Hình ảnh nhà thờ Giáo xứ Trà Cổ trước khi bị phá dỡ. (Nguồn: Báo Ảnh Việt Nam) Khác với các hình thức trùng tu, tôn tạo để rồi “được” khoác lên mình “áo mới” như chùa Trăm gian, Ô Quan chưởng hay Văn miếu Quốc tử giám, Thành nhà Hồ... nhà thờ giáo xứ Trà Cổ (nằm trên đường Tràng Vĩ, phường Trà Cổ, cách trung tâm thành phố Móng Cái khoảng 10km) đã chọn một cách làm hoàn toàn khác: phá dỡ hoàn toàn.
Thông tin cũng như hình ảnh của việc phá dỡ này nhanh chóng lan rộng gây "sốc" cho cộng đồng bởi không hiểu chuyện gì đang xảy ra? Vì sao nhà thờ có kiến trúc được đánh giá là đẹp nhất Đông Nam Á, một cảnh quan thu hút du lịch hàng đầu của Móng Cái lại bị phá dỡ?
Theo đại diện Giáo xứ Trà Cổ, nhà thờ xây dựng từ lâu, đã xuống cấp nên nay Giáo xứ phải tiến hành xây mới. Thế nhưng, giải thích này không đủ giải tỏa nỗi tiếc nuối của cộng đồng, những người yêu kiến trúc cổ, yêu những giá trị văn hóa có giá trị lâu đời và bề dày lịch sử.
Cũng dễ hiểu, nhà thờ Trà Cổ không chỉ là không gian sinh hoạt văn hóa tôn giáo của các giáo dân địa phương mà lớn hơn nó còn là một điểm thu hút du lịch. Ở đó quy tụ nhiều dấu ấn: thời gian, lịch sử, kiến trúc gothic phương Tây với mái vòm và đầu nhọn, hình khối theo chiều thẳng đứng sừng sững tọa lạc giữa không gian trung tâm đã là một biểu tượng nghệ thuật, văn hóa... của Trà Cổ nói riêng và Móng Cái, Quảng Ninh nói chung.
Không gian văn hóa nghệ thuật và sự giao thoa của kiến trúc Tây-Đông được thể hiện rõ nét khi bước vào bên trong thánh đường. Các bức tường được trang trí bằng hàng trăm bức phù điêu lớn, những đường nét chạm trổ tinh xảo độc đáo trên nền tường được đắp bằng đá vôi trộn với vỏ sò, hến đập nhuyễn. Tòa chầu bốn cột sơn son thếp vàng, ban thờ chính sơn son thếp vàng dáng dấp điển hình của nghệ thuật điêu khắc Việt cổ cùng với tháp chuông gần trăm tuổi đã mang lại một nét riêng biệt cho nhà thờ Trà Cổ khiến nó được đánh giá là một công trình nghệ thuật, kiến trúc, văn hóa đồ sộ và đẹp nhất Đông Nam Á.
Nhà thờ với những đường nét kiến trúc Gothic đặc trưng. (Nguồn: Tổng cục Du lịch) Mặc dù đã trải qua hơn trăm năm (xây dựng từ những năm 80 của thế kỷ XIX), trải qua nhiều cuộc chiến tranh tàn phá ác liệt phải tu bổ, nhưng những mảng tường rêu mốc nhuốm màu thời gian của nhà thờ đã được lưu giữ bằng những bức ảnh đẹp. Nó từng lọt vào ống kính của nhiều nhiếp ảnh gia trên chặng đường tìm đến với nghệ thuật, từng gắn bó với những đôi lứa, từng là điểm đến được nhiều công ty du lịch tư vấn không nên bỏ qua trong chuyến đi về nơi tận cùng của biển phía Bắc…
Vì thế, khi công trình nghệ thuật giống như một biểu tượng của Trà Cổ, là điểm thăm quan nổi tiếng của vùng đất nhỏ bé này không còn đã khiến bao người xa xót, tiếc nuối.
Nhưng, có những sự thật buộc lòng phải chấp nhận. Sự xuống cấp trầm trọng của nhà thờ hơn trăm năm tuổi này khiến nó không những chỉ không đủ che mưa nắng cho các giáo dân ở mỗi buổi đến cầu nguyện mà còn tiềm ẩn những tai nạn rủi ro cho giáo dân. Giáo dân có thể bị nguy hiểm bất cứ lúc nào khi mà các mảng tường, gạch do kết cấu khi xây trước đây không được bền vững đang chỉ chực sụp lở...
Giờ đây, giáo dân cũng như du khách chỉ còn biết hy vọng với những tính toán rất kỹ của giáo xứ Trà Cổ và tòa thánh, sắp tới đây Trà Cổ sẽ có một nhà thờ mới trên nền móng cũ, vẫn mang hồn cốt của một kiến trúc đẹp nghiêm trang mà cổ kính từng có trong quá khứ.
Một nhà thờ Trà Cổ mới với không gian nghệ thuật kiến trúc và tinh thần tôn giáo trong không gian ấy sẽ tiếp tục là điểm dừng chân của những người luôn đi tìm chân-thiện-mỹ../.
