Một cá thể vọoc tại khu bán hoang dã. (Ảnh: Đức Phương/TTXVN) Vườn Quốc gia Cúc Phương là khu bảo tồn thiên nhiên, khu rừng đặc dụng nằm trên địa phận thuộc ba tỉnh Ninh Bình, Hòa Bình và Thanh Hóa.
Được thành lập ngày 7/7/1962 theo quyết định 72-TTg của Thủ tướng Chính phủ, là đơn vị bảo tồn thiên nhiên đầu tiên của Việt Nam với cảnh quan thiên nhiên độc đáo, sự đa dạng về hệ sinh thái động thực vật cũng như các giá trị văn hóa lịch sử, Vườn Quốc Gia Cúc Phương đã trở thành một trong những địa điểm du lịch sinh thái nổi tiếng và hấp dẫn nhất cả nước hiện nay.
Đây là Vườn Quốc gia đầu tiên của Việt Nam thực hiện nhiều sản phẩm du lịch có trách nhiệm với môi trường, được quốc tế bình chọn là Điểm đến hàng đầu châu Á liên tiếp từ năm 2019-2022.
Tiềm năng phát triển du lịch
Vườn quốc gia Cúc Phương hiện có 2.234 loài thực vật, chiếm 17,27 % trong tổng số loài thực vật của Việt Nam. Bước vào rừng già nguyên thủy của Cúc Phương, con người cảm thấy sững sờ, nhỏ bé khi lọt vào thế giới hoang sơ đậm màu xanh kỳ vĩ trường tồn. Hàng chục người ôm mới hết chu vi những cây đại thụ tuổi ngàn năm cao trọc trời từ 45-75m, sống âm thầm trước bão táp nắng mưa mà trở lên khổng lồ.
Để đứng vững chúng phải có bộ rễ thật đồ sộ, phần chìm sâu dưới lòng đất, phần nổi dựng đứng như thành, chạy dài hàng chục mét. Như cây Đăng cổ thụ cao 45m, đường kính 5m; cây vù hương cao 45m, đường kính 2,5m; cây chò chỉ cao 70m, đường kính 1,5m với hệ thống bạnh vè cao chừng 10m chạy dài 20m tựa như bức tường thành; cây chò xanh ngàn năm cao 45m chu vi gốc 25m.
Chẳng thua kém thế giới thực vật, khu hệ động vật Cúc Phương cũng rất đa dạng và phong phú. Theo số liệu điều tra mới nhất Cúc Phương có 135 loài thú, 336 loài chim, 122 loài bò sát và lưỡng cư, 66 loài cá và gần 2000 loài côn trùng. Trong các loài thú ở Cúc Phương, nhiều loài đã được xếp vào loại quý hiếm, như báo gấm, báo lửa, gấu ngựa, … và nhiều loài đặc hữu như sóc bụng đỏ, các loài linh trưởng như khỉ mặt đỏ, khỉ vàng, vượn.
Đặc biệt, ở Cúc Phương có một loài thú linh trưởng quý hiếm, không còn tồn tại ở bất cứ nơi nào khác trên thế giới ngoài Việt Nam, đó là loài Voọc mông trắng. Chính vì vậy, loài voọc này đã được chọn làm biểu tượng của Vườn Quốc gia Cúc Phương.
[Giải chạy Cúc Phương Jungle Paths thu hút 2.500 vận động viên]
Thế giới côn trùng ở Cúc Phương cũng đa dạng muôn hình muôn vẻ. Trước những kẻ thù, các loài côn trùng nhỏ bé yếu đuối, chỉ có cách ẩn mình trốn tránh. Có loài được tạo hóa cho phép tàng hình, như loài bọ lá thân hình giống như chiếc lá tươi khi chúng ẩn mình hòa vào cỏ cây thì khó có đôi mắt tinh tường nào biết được.
