Đài TNHK đưa tin, Mỹ và Anh tự hào có mối liên hệ về văn hóa, chính trị và thương mại vốn từ lâu được gọi là “quan hệ đặc biệt.”
Với việc Tổng thống Mỹ Donald Trump phá bỏ hiện trạng về thương mại tự do và ngoại giao, liệu mối quan hệ đặc biệt đó có còn tồn tại?
Cụm từ “quan hệ đặc biệt” được sử dụng lần đầu vào năm 1946 bởi Thủ tướng Anh Winston Churchill. Khi đó, hai nước đã cùng nhau đi qua cơn hỗn loạn, kinh hoàng và chết chóc của Chiến tranh Thế giới thứ hai.
Từ đó, mối quan hệ giữa Washington và London đã được định hình bởi những liên hệ thương mại và văn hóa tiếp nối trên cơ sở một ngôn ngữ chung bên cạnh những chiến dịch quân sự vai kề vai mà trong đó gần đây nhất là cuộc chiến chống lại nhóm phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở Syria và Iraq.
Kênh truyền hình CNBC nhận định trong bài viết có tựa đề “Quan hệ đặc biệt Mỹ-Anh liệu có còn đặc biệt?” nhân chuyến thăm London lần đầu tiên của ông Donald Trump trên cương vị Tổng thống Mỹ: “Với việc ông Donald Trump vào Nhà Trắng, những nguyên tắc ngoại giao đã bị xé bỏ và nguyên lý vận động trong quan hệ Mỹ-Anh và phần còn lại của thế giới, đang thay đổi.”
Mặc dù Mỹ và Anh có rất nhiều điểm chung, việc ông Trump nhậm chức Tổng thống Mỹ đã báo hiệu một thời kỳ bất ổn mới trong mối “quan hệ đặc biệt” này, mặc dù chính phủ Anh đã nhanh chóng chúc mừng ông Trump về chiến thắng của ông và cam kết sẽ làm việc với ông.
Thủ tướng Anh Theresa May từng nói bà hy vọng hai nước sẽ là “những đối tác mạnh mẽ và gần gũi về thương mại, an ninh và quốc phòng.”
Kể từ khi lên làm Tổng thống, ông Trump đã gây ra một loạt những sóng gió với cả công chúng và các chính trị gia Anh với một loạt những phát ngôn gây tranh cãi về phụ nữ, di dân và Hồi giáo.
CNBC viết: “Những phát ngôn và chính sách gây tranh cãi của ông Trump đã khiến cho việc nước Anh tiếp đón người cựu doanh nhân này trở thành một vấn đề rắc rối.”
[Ông Trump nhất trí với chiến lược Brexit của Thủ tướng Anh]
Chính vì sự phản đối dữ dội của người Anh đối với chuyến thăm kéo dài 3 ngày của ông Trump, lời mời dành cho ông trong “chuyến thăm cấp nhà nước” - theo đó ông Trump sẽ được Nữ hoàng Anh đón tiếp với tất cả sự phô trương và long trọng - đã bị hạ cấp xuống chỉ còn là “chuyến thăm làm việc” giữa những quan ngại về các cuộc biểu tình chống Trump rầm rộ.
Năm 2017, có đến 1,8 triệu người Anh đã ký vào một bản kiến nghị phản đối chuyến thăm cấp nhà nước được dự trù của ông Trump.
Bất chấp tầm vóc của chuyến thăm đã bị hạ cấp, ông Trump vẫn phải đối mặt với đám đông hàng chục nghìn người biểu tình phản đối ông trên đường phố London ngày 13/7.
Có lẽ trong lịch sử "mối quan hệ đặc biệt Mỹ-Anh," chưa bao giờ có một vị Tổng thống Mỹ nào khi đến thăm Anh mà gặp phải sự bài xích đến như vậy.
Lộ trình của chuyến thăm 3 ngày của ông Trump đã được điều chỉnh để làm sao giữ cho ông Trump tránh xa thủ đô nhiều nhất có thể để tránh cho ông bị bẽ mặt bởi các cuộc biểu tình.
Thị trưởng London, ông Sadiq Khan, đã cho phép một quả bóng nhại hình ảnh Trump cao 20 feet được thả tung bay trên bầu trời London.
Những người tài trợ cho chiến dịch này nói, quả bóng thể hiện tính cách của ông Trump như “một đứa bé giận dữ với lòng tự tôn mỏng manh và đôi tay nhỏ bé.” Quả bóng này đã bị chỉ trích vì “thiếu tôn trọng” đối với nguyên thủ Mỹ.
Ông Digby Jones, cựu Tổng giám đốc Liên minh các ngành Công nghiệp Anh (CBI) nói với CNBC: “Ông ấy là đối tác thương mại lớn nhất của chúng ta, ông ấy được bầu lên một cách dân chủ.
Ông ấy là nhà đầu tư vào trong nước chúng ta và số người Mỹ đi làm mỗi ngày cho các công ty đóng trụ sở ở Anh nhiều hơn bất cứ công dân của quốc gia nào. Chúng ta nên dành cho ông ấy sự lịch sự và chúng ta nên cư xử một cách hoàn toàn mẫu mực."
