AP đưa tin ngày 5/5, Ban Giám sát Facebook quyết định tiếp tục khóa tài khoản của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, đồng thời đưa ra những lời lẽ gay gắt đối với chính công ty.
Ban này cho rằng lệnh cấm vô thời hạn của Facebook đối với cựu lãnh đạo Nhà Trắng là một “hình phạt mập mờ và không tuân thủ bất kỳ tiêu chuẩn nào.”
Bên cạnh đó, Ban Giám sát cáo buộc Facebook đang tìm cách "trốn tránh trách nhiệm" bằng cách yêu cầu nhóm giám sát gần như độc lập của mình giải quyết vấn đề.
Tuy nhiên, những người chỉ trích không cho rằng quyết định mà Ban Giám sát Facebook đưa ra thể hiện một chiến thắng của sự độc lập hay thể hiện trách nhiệm giải trình.
[Facebook thêm tính năng trò chuyện trực tuyến, cạnh tranh Clubhouse]
Trên thực tế, nhiều người cho rằng việc Ban Giám sát chỉ tập trung vào một vấn đề không quá lớn về nội dung là cách để đánh lạc hướng khỏi những vấn đề sâu xa hơn như quyền lực mà Facebook thâu tóm, các thuật toán được giữ kín với nguy cơ kích động sự thù ghét và thông tin sai lệch, cũng như các câu hỏi gay gắt và phức tạp hơn về các quy định của chính phủ.
Rashad Robinson, Chủ tịch Tổ chức thúc đẩy quyền dân sự Color Of Change, một người lâu nay vẫn chỉ trích Facebook, cho rằng “nói về Donald Trump dễ hơn nhiều so với việc nói về vấn đề kinh doanh của Facebook… Họ muốn làm cho chúng ta cứ tiếp tục bàn tán về vấn đề này hay vấn đề khác, rằng đây là chuyện về quyền tự do ngôn luận chứ không phải là chuyện về các thuật toán khuếch đại một số loại nội dung nhất định, không liên quan gì đến quyền tự do ngôn luận.”
Ông Robinson cho rằng Ban Giám sát chính là “một chiêu tung hoả mù để tránh né các hành động pháp lý.”
Phải sau nhiều tháng cân nhắc và nhận về tới hơn 10.000 bình luận về vấn đề này, quyết định của Ban Giám sát Facebook yêu cầu nêu rõ thời gian tạm khóa tài khoản của cựu Tổng thống Trump với nhấn mạnh rằng việc cấm “vô thời hạn” tài khoản này là không hợp lý.
Quyết định của Ban Giám sát cho Facebook khung thời gian thực thi là 6 tháng.
Xét về hiệu lực, quyết định của Ban Giám sát chỉ tạm hoãn khả năng khôi phục tài khoản của ông Trump ở thời điểm hiện tại và hoàn toàn đá quả bóng trách nhiệm cho Facebook.
Tháng 8/2018, Yael Eisenstat- cựu nhân viên Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), người từng làm việc cho Facebook trong 6 tháng hồi năm 2018 tại bộ phận đảm bảo tính minh bạch trên các quảng cáo chính trị cho các cuộc bầu cử, hiện là nhà nghiên cứu tại Betalab- cho rằng Facebook đã “chọn đúng chiến thuật.”
Bà nói: “Chúng ta dành nhiều thời gian, sự chú ý và công sức của mình cho chuyện khác mà quên mất vấn đề quan trọng hơn là làm thế nào để buộc Facebook phải chịu trách nhiệm về các công cụ, thiết kế và quyết định kinh doanh của họ, những thứ đã giúp truyền bá các thuyết âm mưu nguy hiểm.”
Facebook khẳng định họ đã công khai nhấn mạnh rằng Ban Giám sát không đóng vai trò thay thế các nguyên tắc và quy định.
Một tuyên bố của Facebook có đoạn: “Chúng tôi đã thành lập Ban Giám sát độc lập để áp dụng trách nhiệm giải trình và giám sát các hành động của chúng tôi. Đây là một tổ chức độc lập do các chuyên gia lãnh đạo và có quyền đưa ra các quyết định mang tính ràng buộc đối với một công ty truyền thông xã hội tư nhân. Đây là lần đầu tiên trên thế giới có một cơ cấu như thế này.”