Còn loài bọ que giống hệt cành cây nhỏ, khẳng khiu, ngộ nghĩnh, đây cũng thực sự là những kiệt tác của tạo hóa. Mùa bướm nở, rừng già như trẻ lại, tưng bừng lấp lánh ánh vàng, bướm nhiều vô kể đủ dạng, đủ màu phơi bày một bức tranh kỳ ảo. Bởi vậy Cúc Phương được chọn là điểm đến của nhiều du khách trong kỳ nghỉ Hè.
Nhiều sản phẩm du lịch nâng cao ý thức, tình yêu thiên nhiên
Với sự đa dạng về hệ động, thực vật trên cùng bề dày của công tác quản lý, bảo vệ, nghiên cứu, Vườn Quốc gia Cúc Phương đã chú trọng phát triển du lịch sinh thái, đặc biệt là loại hình du lịch sinh thái gắn với công tác cứu hộ, bảo tồn tại Vườn.
Trên cơ sở tiềm năng về đa dạng sinh học, cảnh quan tự nhiên, Vườn Quốc gia đã tổ chức được "hệ sinh thái" du lịch với nhiều chương trình và sản phẩm có trách nhiệm với môi trường như hành trình hồi sinh, tour "Về nhà" dành để chăm sóc, cứu hộ các loài động vật hoang dã; trại hè "Lớn lên cùng đại ngàn" để giáo dục, nâng cao ý thức và tình yêu thiên nhiên tới các thế hệ học sinh, sinh viên... Đặc biệt, tour du lịch trải nghiệm "Về nhà" được các chuyên gia đánh giá là Top 10 du lịch độc đáo tại Việt Nam.
Tour "Về nhà" (được Vườn Quốc gia Cúc Phương tổ chức từ tháng 3/2021) khiến nhiều du khách, nhất là các "du khách nhí" rất thích thú khi được trải nghiệm và đồng hành cùng công tác tái thả động vật hoang dã sau cứu hộ. Tour du lịch gắn với việc lần đầu tiên một vườn quốc gia cho phép du khách tham gia trải nghiệm và đồng hành cùng công tác này.
Theo đại diện Vườn Quốc gia Cúc Phương, tour "Về nhà" là lan tỏa tình yêu và sống có trách nhiệm với thiên nhiên hơn. Khi chứng kiến khoảnh khắc động vật được "hồi sinh" trở về "mái nhà" của tự nhiên, mỗi du khách như được đón nhận năng lượng từ rừng già bằng cảm nhận riêng của mình; đồng thời, xác định sứ mệnh chuyển tải thông điệp đến gia đình, người thân về trách nhiệm xã hội vì mục tiêu phát triển bền vững.
Du lịch kết hợp với các hoạt động thể thao là một trong những sản phẩm được đánh giá có nhiều tiềm năng mà Vườn Quốc gia Cúc Phương hướng đến khai thác và phát triển.
Qua 2 năm tổ chức giải chạy "Cúc Phương Jungle Paths" đã góp phần quảng bá, giới thiệu vẻ đẹp, sức hấp dẫn của thiên nhiên, lịch sử, văn hóa, thực hiện chiến lược bảo tồn và phát triển bền vững Vườn Quốc gia đầu tiên của Việt Nam.
Các vận động viên chuẩn bị thi đấu. (Ảnh: Đức Phương/TTXVN) Nhằm tuyên truyền về công tác bảo tồn thiên nhiên, Vườn Quốc gia Cúc Phương đã tính toán các cự ly chạy phù hợp với vận động viên; bố trí khu vực chạy ở các cự ly khác nhau; trong đó, chủ yếu ở vùng đệm, phân khu phục hồi sinh thái, phân khu hành chính dịch vụ; chỉ bố trí khoảng 300 vận động viên chạy qua vùng lõi của Vườn.
Ngoài vận động viên Việt Nam, giải chạy thu hút sự tham gia của hơn 100 vận động viên đến từ 26 quốc gia trên thế giới. Sau 2 mùa giải, công tác bảo tồn thiên nhiên cũng như bảo vệ các loài động vật hoang dã đã lan tỏa sâu rộng đến người dân trong nước và du khách quốc tế.
“Lớn lên cùng Đại-Cúc Phương Camp” là chương trình trải nghiệm đặc biệt do Vườn Quốc gia Cúc Phương tổ chức với chủ đề là “Khám phá báu vật Cúc Phương.”
