có biện pháp trừng phạt nào được đưa ra.
Ngoài ra, nhân quyền, biến đổi khí hậu, những diễn biến mới nhất ở Biển Đông cũng là những nội dung có thể được thảo luận trong cuộc gặp của hai nguyên thủ quốc gia.
Đánh giá về triển vọng đạt được các bước đột phá trong quan hệ đối tác – đối thủ Mỹ-Trung qua chuyến đi này, giới phân tích tỏ ra khá hoài nghi. Đa phần cho rằng kết quả lớn nhất có thể hy vọng là BIT. Lãnh đạo hai nước đều ý thức sâu sắc về sự cần thiết phải hoàn tất hiệp định này, vốn được các chuyên gia kinh tế nhận định là một bệ phóng cho quan hệ hợp tác thương mại - đầu tư giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Sau nhiều thập kỷ tăng trưởng vượt trội, nền kinh tế Trung Quốc đang chững lại, gây hiệu ứng dây chuyền trên toàn cầu, từ sụt giảm kim ngạch thương mại tới các bất ổn trên thị trường chứng khoán và hàng hóa.
IHS Global Insight dự đoán tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới này từ mức 7,3% trong năm 2014 sẽ giảm xuống còn 6,5% trong năm nay và sang tới năm 2016 sẽ chỉ ở mức 6,3%. Ngân hàng Dự trữ liên bang Mỹ (FED) cho rằng những xáo trộn trên các thị trường tài chính sau khi Trung Quốc bất ngờ hạ giá đồng nội tệ giữa tháng 8 vừa qua "phản ánh những lo ngại về nguy cơ suy thoái từ tình hình nền kinh tế nước này."
Trong khi đó, mặc dù bức tranh tăng trưởng kinh tế Mỹ có dấu hiệu khởi sắc hơn, song nước này lại đang "sa lầy" vào cuộc chiến tốn kém và chưa thấy “ánh sáng cuối đường hầm” chống lại tổ chức "Nhà nước Hồi giáo" (IS) tự xưng. Cuộc chiến này đến nay đã tiêu tốn của Mỹ 2,74 tỷ USD (tức 9,1 triệu USD mỗi ngày). Giới chức chóp bu Lầu Năm Góc thừa nhận rằng cuộc chiến chống IS vẫn đang gặp nhiều khó khăn và sẽ kéo dài, chưa biết bao giờ mới tới hồi kết.
Chủ tịch Tập Cận Bình hy vọng chuyến thăm là cơ hội để ông tái khẳng định khái niệm “quan hệ nước lớn kiểu mới” được đưa ra khi ông mới lên cầm quyền nhằm xử lý quan hệ với Mỹ.
Theo cách giải thích của Trung Quốc, "quan hệ nước lớn kiểu mới" nghĩa là hai bên không đối kháng, không xung đột, cùng tôn trọng lẫn nhau và hợp tác “cùng thắng”. Nhìn từ phía Mỹ, “quan hệ nước lớn kiểu mới ” của ông Tập Cận Bình chính là ngầm ám chỉ tới cái gọi là “G-2”, tức hai nước Trung Quốc và Mỹ có địa vị ngang ngửa, cùng chi phối thế giới.
Các nhà quan sát nhận định do lập trường còn khác biệt về nhiều vấn đề, lãnh đạo hai nước khó tìm được tiếng nói chung tại cuộc gặp thượng đỉnh lần này. Thêm vào đó, cả hai đều có lý do để tránh khoét sâu thêm những khác biệt trong cuộc gặp. Theo chuyên gia Tseng-Fu-sheng, cố vấn của tổ chức Quỹ Chính sách quốc gia (Đài Loan, Trung Quốc), đặt trong bối cảnh thời gian tại nhiệm chỉ còn một năm, Tổng thống Obama muốn củng cố thêm di sản đối ngoại của mình trong quan hệ với Trung Quốc sau khi đã ghi dấu ấn đậm nét bằng việc bình thường hóa quan hệ với Cuba và đạt được thỏa thuận hạt nhân với Iran.
Trong khi đó, Chủ tịch Tập Cận Bình cũng muốn một mối quan hệ không nhiều “sóng gió” với Mỹ trong giai đoạn kinh tế khó khăn hiện nay, khi Bắc Kinh đang đối mặt với nguy cơ “hạ cánh cứng.”
Với những nguyên nhân khách quan và chủ quan nói trên, có thể thấy, ngoại trừ lĩnh vực kinh tế, chuyến thăm Mỹ lần này của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ khó có thể đạt được đột phá./.
