Bốc xếp gạo phục vụ xuất khẩu. (Ảnh: Duy Khương/TTXVN)
Theo dự báo của Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn, năm nay tiếp tục là năm khó khăn và cạnh tranh gay gắt đối với xuất khẩu gạo của Việt Nam. Việc hội nhập kinh tế quốc tế và tham gia vào các hiệp định thương mại tự do đem lại nhiều cơ hội nhưng cũng có không ít thách thức đối với ngành gạo, do đó cần những giải pháp căn cơ để phát triển bền vững ngành hàng này.
>Nhiều thách thức
Phát biểu tại Hội nghị giải pháp phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo vùng Đồng bằng sông Cửu Long vừa diễn ra ngày hôm qua (ngày 15/3) tại An Giang, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho rằng, diễn biến thị trường gạo quốc tế những năm gần đây và dự báo thị trường năm nay đang đặt ra nhiều thử thách đối với ngành lúa gạo Việt Nam.
Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) dự báo sản lượng gạo toàn cầu năm nay đạt 480,1 triệu tấn, tăng gần 2% so với năm 2016; thương mại gạo toàn cầu đạt 41,5 triệu tấn, tăng 3%; tồn kho gạo cuối năm đạt mức 118 triệu tấn, tăng 1%. Dự báo năm nay nguồn cung gạo toàn cầu tiếp tục dồi dào trong khi nhu cầu thị trường chưa rõ nét.
Bên cạnh đó việc giải phóng tồn kho của Thái Lan vẫn đang rất lớn. Kết thúc năm 2016, Thái Lan còn tồn kho 8,39 triệu tấn, chưa kể lượng gạo từ các vụ mới năm 2016. Với mục tiêu giải quyết hết gạo cũ tồn kho trong kho quốc gia trong nửa đầu năm nay, Thái Lan sẽ đẩy mạnh bán ra thông qua các đợt đấu thầu, làm gia tăng cạnh tranh giá.
Mặt khác, xuất khẩu gạo năm nay của Việt Nam còn phụ thuộc vào tình hình quan hệ thương mại của Trung Quốc với các nước xuất khẩu gạo. Theo đó, các chính sách quản lý hoạt động thương mại biên giới và công tác kiểm tra thực địa của Tổng cục Giám sát chất lượng, kiểm nghiệm và kiểm dịch Trung Quốc (AQSIQ) đối với các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang Trung Quốc trong năm nay.
[Gạo Việt chật vật cạnh tranh ở phân khúc chất lượng cao]
Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Nguyễn Xuân Cường đánh giá, ngành hàng lúa gạo đã và đang đối mặt với những thách thức to lớn, đe dọa tới sự phát triển bền vững, sự sống còn của một ngành hàng gắn bó với hàng chục triệu người dân.
“Tác động của biến đổi khí hậu, khô hạn, nước biển dâng, xâm nhập mặn, lũ lụt đã hiện hữu và xảy ra nhanh hơn, mạnh hơn so với kịch bản mà chúng ta đã dự đoán. Những hạn chế trong nội tại của ngành cũng làm giảm năng lực cạnh tranh, chưa tạo được vị thế vững chắc của hạt gạo Việt trên thương trường, các vấn đề về khoa học công nghệ, chọn tạo và sản xuất giống lúa, các quy trình canh tác tổng hợp và trên hết đó là hiệu quả của sản xuất thấp,” Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nói.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, vấn đề tổ chức sản xuất và liên kết theo chuỗi khép kín vẫn còn nhiều bất cập, chưa tạo ra được bước thay đổi căn bản để đảm bảo sự phát triển bền vững. Vấn đề cạnh tranh quốc tế về thị trường lúa gạo, an toàn thực phẩm cũng đang là bài toán lớn đặt ra cho ngành hàng lúa gạo nước ta.