Chương trình được tổ chức lần đầu tiên vào tháng 6/2022, đã để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp cho các bậc phụ huynh cũng như các trại viên tham gia.
Nối tiếp thành công, “Cúc Phương Camp 2023” sẽ tiếp tục được thực hiện từ 12-18/6 tới, với nhiều hoạt động khám phá nhiều điều quý báu của cánh rừng già: từ thảm thực vật, các loài động vật đặc hữu, văn hóa của cư dân bản địa đến những dấu tích khảo cổ tại Cúc Phương... cùng với những sáng tạo nghệ thuật tương đồng, lấy chất liệu và cảm hứng từ thiên nhiên Cúc Phương.
Trại hè cũng là cơ hội để các bạn nhỏ trải nghiệm rất nhiều kỹ năng: tính độc lập, làm việc nhóm, kỹ năng sinh tồn, kỹ năng tổ chức công việc... Đặc biệt, các bạn nhỏ cũng được hướng dẫn và thể hiện khả năng thuyết trình của mình, một trong những kỹ năng cực kỳ cần thiết, hành trang quan trọng trong cuộc sống, học tập hiện nay và tương lai của các bạn...
Ngoài ra, khi đến với Vườn quốc gia Cúc Phương, du khách có cơ hội trải nghiệm những nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số như dân tộc Mường ở các bản Khanh, bản Nga, bản Sấm, cùng hòa mình với những điệu múa, điệu hát truyền thống bên lửa trại bập bùng, du khách sẽ cùng múa, cùng ca hát với các cô gái Mường xinh đẹp, vui vẻ đón khách du lịch.
Ông Nguyễn Văn Chính (đứng ngoài cùng bên trái), Giám đốc Vườn Quốc gia Cúc Phương, dẫn đoàn tham gia hoạt động thả động vật về rừng. (Ảnh: VQG Cúc Phương) Ở đây, du khách còn được thưởng thức những món ăn truyền thống của dân tộc như xôi, cơm, thịt nướng, cùng hơi men nồng ấm của rượu cần truyền thống, chắc chắn bạn sẽ mê lòng với con người nơi đây.
Trải qua các giai đoạn phát triển, Cúc Phương đã dần hình thành, xây dựng và vận hành thành công mô hình quản lý, bảo vệ, nghiên cứu, khai thác du lịch sinh thái nhằm giáo dục, nâng cao nhận thức bảo tồn thiên nhiên.
Để vận hành, khai thác tốt hơn các loại hình du lịch, đại diện Vườn Quốc gia Cúc Phương cho biết vẫn còn nhiều việc phải hoàn thiện. Vườn Quốc gia sẽ khai thác sâu hơn những tour, tuyến mang đậm trách nhiệm với môi trường. Mỗi du khách đến đây đều được trải nghiệm, kể chuyện và truyền tải thông điệp về việc đồng hành cùng Vườn Quốc gia Cúc Phương trong nỗ lực bảo tồn đa dạng sinh học ở Việt Nam.
Ông Phạm Duy Phong, Phó Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình, cho biết những năm gần đây, tỉnh đã định hướng để phát triển thêm loại hình du lịch gắn với cứu hộ, bảo tồn thiên nhiên. Đây là một trong những xu thế trong tương lai được cư dân thành thị cũng như cư dân ở một số địa phương thích thú, muốn tìm hiểu.
Thời gian tới, ngành du lịch tỉnh tiếp tục tập trung vào công tác quảng bá, xúc tiến đối với loại hình du lịch này để thu hút du khách quan tâm và trải nghiệm. Theo đó, ngành sẽ đẩy mạnh, tận dụng tối đa các loại hình quảng bá trên mạng thông tin xã hội, Internet, hội nghị, hội thảo, ấn phẩm; tham gia các hội chợ du lịch quốc tế trong và ngoài nước để tiếp cận, chủ động đưa thông tin đến du khách cũng như các đối tác cung cấp dịch vụ du lịch nhằm phát triển loại hình du lịch này./.
