Ảnh chỉ mang tính minh họa. (Nguồn: TTXVN) Theo đại biểu Đinh Văn Nhã, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội, Luật phí và lệ phí mới có hiệu lực, có khoảng 20 khoản trước đây gọi là phí, thì được chuyển sang gọi là giá dịch vụ. Trong đó, phí đường bộ chưa nằm trong danh mục chuyển sang giá dịch vụ.
Tuy nhiên, theo đại biểu Đinh Văn Nhã, việc Chính phủ định thay đó gọi là giá dịch vụ hoặc là giá sử dụng đường bộ thì cái đó phải được Quốc hội cho phép.
Liên quan đến câu chuyện đổi tên “thu phí” sang “thu giá” tại các trạm BOT, bên lề kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XIV, đại biểu Đinh Văn Nhã đã có một số trao đổi với phóng viên để hiểu rõ hơn vấn đề này.
- Thưa ông bản chất của việc thu phí và thu giá khác nhau như thế nào?
Đại biểu Đinh Văn Nhã: Theo xu hướng như hiện nay, chúng ta thực hiện chủ trương xã hội hóa các dịch vụ công và đường bộ cũng là một hình thức từ trước đến nay Nhà nước đầu tư là chính, do vậy việc này thuộc trách nhiệm của Nhà nước cung cấp đường bộ để phục vụ đi lại của nhân dân và của những người có phương tiện.
Tuy nhiên, vấn đề đầu tư cho đường bộ lớn nên những năm gần đây mới xuất hiện những dự án đường BOT, tức là các doanh nghiệp ở các thành phần kinh tế khác tham gia bỏ tiền vào đầu tư gọi là BOT hoặc BT và đây là hình thức xã hội hóa.
Khi xã hội hóa thì đòi hỏi phải có cơ chế để cho các nhà đầu tư, các doanh nghiệp bỏ tiền vào, như vậy ít nhất là các doanh nghiệp cũng phải hoàn lại vốn khi đầu tư do phải đi vay ngân hàng với lãi suất rất cao.
Có thể thấy, theo hình thức thu phí như hiện nay đối với đường bộ, Nhà nước vẫn thu rất thấp. Ước tính, trong một năm Nhà nước thu chỉ đáp ứng được khoảng 35 - 40% nhu cầu để duy tu bảo dưỡng đường trong phạm vi cả nước.
Hàng năm ngân sách phải bỏ ra khoảng 5.000 - 6.000 tỷ đồng hỗ trợ thêm mới đủ cơ sở vật chất nguồn lực để cho các địa phương, bộ ngành thực hiện duy tu bảo dưỡng đường bộ.
Nhưng thực tế, nhu cầu duy tu bảo dưỡng đường bộ rất lớn, không đáp ứng được. Cho nên chuyện chuyển từ phí sử dụng đường bộ như hiện nay sang giá là một xu hướng phù hợp với quá trình xã hội hóa mà chúng ta kêu gọi các doanh nghiệp đầu tư vào xây dựng kết cấu hạ tầng.
Tuy nhiên, trong luật phí và lệ phí vẫn chưa quy định gọi đây là giá. Trong một số luật chuyên ngành, kể cả trong Luật đường bộ cũng không có mà vẫn gọi là phí đường bộ, thậm chí Luật phí và lệ phí cũng gọi là phí đường bộ, chưa gọi là giá sử dụng đường bộ.
Đại biểu quốc hội Đinh Văn Nhã. (Ảnh: PV/Vietnam+) - Vậy để đổi tên “thu phí” sang “thu giá” tại các trạm BOT cần phải theo quy trình nào?
Đại biểu Đinh Văn Nhã: Theo tôi, khi chuyển sang thì đầu tiên phải được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép bổ sung danh mục này, khi đó mới có căn cứ pháp lý để chuyển từ phí sang giá.
Thực tế hiện nay, một số các lĩnh vực khác mà trước đây chúng ta cũng gọi là phí nhưng mà đã có sự chuyển sang gọi là giá và người dân cũng đã dần dần quen.
Ví dụ, vấn đề có tác động đến hàng triệu người là viện phí. Trước đây ta vẫn gọi là viện phí, mức thu của nó ít nhưng mà 4-5 năm nay, trong Luật khám chữa bệnh đã sử dụng khái niệm chi phí khám chữa bệnh, hay nó chính là giá khám chữa bệnh, chứ không gọi là viện phí nữa.
Tóm lại, đây không phải là một khoản phí mà doanh nghiệp hoặc Nhà nước thu mà người sử dụng, người khám chữa bệnh, người đi học thì phải trả tiền. Kể cả đường hàng không, cũng gọi là giá vé máy bay… Đó là giá cước mà bên cung cấp cho khách hàng để đi lại. Riêng giá đường bộ hiện nay vẫn còn khái niệm phí.
- Vậy doanh nghiệp được quyền định ra mức thu không, thưa ông?
Đại biểu Đinh Văn Nhã: Đúng là việc chuyển đổi sang giá thì phải có cơ sở pháp lý, được luật pháp cho phép. Còn khi đã chuyển sang gọi chi phí sử dụng đường bộ hoặc là giá sử dụng đường bộ thì không phải cứ chuyển như vậy thì doanh nghiệp hoàn toàn có quyền quyết định mức thu bao nhiêu.
Do đường bộ trách nhiệm đầu tư là của Nhà nước nhưng Nhà nước không đủ nguồn lực mới huy động các doanh nghiệp tham gia đầu tư dưới hình thức xã hội hóa.
Để xã hội hóa được thì dù có chuyển từ phí đường bộ sang giá sử dụng đường bộ thì vẫn là một loại giá có sự điều tiết của Nhà nước và Nhà nước sẽ quyết định doanh nghiệp thu ở mức bao nhiêu cho hợp lý. Nó sẽ có một khung, trong đó có mức trần.
Về nguyên tắc, giá sẽ cao hơn phí vì nó phải đảm bảo lợi ích, trước mắt là lợi ích của nhà đầu tư để người ta hoàn lại chi phí đầu tư xây dựng đường, để trả lãi vay ngân hàng và lợi nhuận hợp lý để hoạt động. Rồi Nhà nước và người dân cũng có lợi ích trong đó.
- Trong bối cảnh hiện nay, vấn đề BOT đang rất nóng, vậy quan điểm cá nhân ông về lĩnh vực này như thế nào?
Đại biểu Đinh Văn Nhã: Nếu có chuyển sang gọi ở một khái niệm mới thì nên giữ ở mức thu phí như hiện nay. Mặc dù ta gọi là giá sử dụng đường bộ. Cách gọi này cũng rất phù hợp với mức điều chỉnh của gần 20 loại dịch vụ mà trước đây gọi là phí và bây giờ Chính phủ điều chỉnh sang dưới hình thức giá dịch vụ.
Thay đổi về tên gọi nhưng hầu hết mức thu của 20 khoản này vẫn thu như mức phí hiện hành. Còn việc ta thay đổi thì nên thay đổi tên để người dân quen còn mức thu thì nên giữ nguyên thì nó hợp lý.
Để người dân hiểu rằng, đó không phải là phí nữa mà là giá và giá đó có sự điều tiết của Nhà nước.
- Xin cảm ơn ông./.
