Một góc Vườn Quốc gia U Minh Thượng. (Ảnh: Lê Huy Hải/TTXVN) Được công nhận là khu Ramsar thứ 2.228 của thế giới và thứ 8 của Việt Nam, Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới Vườn quốc gia U Minh Thượng có rất nhiều tiềm năng phát triển du lịch sinh thái.
Thời gian qua, hoạt động du lịch sinh thái tại Vườn Quốc gia U Minh Thượng đã có nhiều đổi mới, mang diện mạo mới và từng bước phát triển theo hướng chuyên nghiệp với nhiều loại hình du lịch dần được hình thành, các sản phẩm du lịch từng bước được đa dạng hóa.
Từ Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới cho đến Vườn Di sản ASEAN và Ramsar
Nằm cách thành phố Rạch Giá khoảng 65km về phía Tây Nam, Vườn Quốc gia U Minh Thượng là một trong ba khu vực được bảo tồn của Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới ở tỉnh Kiên Giang, với nhiều cấp độ mà hầu như không có khu vực bảo tồn nào của vùng đất ngập nước ở Đông Nam Á có thể sánh được.
Được hình thành và tập trung ở phía Tây bán đảo Cà Mau, tiếp giáp với dãy rừng ngập mặn dọc theo vịnh Thái Lan, U Minh Thượng là một loại rừng ngập nước phèn đặc biệt ở Việt Nam, và thậm chí còn được công nhận vào danh sách các loại rừng độc đáo và quý hiếm trên thế giới.
U Minh Thượng cũng từng là một khu vực căn cứ cách mạng ổn định trải qua hai thời kỳ kháng chiến chống Pháp và Mỹ ở khu vực Tây Nam, Đảng ủy miền Nam, Văn phòng Trung ương Tây Nam, Ủy ban Hành chính và Kháng chiến miền Nam, lực lượng chính của Quân khu 9, căn cứ của tỉnh Kiên Giang với 31 di tích lịch sử và văn hóa, trở thành một Khu Di tích Lịch sử đặc biệt của tỉnh Kiên Giang.
Vườn Quốc gia U Minh Thượng thành lập theo Quyết định số 11/QĐ-TTg ngày 14/1/2002 của Thủ tướng Chính phủ.
Vườn Quốc gia U Minh Thượng được bao bọc bởi hệ thống đê bao khép kín có chiều dài 60km, với khoảng 21.122ha thuộc diện tích tại các xã như An Minh, Minh Thuận Bắc (huyện U Minh Thượng), bao gồm 8.053ha vùng lõi (trong đó 7838ha là khu bảo vệ nghiêm ngặt, 200ha là khu vực kết hợp phục hồi sinh thái và bảo tồn di tích lịch sử, 15ha là phân khu hành chính) và 13.069ha vùng đệm.
Vào ngày 27/10/2006, trong phiên họp thứ 19 được tổ chức tại Paris, UNESCO đã công nhận Khu Dự trữ Sinh quyển Kiên Giang bao gồm ranh giới biển và đảo là Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới.
[Khám phá rừng tràm, đất than bùn tại Vườn Quốc gia U Minh Thượng]
Khu vực dành riêng cho sinh quyển của tỉnh Kiên Giang bao gồm lãnh thổ của một số huyện như Phú Quốc, Kiến Hải, Kiên Lương và U Minh Thượng (thành lập ngày 10/5/2007) với diện tích hơn 1,1 triệu ha, bao gồm ba các khu vực cốt lõi thuộc về Vườn Quốc gia U Minh Thượng, Vườn Quốc gia Phú Quốc và Rừng Phòng hộ ven biển ở Kiên Lương-Kiên Hải, tập hợp sự phong phú, đa dạng và đặc biệt về cả cảnh quan và hệ sinh thái, từ rừng ngập mặn Cajuput, rừng trên núi đá-núi đá vôi đến hệ sinh thái biển với cỏ biển và các loài cá cúi có nguy cơ tuyệt chủng được coi là loài điển hình.
Khách du lịch khám phá, trải nghiệm tại Vườn quốc gia U Minh Thượng. (Ảnh: Lê Huy Hải/TTXVN) Trong hệ sinh thái rừng úng phèn của Đồng bằng sông Cửu Long, chỉ còn duy nhất hệ thực vật rừng của vùng lõi thuộc Vườn Quốc gia U Minh Thượng có những đặc điểm của rừng cực đỉnh nguyên sinh.
Đó là các ưu hợp rừng tràm hỗn giao và rừng tràm trên đất than bùn, với diện tích gần 3.000ha. Đây cũng là căn cứ của cách mạng trong thời kỳ kháng chiến.
Với đặc điểm này, Vườn quốc gia U Minh Thượng là một trong hai khu vực quan trọng nhất của rừng đầm lầy than bùn còn lại ở Việt Nam (khu vực khác là U Minh Hạ). Trên than bùn còn lại những cảnh quan tự nhiên của rừng U Minh xưa với những cây tràm cổ thụ, dòng nước đỏ vùng U Minh.