Giải pháp căn cơ phát triển lúa gạo bền vững
Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cũng cho rằng, mặc dù có những tồn tại và thách thức lớn, sản xuất lúa gạo vẫn là thế mạnh của vùng Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng và của Việt Nam nói chung. Đây vẫn là ngành hàng có nhiều thời cơ do nhu cầu tiêu thụ lúa gạo trên thế giới vẫn tiếp tục tăng 70% so với hiện nay để nuôi sống 9 tỷ người vào năm 2050, trong đó một nửa dân số coi gạo là lương thực chính.
Thu hoạch lúa trên cánh đồng mẫu lớn ở xã Vị Thanh, huyện Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang. (Ảnh: Duy Khương/TTXVN) “Do đó, giải pháp căn cơ để phát triển lúa gạo bền vững là bố trí lại cơ cấu diện tích và thời vụ gieo trồng. Đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật về giống, kỹ thuật canh tác tiên tiến và cơ giới hóa trong sản xuất. Tập trung nghiên cứu chọn tạo và phát triển các giống lúa chất lượng cao, lúa thơm có giá trị và khả năng cạnh tranh cao, chống chịu tốt với sâu bệnh, điều kiện bất thuận (mặn, hạn, úng). Quan tâm phục tráng giống và phục hồi sản xuất các giống lúa địa phương, lúa đặc sản để đáp ứng phân khúc thị trường có nhu cầu đặc biệt. Đồng thời, nâng cấp cơ sở hạ tầng và đổi mới công nghệ bảo quản, chế biến từ đó phát triển và duy trì bền vững thị trường tiêu thụ,” Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nói.
Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cũng nhấn mạnh ngành nông nghiệp cần hướng đến phát triển xuất khẩu gạo với quy mô, cơ cấu thị trường, cơ cấu sản phẩm xuất khẩu hợp lý, chú trọng củng cố các thị trường truyền thống, trọng điểm, phát triển các thị trường mới, tiềm năng. Đồng thời tăng cường xuất khẩu các sản phẩm gạo có thương hiệu, chất lượng, giá trị gia tăng cao, góp phần bảo đảm ổn định, bền vững và hiệu quả xuất khẩu, khẳng định uy tín và thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường; tham gia sâu vào chuỗi giá trị gạo toàn cầu.
Phát biểu tại Hội nghị, đại diện Bộ Công Thương cũng cho rằng, các doanh nghiệp sản xuất gạo cũng tăng cường đưa sản phẩm gạo Việt Nam vào các kênh phân phối trực tiếp tại các thị trường; thúc đẩy xuất khẩu góp phần tiêu thụ hết thóc, gạo hàng hóa với giá có lợi cho người nông dân, thực hiện các mục tiêu, nguyên tắc điều hành xuất khẩu gạo; ứng phó hiệu quả với diễn biến thị trường.
“Để đạt được mục tiêu nêu trên, trong năm nay và những năm tiếp theo, xuất khẩu gạo cần tập trung đổi mới, hoàn thiện 3 trụ cột gồm việc chuẩn bị nguồn hàng, phát triển thị trường và tổ chức xuất khẩu,” đại diện Bộ Công Thương nói./.
Theo số ước tính của Liên bộ (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - Bộ Công Thương), xuất khẩu gạo 2 tháng đầu năm 2017 đạt 787.235 tấn, trị giá 328,183 triệu USD, giảm 18,5% về lượng và giảm 21,4% về trị giá so với cùng kỳ năm 2016 (2 tháng đầu năm 2016, xuất khẩu gạo tăng mạnh do thực hiện hợp đồng tập trung Philippines đã ký cuối năm 2015; so với 2 tháng đầu năm 2015, xuất khẩu gạo 2 tháng đầu năm 2016 tăng 51,9% về lượng và tăng 40,7% về trị giá).
Theo thống kê của VFA, tính đến ngày 28/2/2017, đăng ký hợp đồng đạt 1,850 triệu tấn (giảm 17,7%), hợp đồng còn lại chưa giao hàng là 1,170 triệu tấn; tồn kho doanh nghiệp là 977.000 tấn (giảm 8,3% so với cùng kỳ năm 2016)./.