Cho dù thái độ của người dân Anh đối với ông Trump là tích cực hay tiêu cực, ở cấp độ chính phủ, giữa Mỹ và Anh vẫn tồn tại những khác biệt chủ chốt về mặt chính sách.
Ông Nigel Sheinwald, cựu Đại sứ Anh ở Mỹ được CNBC dẫn lời nói: “Quan hệ giữa Mỹ và Anh là vững mạnh. Nó vững mạnh về mặt lịch sử, mạnh về mặt giao thương, về quan hệ kinh tế, về quốc phòng, về tình báo và ở khía cạnh giao lưu giữa nhân dân hai nước.
Tổng thống Trump đã thực thi những chính sách vốn không phải là chính sách của chính phủ Anh hay của nhiều chính phủ khác trên thế giới, nhất định là không có ở châu Âu - các chính sách về Trung Đông, biến đổi khí hậu và thương mại.”
Nước Anh chống lại các sắc thuế của ông Trump, phản đối việc Mỹ rút ra khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran và cam kết chống lại những tác động của biến đổi khí hậu đối với môi trường sống của con người.
Tổng thống Trump đã phản bác lại tất cả những vấn đề này. Ngay trên vấn đề Brexit, tức Anh ra khỏi Liên minh châu Âu (EU), một vấn đề khiến Chính phủ Anh đang chia rẽ hơn bao giờ hết, ông Trump là người cổ động cho việc Anh rời EU.
Lập trường thương mại của ông Trump gần đây đã làm căng thẳng mối quan hệ giữa ông với Phố Downing (nơi tọa lạc Dinh của Thủ tướng Anh) - chưa nói đến với các đồng minh khác của Mỹ như EU, Canada, Nhật Bản.
Chính phủ Anh đã gọi quyết định của phía Mỹ vẫn áp thuế lên nhôm và thép là “không thể biện hộ được,” “bất cứ tuyên bố nào rằng nhôm và thép nhập khẩu từ Anh làm tổn hại đến an ninh quốc gia của Mỹ đều không có cơ sở.”
Ông Digby Jones nhận định, ông Trump đã “sai lầm” khi khiến đồng minh và bạn bè, nhất là Anh, vốn từ trước đến nay vẫn chiến đấu bên cạnh người Mỹ, xa lánh.
Trên tờ Huffington Post, ông Paul Waugh, biên tập viên phụ trách mảng chính trị ở Anh, nhận định việc ông Trump đặt mục tiêu “Nước Mỹ trước tiên” cũng có nghĩa nước Anh không nên trông đợi gì nhiều ở nước Mỹ, do đó London nên tìm các mối quan hệ gần gũi hơn với những nước như Trung Quốc và Ấn Độ chẳng hạn.
Ông Waugh viết trên Huffington Post: “Brexit, vốn sẽ thành hiện thực vào tháng Ba vừa qua, bà May càng phải dựa dẫm nhiều hơn vào Mỹ về mặt kinh tế, bà ấy hy vọng ông Trump sẽ mang đến London những ngôn từ nồng ấm về cơ hội đạt được một thỏa thuận thương mại mới.
Các nhà thương thuyết Mỹ khiến cho việc đạt thỏa thuận trở nên hết sức khó khăn.
Bà May cũng biết bà cần một mối quan hệ đặc biệt và sâu sắc với EU để giúp cho kinh tế Anh tránh đứng bên bờ vực thẳm."
Về phần mình, ông Nick Robins-Early, phóng viên thời sự quốc tế cao cấp của Huffington Post ở Mỹ nhận định, “ông Trump không nhìn thấy mối quan hệ đặc biệt, ông ấy chỉ thấy cơ hội.”
Theo ông Robins-Early, ông Trump “rất hăm hở phá hoại mối quan hệ Mỹ-Anh trong nhiệm kỳ của ông ấy” với những dẫn chứng là những xung đột công khai giữa ông với bà May, với Thị trưởng London Sadiq Khan và với việc đăng lại thông điệp bài Hồi giáo của nhóm cực đoan cực hữu “Nước Anh trước tiên.”
Ngoài ra, ông cho rằng ông Trump còn “đối xử với Anh như là một đối thủ khác trong quan điểm đối ngoại được ăn cả ngã về không của ông ấy.”
Ông Tom Wright, một học giả cao cấp tại Viện nghiên cứu Chiến lược Brookings của Mỹ được ông Robins-Early dẫn lời cho biết “không có bằng chứng rõ ràng nào về việc ông Trump xem nước Anh như là một đồng minh đặc biệt, ông ấy xem Anh khác biệt với các nước khác.”
Theo ông Robins-Early, mặc dù ông Trump có thể làm nhiều thứ để phá hoại mối quan hệ song phương, song có một số khía cạnh trong mối quan hệ Anh-Mỹ đã được định chế hóa chặt chẽ, chẳng hạn như các hiệp ước an ninh và chia sẻ thông tin tình báo, Trump khó có thể phá hoại.
Điều này dẫn đến hy vọng mối quan hệ đặc biệt Mỹ-Anh chưa hoàn toàn chết hẳn./.