Hệ sinh thái rừng tràm trên đất than bùn trở thành một hệ sinh thái có tầm quan trọng đặc biệt, là nơi nuôi dưỡng, trú ngụ của hàng trăm loài động vật hoang dã, bao gồm cả chim, thú, bò sát, lưỡng cư, cá, côn trùng và nhiều loài thủy sinh vật phân bố ở các độ sâu khác nhau trong hệ sinh thái.
Khu hệ động vật ở U Minh Thượng tuy không giàu so với các khu bảo vệ khác ở Việt Nam, nhưng lại có ý nghĩa quan trọng đối với hệ sinh thái rừng ngập nước úng phèn và khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long.
U Minh Thượng sở hữu đa dạng sinh học nhất về các loài thực vật ở đồng bằng sông Cửu Long, bên cạnh sự phát triển của cây tràm, còn có hơn 254 loài thuộc 84 họ, với nhiều loài đặc hữu như phong lan đất, bèo nhọn, cây dương xỉ…
Theo dữ liệu khảo sát từ kiểm kê rừng năm 1995, Khu Bảo tồn Sinh học U Minh Thượng sở hữu tới 8.053ha rừng nguyên sinh, trong đó có 3.000ha rừng nguyên sinh được hình thành từ khoảng 6.000 năm trước với độ dày từ 0,3-1,5m.
Hệ động vật cũng rất phong phú với 32 loài thuộc 10 họ, 7 chi trong đó có 7 loài dơi, 10 loài được liệt kê trong Sách Đỏ của Việt Nam và thế giới như rái cá mũi lông, mèo cá, cầy vòi hương, sóc Finlayson, tê tê Java (Sunda); 188 loài chim thuộc 39 họ và 12 chi chiếm 16,6% so với 828 loài được ghi nhận ở Việt Nam, trong đó có 12 loài có giá trị bảo tồn, 8 loài đang bị đe dọa trên toàn cầu như bồ nông chân xám, chim già sói, cò quắm đầu đen, chim thợ dệt, diều cá đầu xám, đại bàng đen; 54 loài bò sát lưỡng cư, trong đó có 8 loài được liệt kê trong Sách Đỏ Việt Nam như trăn gấm, rắn cạp nong, rắn hổ mang, rắn hổ chuột, tắc kè,..; 34 loài cá, trong đó, hai loài được gọi là: cá trê trắng và cá thác lác được liệt kê trong Sách Đỏ Việt Nam, các loài tiêu biểu khác như cá lóc, cá lóc khổng lồ, cá rô, cá thòi lòi...
Khu vực máng dơi ở Vườn quốc gia U Minh Thượng. (Ảnh: Lê Huy Hải/TTXVN) Tại U Minh Thượng có 72 loài động, thực vật quý, hiếm được ghi nhận trong Sách Đỏ Việt Nam 2007 và Danh lục Đỏ IUCN 2012.
Đặc biệt các nhà khoa học phát hiện được loài Rái cá lông mũi (Lutra sumatrana) là loài hiếm ghi trong Sách Đỏ động vật Việt Nam và Sách Đỏ thế giới (IUCN).
Khảo sát khoa học cho thấy hệ sinh thái rừng Cajuput trên vùng đất than bùn trong công viên có tầm quan trọng đặc biệt, cung cấp cả sự nuôi dưỡng và nơi trú ẩn cho nhiều loài động vật hoang dã, khan hiếm và có nguy cơ tuyệt chủng. Chúng đóng vai trò thiết yếu trong việc cân bằng sinh thái, điều hòa dòng chảy, duy trì mức khí hậu toàn cầu, chất lượng nước và cả quá trình hình thành đất đá.
Trong những năm qua, tỉnh Kiên Giang đã nỗ lực rất nhiều trong việc thực hiện quá trình bảo tồn và phục hồi tài nguyên thiên nhiên ở vùng đất than bùn, đảm bảo sự tự nhiên, hoang dã và toàn vẹn của hệ thống sinh thái, sự đa dạng và giá trị nổi bật của dân số ở Vườn quốc gia U Minh Thượng.
Năm 2012, Công viên quốc gia U Minh Thượng đã được công nhận là Công viên Di sản ASEAN đầu tiên trên vùng đất than bùn của khu vực Đông Nam Á và là Vườn Quốc gia thứ 5 của Việt Nam được công nhận là Vườn Di sản ASEAN.
Năm 2015, Vườn Quốc gia U Minh Thượng được công nhận là Khu Ramsar thứ 2.228 của thế giới và thứ 8 của Việt Nam.
Với những thành tựu và thành công trong công tác bảo tồn và cải thiện các giá trị “xanh” của vườn quốc gia U Minh Thượng đã đạt 5 trong tổng số 9 tiêu chí của Công ước Ramsar - một cam kết quốc tế được thực hiện để bảo tồn, sử dụng rừng ngập mặn một cách hiệu quả nhất với mục đích ngăn chặn cuộc xâm lấn vào các khu vực rừng ngập mặn cũng như sự mất mát của chúng ở hiện tại và cả trong tương lai.