Tuy nhiên, những người chỉ trích Facebook có lý do để lo ngại khi ban giám sát này nói rằng Facebook từ chối trả lời các câu hỏi chi tiết về những tính năng kỹ thuật và mô hình kinh doanh dựa trên quảng cáo có thể khích lệ sự bành trướng của chủ nghĩa cực đoan như thế nào.
Tổ chức giám sát Public Citizen nhận định rằng sẽ là rất đáng lo ngại khi Facebook từ chối cho biết phần hiển thị tin tức của họ có ảnh hưởng như thế nào đến khả năng hiển thị các bài đăng của cựu Tổng thống Trump.
Chủ tịch Public Citizen Robert Weissman nói: “Không phải ai cũng nhìn thấy những bài đăng của người khác, các thuật toán quyết định ai sẽ xem, cách họ nhìn thấy và Facebook có lẽ có tất cả các loại thông tin về mức độ tương tác… Facebook nợ tất cả chúng ta một báo cáo chi tiết về cách thức mạng xã hội này được sử dụng và vận hành- liệu nó có khuếch đại những gì Trump đã phát biểu và góp phần vào cuộc bạo loạn (ở Đồi Capitol) hay không.”
Chinmayi Arun, nhà nghiên cứu làm việc tại Dự án Xã hội Thông tin của Trường Luật Yale, nói: “Câu hỏi mà mọi người đang đặt ra là nếu ở trong một thị trường đặc biệt sinh lời, và phải đối mặt với một nhà lãnh đạo chính trị kích động bạo lực, liệu Facebook có chọn ưu tiên nhân quyền và an toàn cho con người hơn tôn chỉ kinh doanh của họ hay không? Rõ ràng là cựu tổng thống Mỹ không phải là nhà lãnh đạo thế giới duy nhất bị coi là có xu hướng kích động bạo lực.”
Facebook đã lập ra Ban Giám sát để phán quyết các vấn đề nội dung hóc búa sau những chỉ trích ở khắp nơi về việc công ty này xử lý thiếu thỏa đáng các thông tin sai lệch, các phát ngôn thù hận và các chiến dịch gây ảnh hưởng bất hợp pháp trên Facebook.
Quyết định về ông Trump là quyết định thứ 10 của Ban Giám sát kể từ khi bắt đầu tiếp nhận các vụ việc vào cuối năm 2020. Đối với 9 quyết định trước đây, Ban này có xu hướng ủng hộ quyền tự do ngôn luận hơn là hạn chế nội dung.
Facebook trả tiền cho ban giám sát thông qua một “quỹ tín thác độc lập.” Trong số 20 thành viên của ban mà sau này dự kiến sẽ tăng lên thành 40 người, gồm cựu thủ tướng Đan Mạch, cựu tổng biên tập của tờ Guardian, cùng các học giả chuyên ngành pháp lý, các chuyên gia nhân quyền và nhà báo.
Facebook đã trực tiếp lựa chọn 4 thành viên đầu tiên của ban, sau đó những người này đến công ty làm việc và thực hiện công việc tuyển lựa những thành viên tiếp theo.
Những người chỉ trích Facebook gay gắt nhất- gồm các nhà nghiên cứu về thông tin sai lệch, các học giả và nhà hoạt động- đều không có mặt trong Ban Giám sát này.
Ông Robinson, tổ chức Color Of Change, cho rằng “Ban Giám sát là một nhóm các chuyên gia tư vấn của Mark Zuckerberg. Anh ta thuê họ, trả tiền cho họ và có thể loại bỏ họ nếu muốn."
Người phát ngôn của Ban Giám sát Facebook Dex Hunter-Torricke kêu gọi những người chỉ trích hãy đánh giá dựa vào các quyết định mà họ đưa ra.
Hunter-Torricke, người trước đây chuyên viết diễn văn cho Giám đốc điều hành của Facebook Mark Zuckerberg nhấn mạnh: “Đây không phải là một nhóm người có nghĩa vụ phải nương tay đối với công ty,” và rằng trong quyết định hôm 5/5, “Ban Giám sát đã nói rất rõ ràng là Facebook cũng như ông Trump đều đã vi phạm các quy tắc, và các hành động đó là không phù hợp”./.