Điểm du lịch sinh thái hấp dẫn
Những năm gần đây, Vườn Quốc gia U Minh Thượng được du khách biết đến là một điểm du lịch sinh thái hấp dẫn ở miền Tây Nam Bộ và ngày càng có nhiều khách du lịch tìm đến.
Ông Trần Văn Thắng, Phó Giám đốc Vườn Quốc gia U Minh Thượng cho biết nhờ cảnh quan thiên nhiên, môi trường trong lành, lượng khách du lịch đến tham quan ngày càng nhiều.
Tuy vậy, khoảng hai năm trở lại đây, do dịch COVID-19 cùng với việc hàng năm đóng cửa trung bình từ hai tháng mùa khô để bảo đảm công tác phòng, chống cháy rừng đã ảnh hưởng đến lượng khách du lịch đến đây.
Một góc Vườn quốc gia U Minh Thượng. (Ảnh: Lê Huy Hải/TTXVN) Trong năm 2021, Vườn đón tiếp và phục vụ trên 26.000 lượt du khách đến tham quan du lịch sinh thái (chỉ đạt 38% kế hoạch do từ ngày 13/5, tạm ngừng hoạt động để thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch COVID-19).
Đến ngày 20/1/2022, Vườn Quốc gia U Minh Thượng chính thức mở cửa đón khách trở lại. Sau 45 ngày mở cửa, trên 11.000 lượt khách đến tham quan.
Có mặt tại Vườn Quốc gia U Minh Thượng từ rất sớm, ông Vũ Văn Chất, du khách đến từ Thủ đô Hà Nội cho biết, ông rất hào hứng khi được ngắm cảnh hệ sinh thái đất ngập nước với lau sậy, cây bồn bồn, bông súng… nhất là bạt ngàn rừng tràm; đặc biệt thích thú với màu nước đỏ ở đây cùng nhiều loại chim rừng, dơi, khỉ…
Sau khi tham quan thiên niên rừng tràm U Minh Thượng, ông và các thành viên trong đoàn đều lựa chọn đặc sản nơi đây như mật ong, mắm cá lưỡi trâu... về làm quà biếu người thân.
Thích thú với hoạt động câu cá, anh Nguyễn Văn Đông, đến từ huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau chia sẻ, anh rất đam mê với nghề săn bắt cá đồng nên chỉ đến nơi đây mới còn cá đồng nguyên thủy bản địa vùng đất U Minh. Thường nhóm của anh có khoảng 4-6 người đi từ 4 giờ sáng, tranh thủ vào sâu bên trong để thỏa niềm đam mê câu cá.
Theo ông Trần Văn Thắng, Phó Giám đốc Vườn Quốc gia U Minh Thượng hiện tại các hoạt động du lịch tại Vườn tập trung vào các loại hình du lịch, như du lịch khám phá hệ cảnh quan thiên nhiên rừng tràm trên đất ngập nước úng phèn; khám phá rừng tràm; du lịch vui chơi, giải trí; du lịch tham quan di tích lịch sử kết hợp tham quan cộng đồng cư dân địa phương; du lịch kết hợp với nghiên cứu, giáo dục… Về dịch vụ bổ trợ, Vườn hiện có gần 20 phòng nghỉ; một nhà truyền thống, quầy bán hàng lưu niệm..
Ông Trần Văn Thắng cho biết để từng bước thực hiện phát triển du lịch theo định hướng của Ủy ban Nhân dân tỉnh tỉnh Kiên Giang, Vườn Quốc gia U Minh Thượng sẽ nâng cao vai trò quản lý và hoàn thiện cơ chế, phương thức, bộ máy tổ chức hoạt động du lịch; đồng thời tiếp tục đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch; đầu tư các hạng mục về cơ sở hạ tầng, thông tin liên lạc tại các tuyến, điểm du lịch trong Vườn; đồng thời, đẩy nhanh tiến độ phát triển các sản phẩm du lịch mới, mang tính trải nghiệm, nghiên cứu khoa học; xây dựng kế hoạch phát triển sản phẩm du lịch mới hàng năm...
Bên cạnh đó, Vườn Quốc gia U Minh Thượng có cơ chế đãi ngộ đối với các công ty lữ hành truyền thống; đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao nguồn nhân lực phục vụ du lịch; xây dựng kế hoạch và lập đề án tuyển dụng nhân viên có trình độ, chuyên môn và năng lực để bố trí, sử dụng; xây dựng phương án trả lương đối với cán bộ nhân viên làm việc hướng trả lương theo hiệu quả công việc được giao.
Vườn duy trì và tăng cường công tác quản lý về bảo vệ cảnh quan, vệ sinh môi trường, xử lý rác thải tại các tuyến; xây dựng khu du lịch sinh thái Vườn Quốc gia U Minh Thượng trở thành điểm du lịch thân thiện, mến khách./.
